Τέτοια εποχή, τα απογεύματα, στην κουζίνα τους γινόταν… πόλεμος. Νύφη και πεθερά από νωρίς ξεκινούσαν την προετοιμασία για το πιο αγαπημένο φθινοπωρινό γλυκό κουταλιού της οικογένειας. Η μια καθάριζε τα κυδώνια «με το καλό το μαχαίρι», το πιο κοφτερό αλλά και το πιο εύχρηστο, και αφαιρούσε επιδέξια τα κουκούτσια τους. Η άλλη τα έκοβε σε φέτες κι έπειτα σε μικρά μπαστουνάκια και τα έβαζε σε λεκανίτσες με νερό και μπόλικο χυμό λεμονιών για να μη μαυρίσουν. Με το που έμπαιναν τα κυδώνια σε μια μεγάλη κατσαρόλα με τη ζάχαρη και τα φύλλα αρμπαρόριζας, το σπίτι άρχιζε να μοσχοβολάει.
Οι μικρές ανυπομονούσαν να δοκιμάσουν. Πλησίαζαν και σηκώνονταν στις μύτες των ποδιών τους για να δουν τα κομματάκια του φρούτου να βράζουν και να αλλάζουν σταδιακά χρώμα, από απαλό ροζ μέχρι βαθύ ρουμπινί. «Μη μας ενοχλείτε, πρέπει να το ξαφρίσουμε τώρα», έλεγε φουριόζα η γιαγιά, απομακρύνοντας προσεκτικά με μια ξύλινη κουτάλα τον αφρό που σχηματιζόταν στην επιφάνεια του γλυκού με τον βρασμό. Κι έπειτα από κάμποση ώρα ερχόταν η σειρά της μητέρας να διαπιστώσει αν το γλυκό ήταν έτοιμο, ρίχνοντας σ’ ένα πιατάκι μια σταγόνα από το σιρόπι. «Θα πρέπει να στέκεται, να μην απλώνεται. Να, έτσι. Να το θυμάστε αυτό», έλεγε στις θυγατέρες της.
Mικρά μυστικά της κουζίνας που γίνονται γέφυρα ανάμεσα στο εδώ των ζωντανών και στο επέκεινα αγαπημένων τους…
Το θυμούνται. Και αυτό και όλα τ’ άλλα. Τα χρόνια –κι είναι πάρα πολλά πια– που η Σ. και η Μ. δεν πατούν πια σ’ αυτή τη γη, οι γεύσεις, τα αρώματα, οι χειρόγραφες συνταγές με τα δικά τους γράμματα σε κιτρινισμένες σελίδες χαρτιού, τα μικρά μυστικά της κουζίνας, γίνονται γέφυρα ανάμεσα στο εδώ των ζωντανών και στο δικό τους επέκεινα.
Οσο για το κυδώνι; Το «χρυσό μήλο» της αρχαιότητας, που συνδέθηκε με τον Τρωικό Πόλεμο (σύμφωνα με τον μύθο το δώρισε ο Πάρις στη θεά Αφροδίτη, για να του δοθεί ως αντάλλαγμα η Ωραία Ελένη), έχει ξεχωριστή θέση στη μυθολογία της οικογενειακής μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής: γλυκό του κουταλιού, πελτές, μαρμελάδα, κυδωνόπαστο, σε συνταγές με κρέας.
Πριν από λίγες ημέρες, η μία από τις κόρες και εγγονές βρέθηκε σ’ ένα ορεινό χωριό. Από το μαγαζάκι του αγόρασε φρεσκοκομμένα κυδώνια. Τα πασπάλισε με μαύρη ζάχαρη και κονιάκ, «έκρυψε» ένα μπαστουνάκι κανέλα ανάμεσά τους και τα έψησε στον φούρνο. Αν εκείνες ήταν εδώ μάλλον θα χαμογελούσαν ικανοποιημένες, σκέφτηκε. Τα πιο ουσιαστικά μνημόσυνα γίνονται, τελικά, με τον πιο αναπάντεχο τρόπο…
