Το 1982 οι δημοσκοπήσεις στην Καλιφόρνια ήταν ομόφωνες: ο θρυλικός δήμαρχος του Λος Άντζελες Τομ Μπράντλεϊ κατέβαινε υποψήφιος για το αξίωμα του κυβερνήτη της Πολιτείας, και θεωρείτο βέβαιο ότι θα κερδίσει με μεγάλη διαφορά από τον αντίπαλό του. Στις κάλπες, ωστόσο, ήρθε η έκπληξη: ο αντίπαλός του κέρδισε. Τι είχε συμβεί; Όλες οι αναλύσεις που ακολούθησαν κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα: ο Τομ Μπράντλεϊ ήταν ένας μαύρος άνδρας. Κάποιοι λευκοί ψηφοφόροι ντρέπονταν να πουν ότι δεν θα τον ψηφίσουν στις τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις. Στις κάλπες, όμως, όντως ψήφισαν τον (λευκό) αντίπαλό του. Το φαινόμενο ήταν τόσο έντονο που απέκτησε όνομα: “Bradley effect”. Έκτοτε έχει εμφανιστεί σε πληθώρα εκλογικών αναμετρήσεων όπου οι μαύροι υποψήφιοι πετύχαιναν πολύ χαμηλότερες επιδόσεις στις κάλπες, από αυτές που προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις.
Το φαινόμενο των πολιτών που λένε ψέματα στις δημοσκοπήσεις είναι ένα καλά μελετημένο και πολύ σημαντικό πρόβλημα παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ, όμως, συνδιάζεται και με ένα από τα εντονότερα ενδημικά κοινωνικά φαινόμενα: το ρατσισμό. Δεν είναι μικρό πράγμα, δεν είναι παραξενιά ή ένα κουσούρι που φέρουν κάποιοι -είναι ένα διαχρονικό σαράκι στον πυρήνα της αμερικανικής κοινωνίας, που ξεκινά από την εποχή της δουλείας και τον εμφύλιο πόλεμο και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να αφήνει ένα κολοσσιαίο αποτύπωμα στην κοινωνική και την πολιτική ζωή της χώρας. Μετά την εκλογή Ομπάμα, οι αναζητήσεις στο Google για τη λέξη “nigger” αυξήθηκαν ραγδαία. Κάθε χρόνο την ημέρα που γιορτάζεται η μνήμη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, οι αντίστοιχες αναζητήσεις αυξάνονται κατά 30%. Το ίδιο συμβαίνει όποτε μαύροι αμερικανοί εμφανίζονται στις ειδήσεις, όπως για παράδειγμα μετά τον τυφώνα Κατρίνα που έπληξε τη Νέα Ορλεάνη. Καθώς ο κόσμος παρακολουθούσε σοκαρισμένος τις εικόνες φτωχών μαύρων πολιτών να υποφέρουν, οι αναζητήσεις για τη λέξη “nigger” πολλαπλασιάζονταν σε πρωτοφανείς βαθμούς. Η 5η Νοεμβρίου του 2008, δε, η επόμενη της εκλογής του Ομπάμα στην Προεδρία, ήταν η ημέρα στην οποία καταγράφηκαν οι περισσότερες εγγραφές στο νεοναζιστικό site κοινωνικής δικτύωσης Stormfront.
