Οι εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ πλαισιώθηκαν από ένα είδος πολιτικού λόγου στον οποίο σημαντική θέση είχε η ιδέα της μεγάλης νίκης που θα ακολουθήσει τη μικρή. Ποιος μπορεί να κερδίσει τον Μητσοτάκη; Το πομπώδες ερώτημα διατυπώθηκε κατά την προεκλογική περίοδο ως βασικό κριτήριο επιλογής προέδρου και τροφοδότησε ένα σωρό εικασίες, oι οποίες απέβαιναν κυρίως εις βάρος του Ανδρουλάκη: ο Γερουλάνος μπορεί να είναι χαμηλών τόνων, αλλά έχει κύρος και το απαιτούμενο μετριοπαθές προφίλ για να κερδίσει μελλοντικά τον Μητσοτάκη! Η Διαμαντοπούλου μπορεί να απείχε για χρόνια από την ενεργό πολιτική, αλλά μπορεί να διεμβολίσει την εκλογική βάση της Ν.Δ. και να κερδίσει τον Μητσοτάκη! Ο Δούκας μπορεί να μη διαθέτει εμπειρία, αλλά κέρδισε τη Ν.Δ. στις δημοτικές εκλογές και με τη μαχητικότητα που τον διακρίνει μπορεί να κερδίσει και τον Μητσοτάκη! Ενας ανησυχητικά μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων και σχολιαστών δεν έψαχνε πρόεδρο κόμματος, αλλά σταυροφόρο παρασκευασμένο στο εργαστήριο του αντιμητσοτακισμού. Ισως γι’ αυτό ο Νίκος Ανδρουλάκης νίκησε τους αντιπάλους του με σχετική άνεση. Επειδή την ώρα που οι άλλοι επιδίδονταν σε πρωθύστερες, πολεμοχαρείς φαντασιώσεις, εκείνος ήταν συγκεντρωμένος στο επίκαιρο ζητούμενο: την παράταξή του.
Ετεροπροσδιορισμοί
Η μητσοτακοκεντρική πολιτική προσέγγιση είναι στην πραγματικότητα μια προσέγγιση ήττας. Παρά τον φαινομενικά επιθετικό χαρακτήρα της, καθιστά σημείο αναφοράς και μέτρο σύγκρισης τον αντίπαλο, επιτρέποντάς του έτσι να ορίζει το παιχνίδι. Οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε να σκεφτούν την τακτική αυτή πιο προσεκτικά· μέχρι στιγμής, όποιος προσπάθησε να επινοήσει τον αντιμητσοτάκη, απέτυχε: όταν ο Στέφανος Κασσελάκης πρωτοπαρουσιάστηκε στα πολιτικά πράγματα, συνέκρινε τις ικανότητές του με εκείνες του πρωθυπουργού για να μας αποδείξει (στα λόγια) πόσο πιο προικισμένος είναι (στα οικονομικά, στα αγγλικά κ.λπ.). Η κατάληξη του μικρομέγαλου ανταγωνισμού είναι γνωστή. Ακόμη και ο Νίκος Ανδρουλάκης όμως, που κόντραρε τον Κυριάκο Μητσοτάκη σε επίπεδο ηθικής με αφορμή τις υποκλοπές, δεν βγήκε κερδισμένος. Και αυτό, γιατί η πολιτική υπεροχή δεν ήταν ποτέ θέμα αμιγώς προσωπικό, αλλά και ζήτημα έμπνευσης: δεν πείθει το άτομο μόνο του, αλλά η ιστορία που αφηγείται και το όραμα που κουβαλάει για την επόμενη ημέρα.
