Ποιος είναι ο ήχος της πόλης; Τι ακούμε στ’ αυτιά μας όταν προχωράμε σ’ ένα κεντρικό δρόμο; Οι περισσότεροι Αθηναίοι μάλλον θ’ απαντούσαν «θόρυβο» ή το προσωπικό τους, εξατομικευμένο ηχοτοπίο, κάποια προσεκτικά σχεδιασμένη playlist που εναλλάσσεται με την προσεκτικά επιμελημένη αγαπημένη τους ραδιοφωνική εκπομπή.
Στην Αθήνα: μία μόνιμη ηχητική συνοδεία κακών εξατμίσεων, αυτοκινήτων, οχλαγωγία. Ένας διαρκής θόρυβος. Τα οχήματα, παλιά ή κακοσυντηρημένα, πριν την ηλεκτροκίνηση, βογγάνε. Οι οδηγοί μπορεί και να φωνάξουν για ψύλλου πήδημα. Στα σπίτια κανείς δεν σκέφτεται πως θα μπορούσε να αυτοπεριοριστεί, «σπίτι μου είμαι» κλπ., λες και το σπίτι είναι καλύβα στην άγρια δύση. Μαθαίνει κανείς να μην εκτίθεται στους ήχους, φροντίζει να έχει τ’ ακουστικά. Έτσι, όμως δεν έρχεται σε επαφή ούτε με τις ευχάριστες εκπλήξεις της πόλης (ακόμη ακούγονται πουλιά, δεν έχει τόσο κρύο, ακόμη θροίζουν τα φύλλα) ούτε μ’ αυτήν τη βαθιά γαλήνη που χαρίζει η απλωμένη, κοινή ησυχία.
Δεν γίνεται οι έρευνες που δείχνουν πως οι Έλληνες έχουν άγχος και δυσαρέσκεια με το μέρος όπου ζουν να μην σχετίζονται με το ηχοτοπίο. Με τη μόνιμη απειλή θορύβων και ηχητικών επιθέσεων από τρυπάνια, εξατμίσεις, παλιά οχήματα και αυτοσχέδια πάρτι. Αφού το ηχητικό τοπίο ανήκει σε όλους είναι σαν να μην ανήκει σε κανέναν. Πώς να σκεφτώ, λοιπόν, τον εαυτό μου σαν κάποιον που φτιάχνει το τοπίο μαζί με άλλους; Ειδικά όταν η πόλη μ’ έχει διώξει επανειλημμένα από την οποιαδήποτε φαντασίωση συνδιαμόρφωσης κάνοντας εκείνα τα τραυματικά κεντρικά έργα στην Πανεπιστημίου, το Σύνταγμα και πέριξ του Ζαππείου ή παραδίδοντας τους πεζοδρόμους στα καγκουρομάγαζα της εστίασης και τα πάρκα στους χώρους στάθμευσης;
Η ησυχία δεν αυξάνει την επιθυμία για κατανάλωση. Στοχαζόμενος κανείς πάνω σ’ ένα παγκάκι μέσα στην απόλυτη σιωπή δεν βιάζεται να καταναλώσει. Η σιωπή δεν σχετίζεται με την έλλειψη, αλλά με τη σίγουρη αυτάρκεια. Η Αθήνα αυξάνει διαρκώς την ένταση για διάφορους λόγους. Μεταξύ αυτών και το γεγονός πως η πόλη έχει γίνει party zone και παράδεισος υπηρεσιών σέρβις, φαγητού κλπ. Από την άλλη οι κάτοικοι δεν αναγνωρίζουν αρετές στην αρετή του αυτοπεριορισμού, δεν βρίσκουν λόγο να εκπαιδεύσουν τον σκύλο τους να μην ουρλιάζει, να μετακινηθούν με κάτι λιγότερο θορυβώδες από την τρύπια σάπια εξάτμιση στη μηχανούλα τους, να μην παίξουν πιάνο στις 7 και κλαπατσίμπαλα στις δύο τα ξημερώματα.
Σ’ ένα βιβλιοπωλείο όπου βρέθηκα πριν λίγο καιρό υπήρχε η ένδειξη της απαγόρευσης ομιλιών τις πρωινές ώρες. Φυσικά κανείς δεν μιλάει και πάρα πολύ στα βιβλιοπωλεία, οι περισσότεροι ψιθυρίζουν ή συμπεριφέρονται με ευγένεια, αλλά και πάλι. Υπάρχει κάτι ξεκούραστο στην ιδέα ενός πρωινού σιωπηρής περιπλάνησης ανάμεσα στα βιβλία και ενός γενικού καλέσματος προς τον κόσμο να σεβαστεί τους γύρω του και να διατηρήσει τη σιωπή, τη γαλήνη, την κοινή ησυχία. Αυτό αποζητούμε κι όταν πάμε σ’ ένα μουσείο, να βρεθούμε ανάμεσα σε αγνώστους που έχουν μία παρόμοια περιέργεια μ’ εμάς (π.χ. για τα νομίσματα στην αρχαιότητα) και να σιωπήσουμε ευγενικά θαυμάζοντας πλάι πλάι κάποιο έργο του πολιτισμού. Αυτός ο ήσυχος διαλογισμός ανάμεσα σ’ αγνώστους, αυτό κάνει τόσους ανθρώπους να ξοδεύουν την Κυριακή τους στο μουσείο.
Πώς θα ήταν αν βλέπαμε το ηχοτοπίο σαν ένα κοινό αγαθό που το υφαίνουμε όλοι μαζί; Πώς θα ήταν εάν ο αυτοπεριορισμός θεωρούνταν κάποιου είδους αρετή στον πολιτισμό μας κι όχι χασούρα, κάτι που κάνουν τα κορόιδα ή όσοι δεν μπορούν να επιβληθούν; Στο «Εγκώμιο Της Σκιάς» ο Τανιζάκι, που γεννήθηκε στο Τόκιο, λέει: «στην τέχνη της συνομιλίας προτιμάμε τη χαμηλή φωνή […]ατενίζουμε το σκοτάδι και […]μ’ όλο που ξέρουμε πως όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από σκιές, έχουμε την έντονη αίσθηση πως αυτό το μικρό κομμάτι της ατμόσφαιρας σαν να είναι βυθισμένο στην απόλυτη σιωπή και πως μέσα σ’ αυτό το μαύρο σκοτάδι βασιλεύει μια αιώνια αδιασάλευτη γαλήνη».