Ο αναλυτής Σεθ Στίβενς-Νταβίντογουιτς ανέλυσε δεδομένα από τις αναζητήσεις των πολιτών στο Google (όπου κανείς δεν τους βλέπει και δεν ντρέπονται) και έφτιαξε ένα “δείκτη ρατσιστικών συναισθημάτων”, αξιολογώντας τη συχνότητα αναζητήσεων με ρατσιστικό περιεχόμενο και έντονα ρατσιστικό λόγο ανά την επικράτεια. Είδε, λοιπόν, ότι υπάρχουν γεωγραφικές περιοχές όπου οι ρατσιστικές αναζητήσεις (και, θα συμπέραινε κανείς με σχετική ασφάλεια, και ο ρατσισμός εν γένει) είναι πολύ συχνότερες από ό,τι στις υπόλοιπες ΗΠΑ -κι αυτές οι περιοχές περιλάμβαναν τις αναμενόμενες νότιες Πολιτείες που το 19ο αιώνα πήραν τα όπλα για να υπερασπιστούν το δικαίωμά τους να υποδουλώνουν μαύρους, αλλά περιλαμβάνει και θύλακες και σε αναπάντεχα μέρη, όπως σε κατά κανόνα πιο φιλελεύθερες και “Δημοκρατικές” επαρχίες των βορειοδυτικών ΗΠΑ. H ανάλυση αυτών των δεδομένων έδειξε κάτι ενδιαφέρον: σε αυτές τις περιοχές ο Μπαράκ Ομπάμα το 2008 τα πήγε πολύ χειρότερα από ό,τι στις υπόλοιπες ΗΠΑ. Ο αναλυτής υπολόγισε πως στις εκλογές στις οποίες έλαβε μέρος ο Μπαράκ Ομπάμα έχασε συνολικά 3-5 ποσοστιαίες μονάδες από λευκούς Δημοκρατικούς που δεν τον ψήφισαν επειδή ήταν μαύρος. Μια άλλη ανάλυση έδειξε ότι το 2016, το χαρακτηριστικό που εξηγούσε την επικράτηση του Τραμπ σε αναπάντεχα πολλές περιοχές δεν ήταν καθόλου η οικονομική κατάσταση των κατοίκων ή το αν είχαν κλείσει βιομηχανίες εκεί, αλλά πολύ περισσότερο, πιο έντονα από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα, το αν σε αυτές τις περιοχές υπήρχαν περισσότερες ρατσιστικές αναζητήσεις στο Google. Παρεμπιπτόντως, η εκλογή του Τραμπ το 2016 δεν είχε καμία επίπτωση στις εγγραφές στο Stormfront.
Το 2016, δε, είχαμε ένα άλλο φαινόμενο: πολλοί ψηφοφόροι ντρέπονταν να πουν στις έρευνες ότι θα ψηφίσουν Τραμπ -έχει υπολογιστεί ότι αυτή η ντροπή του κόστιζε 2 ποσοστιαίες μονάδες στις δημοσκοπήσεις- και όχι μόνο επειδή ήταν ένας χυδαίος, λούμπεν υποψήφιος. Κάποιοι υποστηρίζουν (αν και η άποψη αυτή δεν είναι ομόφωνη), ότι τις κρίσιμες μονάδες αυτές τις τσίμπησε τελικά στις κάλπες επειδή κάποιοι ψηφοφόροι ποτέ δεν θα ψήφιζαν γυναίκα. Γιατί εκτός από το ρατσισμό υπάρχει και ένα άλλο, πολύ διαδεδομένο και διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο: ο σεξισμός. “Από τα δυο μου “ελαττώματα”, το ότι είμαι γυναίκα μου προκάλεσε πολύ περισσότερα εμπόδια από το ότι είμαι μαύρη” έγραψε στα απομνημονεύματά της η Σίρλεϊ Τσίζχολμ, η πρώτη γυναίκα που έθεσε υποψηφιότητα για το χρίσμα πολιτικού κόμματος για την Προεδρία στις ΗΠΑ, το μακρινό 1972.
Το 2024, ασφαλώς, δεν είναι 1972 και δεν είναι ούτε 2016. Ο κόσμος μας δεν είναι ο ίδιος -πολίτες που ήταν παιδάκια το 2016 σήμερα ψηφίζουν, ο κόσμος έχει πάει παρακάτω από διάφορες απόψεις. Σύμφωνοι, οπισθοχωρεί από διάφορες άλλες. Αλλά γενικά, δεν είμαστε το ίδιο. Ακόμα και η δημογραφική σύσταση αυτής της χώρας έχει αλλάξει. Πόσο έχει αλλάξει; Σε λίγες ημέρες οι αμερικανοί πολίτες θα έχουν μια καλή ευκαιρία να μας το δείξουν. Γιατί σε εκείνη τη χώρα, με αυτές τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες, κατεβαίνει υποψήφια για την Προεδρία, απέναντι σε εκείνο το ίδιο, ακόμα πιο γηραλέο και ακατάληπτο χυδαίο πλάσμα, μια μαύρη γυναίκα.
