«Ποιος λέει ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι ήρωες;». Αυτή είναι η στροφή ενός ποιήματος που έγραψε κάποτε μια γυναίκα. Μια γυναίκα στην Κίνα του 18ου αιώνα, της «πρώιμης –και τελευταίας– αυτοκρατορικής δυναστείας Τσινγκ, η οποία κυβέρνησε τη χώρα την περίοδο 1644-1912», όπως μας πληροφορεί ο μαθηματικός Δημήτρης Χασάπης στο βιβλίο του «Γυναίκες μαθηματικοί στο περιθώριο της Ιστορίας» (εκδ. Μεταίχμιο).
Η Γουάνκ Ζεϊνί, που γεννήθηκε το 1768 και έζησε μόλις 29 χρόνια (άγνωστα τα αίτια του θανάτου της), υπογράφει τον παραπάνω στίχο. Οπως και την ακόλουθη σκέψη: «Οταν μιλούν για μάθηση και επιστήμες οι άνθρωποι δεν σκέφτονται καμιά γυναίκα (…) οι γυναίκες πρέπει να ασχολούνται μόνο με τη μαγειρική και το ράψιμο και δεν πρέπει να βασανίζονται να γράφουν άρθρα για δημοσίευση, να μελετούν Ιστορία, να συνθέτουν ποίηση ή να κάνουν καλλιγραφία». Διόλου συμπτωματικό ότι έζησε σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες δεν είχαν νόμιμα δικαιώματα και η εκπαίδευσή τους περιοριζόταν στα οικιακά και το μεγάλωμα των παιδιών. Τα γνωστά δηλαδή.
Η Ζεϊνί εξέδωσε 13 συλλογές ποίησης Σι, τραγουδιών Τσι και ραψωδιών Φου, είδη λυρικής ποίησης της Κίνας που βασίζονται στις λαϊκές παραδόσεις. Το έργο της είχε προκαλέσει τόση εντύπωση στον φημισμένο στην εποχή της ποιητή και ζωγράφο Γουάν Μέι που σχολίασε: «Εχεις την αίσθηση μιας μεγάλης πένας, όχι μιας γυναίκας ποιητή».
«Η Γουάνκ Ζεϊνί ήταν μια μορφωμένη γυναίκα που ζούσε σε μια εποχή θεσμοθετημένου σεξισμού, σε μια φεουδαρχική μοναρχία και εξέφρασε τις προοδευτικές της ιδέες μέσα από την ποίηση», σχολιάζει ο Δημ. Χασάπης.
Ομως η Ζεϊνί ήταν και μαθηματικός και αστρονόμος. Μεγαλωμένη σε οικογένεια καλλιεργημένη, μυήθηκε από τα 16 της χρόνια στα προχωρημένα μαθηματικά και την αστρονομία.
Τα μαθηματικά –όπως και η αστρονομία– στην Κίνα είχαν μακρά ιστορία. Η Ζεϊνί έγραψε τουλάχιστον 12 βιβλία μαθηματικών, ασχολήθηκε με το Πυθαγόρειο θεώρημα και την ενδιέφερε ιδιαίτερα να καταστήσει τα μαθηματικά κατανοητά και προσιτά σε ένα ευρύτερο κοινό.
Φαντάζουν εντυπωσιακοί ακόμη και σήμερα οι τίτλοι των αστρονομικών βιβλίων της Ζεϊνί: «Συζήτηση για το γεωγραφικό μήκος της Γης και τη θέση των αστέρων», «Συζήτηση για τη διαδοχή των ισημεριών», «Η εξήγηση των σεληνιακών εκλείψεων». Μελετά και εξηγεί ακόμη τις τροχιές των πλανητών αλλά και του Ηλιου, ενώ εκφράζεται υπέρ της υιοθέτησης του δυτικού ηλιακού ημερολογίου, σε αντικατάσταση του αρχαίου σεληνιακού ημερολογίου της Κίνας. Συνάντησε αντιδράσεις. Η απάντησή της: «Αυτό που μετρά είναι η χρησιμότητα, ανεξάρτητα από το αν το ημερολόγιο είναι κινεζικό ή δυτικό».
«Στην ιστορία της Κίνας», γράφει ο Δημ. Χασάπης, «η Γουάνκ καταγράφεται ως η πρώτη γυναίκα μαθηματικός και αστρονόμος. Στην ιστορία των μαθηματικών αγνοείται…».
