Το 2014, εβδομήντα χρόνια μετά το ναυάγιο του «Οria», στήθηκε ένα μνημείο στον Χάρακα, απέναντι περίπου από το νησί Πάτροκλος και το σημείο όπου βυθίστηκε το πλοίο με τους χιλιάδες Ιταλούς. Πρόκειται για έργο του γλύπτη Θύμιου Πανουργιά, από τον Σύνδεσμο Πνευματικής και Κοινωνικής Δραστηριότητας Κερατέας «Χρυσή Τομή» και τον Δήμο Σαρωνικού, με τη χορηγία του Αθανασίου Μαρτίνου.
Κατά τον Γιώργο Π. Ιατρού, συγγραφέα του πολύ πρόσφατου «Υπερβαίνοντας τα όρια. Με αφορμή το μεγαλύτερο ναυάγιο της Μεσογείου» (εκδ. ΑΩ), η συγκεκριμένη περιοχή της νοτιοανατολικής Αττικής έχει με έναν τρόπο σημαδευτεί από τη μνήμη του ναυαγίου. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι δεν πρόκειται για ναυάγιο με Ελληνες νεκρούς. Θυμίζουμε, χάθηκαν το 1944 μέσα σε μία νύχτα 4.184 Ιταλοί και 15 Γερμανοί – στο πλοίο επέβαιναν 4.233 Ιταλοί αιχμάλωτοι και οι 90 Γερμανοί φρουροί τους.
Το γεγονός ότι για κάμποσες ημέρες τα κύματα ξέβραζαν πτώματα πνιγμένων στις ακτές της Αττικής φαίνεται πως έπαιξε ρόλο στο να αποκτήσουν πρόσωπο οι νεκροί. Και όταν αυτό συμβαίνει, κάθε εθνικότητα καταλύεται τρόπον τινά. Ο νεκρός πλέον έχει (και) το δικό μας πρόσωπο. Δεν είναι απλώς ένα όνομα ή ένας αριθμός. Ωστόσο, λίγες σοροί έφτασαν στις παραλίες. Οι περισσότεροι αφανίστηκαν ως υπάρξεις. Το γράφαμε και προχθές: το πένθος κάνει τον κύκλο του όταν έχεις ένα σώμα να θάψεις, ένα σημείο να σταθείς.
Εβδομήντα χρόνια μετά το ναυάγιο, τελέστηκε δέηση στο ακρογιάλι του Χάρακα από τους συγγενείς των πνιγμένων. Γράφει ο Γ. Ιατρού: «Είχαν ανάψει μια φωτιά στην παραλία κι έκαψαν τα σημειώματα με τα ονόματα των πνιγμένων, αφού προηγουμένως τους μνημόνευσαν. “Σας αγαπάμε πολύ” έγραψε μια γυναίκα στην άμμο».
Ο συγγραφέας γράφει κάτι ακόμα, νομίζω σημαντικό: «Και τέλος αυτή η πρωτόγνωρη αίσθηση που νιώσαμε τη στιγμή εκείνη της δέησης 4.100 ανθρώπων, εκείνο το δειλινό στην παραλία. Η αίσθηση ότι κάτι μας κοιτάζει πολύ εντατικά. Τόσο που τα πάντα ακτινοβολούν, η φύση, οι άνθρωποι που διαβάζουν τα ονόματα των πνιγμένων. Με το νερό και τη φωτιά να κυριαρχούν».
Σε μνήμες τέτοιες, μπορεί όντως να αισθάνεσαι μιαν αύρα του υπερβατικού, κι ας μην υφίσταται στ’ αλήθεια. Η πραγματικότητα παθαίνει διαστολή. Ο Γ. Ιατρού παραθέτει ένα απόσπασμα του μεγάλου Χέρμαν Μέλβιλ από το μυθιστόρημα των μυθιστορημάτων, τον «Μόμπι Ντικ»: «Στο βουνό Στρέλο, στο εσωτερικό της Πορτογαλίας, έλεγαν πως κοντά στην κορυφή του υπήρχε μια λίμνη όπου τα ναυαγισμένα πλοία έπλεαν στην επιφάνεια». Σχολιάζει στη συνέχεια ο Γ. Ιατρού: «Ο ίδιος συγγραφέας, έχοντας μεγάλη ευαισθησία στους ναυαγούς, έγραψε για ένα πλοιάριο που λεγόταν “Ραχήλ” που είχε αποστολή να ψάχνει στα τόσα ναυάγια και να μαζεύει τα χαμένα παιδιά τους. Να πιστεύουμε σε θαύματα; Ή να είμαστε άγρυπνοι, ταπεινοί, συμπονετικοί;».
