Παρακολουθώ με μισό μάτι τις εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό. Σε εθνικό επίπεδο είχαμε τις αναμοχλεύσεις σε δύο (πρώην) «μεγάλα» κόμματα της προόδου (ίσως θέλει εισαγωγικά και εδώ). Γυναίκες; Ε, όχι και πολλές. Κυριάρχησαν τα κατάσαρκα λευκά πουκάμισα χωρίς γραβάτα και τα σηκωμένα μανίκια, τα γένια λίγων ημερών και οι φωνές που γρυλίζουν όταν το πάθος συνεπαίρνει. Υψώθηκαν γροθιές, αλλά δεν ξέρω ποιος τρομάζει.
Στο άλλο πρώην μεγάλο κόμμα δεν ξέρω ακριβώς τι γίνεται, γιατί είναι ένα κακοπαιγμένο ριάλιτι που δυσκολεύομαι να παρακολουθήσω χωρίς να μαυρίζει ο εσωτερικός μου κόσμος. Είχαν πάντως μία σοβαρή γυναίκα που διεκδίκησε την ηγεσία στις τάξεις τους και τη διώξανε. Η ίδια γυναίκα έφτιαξε άλλο κόμμα, αλλά δεν μπήκε αρχηγός – γιατί;
Τα χειρότερα, όμως, είναι στο διεθνές στερέωμα. Το 2021 η μεγάλη Anne Applebaum (η οποία έχει γράψει ένα εξαιρετικό βιβλίο για τις ζωές των κατοίκων της Ανατολικής Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Σιδηρούν Παραπέτασμα) έγραψε ένα προφητικό κείμενο που το περιοδικό The Atlantic ορθώς το είχε κάνει εξώφυλλο. Το κείμενο λεγόταν Οι Κακοί Κερδίζουν (The Bad Guys Are Winning, 15 Νοεμβρίου, 2021). Είχε τον Πούτιν, τον Ερντογάν κ.λπ. Μιλούσε για την υποχώρηση της δημοκρατίας. Για την επιβολή ενός τρόπου ηγεσίας ασφυκτικού και επικίνδυνου.
Σε μία γερμανική εφημερίδα της προηγούμενης εβδομάδας διάβαζα την εξομολόγηση ενός άντρα που έλεγε πως δεν αντέχει άλλο να του επιβάλλεται η σκληρότητα. Εχοντας μεγαλώσει με ένα αγόρι και κάνοντας παρέα με άνδρες όλη μου τη ζωή, κατάλαβα αμέσως τι εννοούσε ο αρθρογράφος. Οι πιέσεις να είσαι σκληρός και σίγουρος για τον εαυτό σου είναι συντριπτικές. Η αγωνία που νιώθουν οι άνδρες να παρουσιαστούν σαν ικανοί για επίλυση προβλημάτων και σαν πάροχοι αγαθών είναι ακόμη τεράστια! Και σ’ αυτό έχει τώρα προστεθεί ένα συγκεκριμένο σωματικό πρότυπο: πρωτεϊνούχοι τύποι με μπράτσα απ’ τα γυμναστήρια. Ανδρες με ευάλωτο εγωισμό ξεσπούν βίαια σε ό,τι κινείται γύρω τους αντιδρώντας στις πιέσεις μίας εξουθενωτικής αρρενωπότητας. Αλλά ας γυρίσουμε στην πολιτική.
Η ωμή βία δύο πολέμων επαναφέρει μία κατάσταση ανομίας. Το πρότυπο ηγεσίας που τίθεται είναι αυτό της βίαιης συντριβής της αντίρρησης στο εσωτερικό (ακόμη και της κυριολεκτικής εξολόθρευσης του αντιπάλου, βλ. Ναβάλνι), της εγκαθίδρυσης ενός στρατιωτικού κράτους, όπου οι πολίτες αντιμετωπίζονται πρωτίστως σαν μαχητές και δευτερευόντως ως πολίτες (βλ. Ισραήλ), και της πολεμικής εξάπλωσης στο εξωτερικό του κράτους, δηλαδή στις πατρίδες των άλλων, με πλήρη αδιαφορία για τους κανόνες που είχαν τεθεί μετά από προηγούμενους ντροπιαστικά απάνθρωπους πολέμους, για τη διπλωματία, τα όργανα του διεθνούς δικαίου κ.λπ. Το μήνυμα είναι σαφές: παίξε βρώμικα, θα κερδίσεις. Η Applebaum είχε δίκιο. Οι κακοί κερδίζουν.
Και δεν μπορώ να μη σκεφτώ το ίδιο παρακολουθώντας τις εξελίξεις στην Αμερική. Ο τρόπος εκφοράς του λόγου, η περιφρόνηση προς τους αδύναμους και ευάλωτους, η πραγματικά άβολη προσκόλληση στην εξάλειψη του δικαιώματος των γυναικών να κάνουν ό,τι θέλουν με το σώμα τους, η αδιαφορία για τους φτωχούς, είναι εκεί, κάθε φορά που ανοίγουν το στόμα τους οι Τραμπ – Βανς για να μιλήσουν σαν άκομψες, φασίζουσες μαριονέτες. Η αδιαφορία για το Σύνταγμα, την επιστήμη, τα οικονομικά είναι εκεί.
Τι να κάνουν τους τόμους έργων οικονομικής σκέψης που μιλούν για τις θετικές οικονομικές συνέπειες της μετανάστευσης; Αρκούν οι επικλήσεις στην «κοινή λογική», τα νανουριστικά μηνύματα, η γενική απονεύρωση του πληθυσμού, ώς και μουσική τους βάζει ο dj Τραμπ, που πλέον έχει αποδεχθεί τον ρόλο του καθησυχαστικού πατερούλη για τα υπερμεγέθη, φοβισμένα νήπια, το κοινό του.
Οπως είχε πει πριν από χρόνια ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, ένας από τους οξυδερκέστερους ιχνηλάτες της αμερικανικής ψυχής, θέλει λίγη δουλειά, για να είσαι πολίτης. Χρειάζεται δουλειά, χρόνος, προσπάθεια, για να φτάσεις σε ένα συμπέρασμα. Μπορεί να πρέπει να καθίσεις ήσυχος σε ένα δωμάτιο να σκεφτείς. Πόσοι θέλουν να το κάνουν αυτό; Αυτό είχε αναρωτηθεί πολλά χρόνια πριν από τη μαζική αποβλάκωση του πληθυσμού με τις εφαρμογές, όταν ο κόσμος φαινόταν να τα πηγαίνει καλά (2003) και οι μελαγχολικοί Αμερικανοί συγγραφείς έμοιαζαν παράταιροι.
