Το 2016, στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, προβάλλεται το «MemORIA» του Γιώργου Π. Ιατρού. Ο σκηνοθέτης θυμάται εκείνες τις βραδιές, με «την αύρα του Θερμαϊκού να μπαίνει στην αίθουσα “Τώνια Μαρκετάκη”» και τις περιγράφει στο βιβλίο του «Υπερβαίνοντας τα όρια. Με αφορμή το μεγαλύτερο ναυάγιο της Μεσογείου» (εκδ. ΑΩ).
Γράφει: «Η σκηνή που ο χτίστης συγγραφέας από τα Καλύβια Σωτήρης Κόλλιας θυμάται τους Ιταλούς που του έδιναν φαγητό, όταν ήταν μικρός στην Κατοχή, και τραγουδούσαν το “Mamma” που συγκινούσε τότε ακόμη και τους σκληρότερους Ες Ες, αναστατώνει το κοινό όπου κι αν παίζεται».
Υπάρχουν και παρατράγουδα. Οχι στη Θεσσαλονίκη όμως. «Παραμονή 28ης Οκτωβρίου “σκάνε” οι αντιδράσεις στην προβολή στο Μαρκόπουλο, γιατί το ντοκιμαντέρ “τιμάει” τους εχθρούς της πατρίδας μας το 1940». Ο Γ. Ιατρού λέει το αυτονόητο: «Μα οι Ιταλοί δεν ήταν πια εχθροί μας τη δεδομένη χρονική στιγμή (Φεβρουάριος 1944) που έγινε η τραγωδία του “ORIA”. Ηταν σύμμαχοί μας κατά των Γερμανών μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943. Εξάλλου δεν είναι ιστορικό ντοκιμαντέρ τόσο, όσο ένα έργο τέχνης βασισμένο στην αρχαιοελληνική κάθαρση της τραγωδίας όπως μας δίδαξε ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη, ο Αισχύλος στους Πέρσες και ο Ευριπίδης στην Εκάβη».
Το ντοκιμαντέρ παίζεται και στο «πιο ειδυλλιακό μέρος που μπορούσα να φανταστώ», λέει ο συγγραφέας, «μια γαλήνια νύχτα, με τη θάλασσα γυαλί, σε μια μεγάλη πλατεία, γίνεται η προβολή στο ακριτικό νησί του Καστελλόριζου (1ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ 2016). Στο κοινό Ελληνες από το νησί, επισκέπτες Τούρκοι από τις απέναντι ακτές και Ιταλοί τουρίστες, που έχουν συγκινηθεί».
Ωραία σύνδεση: τρεις λαοί που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πολύ ή λίγο, υπήρξαν μεταξύ τους εχθροί στην Ιστορία, θεατές σειράς εικόνων και μιας αφήγησης για ένα θαλασσινό στοιχειό του πολέμου. Χάρη στο πέρασμα του χρόνου, τους ενώνει τώρα κάποιο δάκρυ.
Στο νησί της Λέρου, το 2023, το ντοκιμαντέρ προβάλλεται στο θερινό σινεμά του Πόρτο Λάγκο με αφορμή τα 80 χρόνια ακριβώς από τη μάχη της Λέρου, με πρωτοβουλία του Ελληνοϊταλικού Συνδέσμου Φιλίας του νησιού και του Δήμου Λέρου. Ο συγγραφέας θυμάται τον μακρινό θείο του δίοπο-ηλεκτρολόγο Σωτήρη Ιατρού, ο οποίος ήταν μεταξύ των 75 θυμάτων του «Βασίλισσα Ολγα», που βομβαρδίστηκε και βυθίστηκε εκεί από τους Γερμανούς το 1943.
Στο κοινό βρίσκονται και Ιταλοί και Γερμανοί, εκτός, φυσικά, από τους Ελληνες. Ο καθένας έχει κάτι να θυμηθεί. «Ενας Γερμανός είχε εκεί τον θείο του, σε ένα βομβαρδιστικό αεροπλάνο πιλότο, και μας είπε την ιστορία του. Η συνάντηση και πάλι με τη ζωντανή ιστορία μέσω των απογόνων που φέρουν το τραύμα του πολέμου και η εξιλέωσή της…».