Ιδέες, όχι «θέσεις»
Χωρίς να χάσει την αντιπολιτευτική του διάθεση, το ΠΑΣΟΚ πρέπει να απεμπλακεί από το πλαίσιο στο οποίο διεξάγεται ο πολιτικός διάλογος αυτή τη στιγμή. Πρέπει να φέρει στο τραπέζι όχι τη δυσανεξία του για την «κακιά Δεξιά» και τον «κακό Μητσοτάκη», όχι παλαιοπασοκικά είδωλα και αισθήματα νοσταλγίας (αρκετά με τις επικλήσεις στον Ανδρέα και στη Μελίνα!), αλλά ένα σώμα νέων ιδεών που θα λειτουργήσει ως μοντέρνος μπούσουλας για το μέλλον. Η διαφωνία Ανδρουλάκη – Γερουλάνου στο ντιμπέιτ σχετικά με το τι περιλαμβάνεται στις ήδη διατυπωμένες θέσεις του κόμματος και τι αποτελεί καινούργια πρόταση, είχε ξεχωριστή σημασία: ανέδειξε (κατά λάθος!) τη μειωμένη χρησιμότητα του κομματικού προγράμματος· το «πρόδωσε» ως άψυχο κείμενο που λειτουργεί σαν λυσάρι δίχως λύσεις. Η σύγχρονη πραγματικότητα είναι αρκετά πιο περίπλοκη από αυτό· ο πολιτικός λόγος σήμερα απαιτεί ευελιξία και διαρκώς ανανεούμενη ευρηματικότητα, όχι καθήλωση σε ιδεολογικά θέσφατα.
Ζήτημα τόλμης
Γιατί δεν λύνεται το στεγαστικό πρόβλημα; Επειδή, αντί να διορθώσει τη στρέβλωση της μικρής διαθεσιμότητας με ευρύτερες και πιο συγκρουσιακές πολιτικές (για να ανοίξουν τα κλειστά σπίτια, για παράδειγμα, δεν αρκούν τα κίνητρα προς τους ιδιοκτήτες) η κυβέρνηση επιμένει σε επιδερμικές πολιτικές ενίσχυσης, όπως είναι ο δανεισμός με ευνοϊκό επιτόκιο, ο οποίος όμως διαταράσσει την αγορά ακινήτων και συντηρεί την αισχροκέρδεια και το οικονομικό αδιέξοδο. Γιατί δεν αυξάνονται σημαντικά οι μισθοί; Επειδή με τις εργοδοτικές εισφορές τους οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να κλείνουν δημοσιονομικές τρύπες που το πελατειακό κράτος αρνείται να κλείσει αλλιώς. Γιατί αυξάνεται η εγκληματικότητα; Επειδή το κράτος αντιστέκεται σε κάθε προληπτικό μέτρο (από τις κάμερες στους δημόσιους χώρους μέχρι τις απλές περιπολίες της αστυνομίας) και εξαντλεί τη δημιουργικότητά του στις μεγάλες υπουργικές κουβέντες και στα πρόχειρα νομοθετήματα. Το ΠΑΣΟΚ δεν χρειάζεται πρόεδρο που «μπορεί να κερδίσει τον Μητσοτάκη»· χρειάζεται πολιτικές που θα τολμήσουν ό,τι δεν τόλμησαν οι πολιτικές της Ν.Δ.: να θυμηθεί τον μεταρρυθμιστικό εαυτό του και να τον προετοιμάσει για σκληρή και αντιδημοφιλή δουλειά.
Πρόσωπα και προβλήματα
Οποιος πιστεύει ακόμη ότι η ήττα Μητσοτάκη είναι αυτοσκοπός και ότι το ζητούμενο από έναν πρόεδρο κόμματος είναι απλώς να νικήσει τον αντίπαλό του, καλά θα κάνει να θυμηθεί την περίοδο της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία: και τότε κάποιοι πίστευαν ότι το πρόβλημα ήταν τα πρόσωπα – όταν αυτά άλλαξαν, διαπίστωσαν με έκπληξη ότι τα προβλήματα εξακολουθούσαν να υπάρχουν. Η ήττα του Χάρη Δούκα, πάντως, δείχνει κάτι ελπιδοφόρο: παρά το γεγονός ότι η προσωποπαγής σωτηριολογία (Χάρη, Παύλο, Αννα, σώστε μας!) συνεχίζει να θέλγει τους ψηφοφόρους της Κεντροαριστεράς, η λαϊκίστικη κενολογία φαίνεται πως δεν ασκεί πια την έλξη που ασκούσε παλιότερα. Οσο φανταχτερά κι αν είναι τα πρόσωπα, στο τέλος αυτό που μετράει είναι ο βαθμός της προθυμίας τους να δουλέψουν.
