Αυτή την εβδομάδα διατρέξαμε το βιβλίο που έγραψε ο μαθηματικός Δημήτρης Χασάπης με τίτλο «Γυναίκες μαθηματικοί στο περιθώριο της Ιστορίας», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Είδαμε, έστω και ενδεικτικά, ότι το βιβλίο περιλαμβάνει σύντομα, αλλά κατατοπιστικά, βιογραφικά γυναικών που έγραψαν ιστορία στα μαθηματικά από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα. Ξεκινάει την αφήγησή του ο συγγραφέας με την Υπατία αλλά κυρίως την Πανδροσίωνα και κλείνει με την Κόρα Σουζάνα Σαντόσκι, που γεννήθηκε το 1940 και πέθανε το 2010. Και αυτό το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου κλείνει περίπου όπως όλα τα προηγούμενα: «Παρά τη συμβολή της στη μαθηματική έρευνα, η Κόρα Σουζάνα Σαντόσκι δεν έχει βρει θέση στην ιστορία των μαθηματικών…».
Το βιβλίο περιλαμβάνει και ένα υστερόγραφο στο οποίο ο συγγραφέας αναπτύσσει κάποιες γενικότερες σκέψεις πάνω στη σχέση γυναικών και μαθηματικών στην Ιστορία. «Η ανάπτυξη της μαθηματικής γνώσης», γράφει, «εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κοινότητα μέσα στην οποία το νόημα των νέων μαθηματικών αντικειμένων γίνεται θέμα συζήτησης και η σημασία τους ανάγεται σε ζήτημα διαπραγμάτευσης και τελικά αποδοχής ή απόρριψης».
Σε αυτό το πλαίσιο, οι γυναίκες αδικήθηκαν, βρέθηκαν στο περιθώριο, ουσιαστικά αμφισβητήθηκαν προτού καν παρουσιάσουν τον γνωσιακό τους πλούτο.
Μάλιστα ο συγγραφέας, μέσα από την ενδελεχή μελέτη βιογραφιών γυναικών που αναγνωρίστηκαν ως «μαθηματικές προσωπικότητες», βλέπει ότι οι βιογραφίες αυτές εστιάζουν «κυρίως –αν όχι αποκλειστικά– στον τρόπο με τον οποίο επηρεάστηκε η ερευνητική ή και η ακαδημαϊκή τους σταδιοδρομία από τους ρόλους της κόρης, της μητέρας και της συζύγου ή από την άρνηση των ρόλων αυτών». Οι δε διαφορές με αντίστοιχες βιογραφίες ανδρών μαθηματικών είναι εντυπωσιακές σε αυτό το επίπεδο. «Τέτοιου τύπου βιογραφίες γυναικών μαθηματικών διαχωρίζουν στην πραγματικότητα τις γυναίκες από τα μαθηματικά, ακόμη κι αν θέλουν να υμνήσουν την παρουσία τους σε αυτά».
Τα τελευταία χρόνια, η NASA αναγνωρίζει επίσημα όλο και περισσότερο τον αφανή αλλά σε κάποιες περιπτώσεις κρίσιμο ρόλο που έπαιξαν γυναίκες μαθηματικοί στο διαστημικό πρόγραμμα της δεκαετίας του ’60, και ειδικά σε ό,τι αφορά τις αποστολές προς τη Σελήνη, όπως οι Μαίρη Τζάκσον και Κάθριν Τζόνσον ή η μηχανικός Ντόροθι Βον.
Κάπως ανάλογα, στην κλασική μουσική ανακαλύπτονται όλο και περισσότερες γυναίκες συνθέτριες όχι απλώς με αξιόλογο έργο, αλλά και εξαιρετικά ενδιαφέρον από πολλές απόψεις. Από τις πιο γνωστές, η Κλάρα Σούμαν αναγνωρίζεται πλέον ως συνθέτρια και λιγότερο ως «σύζυγος του Ρόμπερτ Σούμαν». Το ίδιο και η Φάνι Μέντελσον (αδελφή του Φέλιξ και έξοχη μουσικός) ή η Αγγλίδα Αλις Μαίρη Σμιθ (1839-1884), η Αμερικανίδα Εϊμι Μπιτς (1897-1944) κ.ά.
Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου του, ο Δημ. Χασάπης μιλάει για δύο ξένες εκδόσεις με συνεντεύξεις γυναικών μαθηματικών μέσω των οποίων καταρρίπτονται στερεότυπα. Εχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε. Και αυτό είναι το πιο συναρπαστικό.
