Είναι ελάχιστα γνωστό ότι «στο Κοράνι χρησιμοποιούνται μαθηματικοί υπολογισμοί (hisab), υπογραμμίζοντας τον ρόλο των αριθμών και των αριθμητικών πράξεων στη ζωή των πιστών», γράφει στο «Γυναίκες μαθηματικοί στο περιθώριο της Ιστορίας» (εκδ. Μεταίχμιο) ο Δημήτρης Χασάπης, καθηγητής μαθηματικών στο ΕΚΠΑ.
Για τι είδους μαθηματικούς υπολογισμούς μιλάμε εδώ; «Του σεληνιακού ημερολογίου με βάση τους οποίους ρυθμίζεται η νηστεία του ραμαζανιού, υπολογισμοί των κινήσεων του ήλιου με βάση τους οποίους ρυθμίζονται οι πέντε καθημερινές προσευχές, μετρήσεις επιφανειών για τη διαίρεση της κληρονομημένης γης και υπολογισμοί κατανομής της κληρονομιάς με βάση τους βαθμούς συγγένειας θανόντων και κληρονόμων. Ολα αυτά απαιτούν δεξιότητες χειρισμού κλασμάτων και ευχέ-ρεια αλγεβρικών εξισώσεων».
Ηταν σε αυτό το πλαίσιο που αναδείχθηκε μια χαρισματική Ιρακινή, η Σουτέιτα Αλ Μαχάμαλι. Ποιος την ξέρει στις μέρες μας; Ουσιαστικά, κανένας, εκτός κι αν έχει ασχοληθεί σε βάθος με τη μελέτη του Κορανίου. Η περίπτωση της Μαχάμαλι, καθώς και η όλη μαθηματική φιλοσοφία που κρύβεται πίσω από το ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων, έρχεται να μας θυμίσει, ειδικά στις μέρες μας, ότι το Ισλάμ δεν είχε πάντοτε τον οπισθοδρομικό χαρακτήρα που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στις πιο έντονες εκδηλώσεις του. Τα πιο σκοταδιστικά σημερινά στοιχεία σε πολλές μουσουλμανικές χώρες πιθανότατα να τιμωρούσαν βάρβαρα τη γυναίκα αυτή, που έζησε στη Βαγδάτη στο δεύτερο μισό του 10ου αιώνα.
Η Μαχάμαλι, μας πληροφορεί ο Δημ. Χασάπης, ήταν μεγαλωμένη σε σπίτι δικαστών και διανοουμένων, σπούδασε αραβική λογοτεχνία, νομολογία, ερμηνεία ιερών κειμένων και μαθηματικά στη γενέτειρά της. Ο πατέρας της ήταν δικαστής (όπως ο γιος της) και πολυγραφότατος συγγραφέας, ο θείος της θεολόγος.
Ο Δημ. Χασάπης αναφέρει ότι οι ιστορικοί των μαθηματικών μνημονεύουν τη Σουτέιτα, μεταξύ άλλων, για την «ευχέρειά της στην επίλυση εξισώσεων και στις αλγεβρικές τεχνικές που είχε εισαγάγει ο Αλ Χουαρίζμι έναν αιώνα νωρίτερα με το έργο του “Συνοπτικό βιβλίο για τον Υπολογισμό με Μεταφορά και Απλοποίηση (στα αραβικά, Αλ Κιτάμπ αλ τζαμπρ ουάλ-Μουκαμπάλα), το οποίο καταγράφηκε στην ιστορία των μαθηματικών ως Αλ-Τζαμπρ (άλγεβρα)».
Ο Δημ. Χασάπης μάς υπενθυμίζει κάτι βασικό: Η Σουτέιτα έζησε στην εποχή κατά την οποία ήκμασε στη Βαγδάτη ο Οίκος της Σοφίας, «μια πλούσια βιβλιοθήκη και κέντρο μετάφρασης που πρωταγωνίστησε στις μεταφράσεις αρχαίων ελληνικών και περσικών κειμένων στα αραβικά, έχοντας καταγραφεί στην Ιστορία ως ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα έρευνας και εκπαίδευσης στη χρυσή εποχή του Ισλάμ (9ος-13ος αιώνας)».
Ωστόσο, η Σουτέιτα παρέμεινε και αυτή μια απλή υποσημείωση στην ιστορία των μαθηματικών (όπως και πολλοί άλλοι μαθηματικοί του Ισλάμ). «Ηταν όμως μια γυναίκα μαθηματικός αιώνες προτού εμφανιστούν στην Ευρώπη γυναίκες μαθηματικοί»…
