Η πρόσφατη επίθεση στην καρδιά της τουρκικής αεροδιαστημικής βιομηχανίας ήταν καλά οργανωμένη και συντονισμένη. Οι δράστες κατάφεραν να αιφνιδιάσουν τους ανθρώπους της ασφάλειας και να διεισδύσουν στις εγκαταστάσεις, προκαλώντας τρόμο στους εργαζομένους. Πολύ λίγες ένοπλες οργανώσεις διαθέτουν τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους για να πραγματοποιήσουν μια τέτοια επιχείρηση στην καλύτερα φυλασσόμενη πόλη της Τουρκίας. Τον περυσινό Οκτώβριο, μέλη του PKK επιχείρησαν ανεπιτυχώς να κάνουν το ίδιο έξω από το κτίριο της Γενικής Διεύθυνσης Ασφαλείας στην κεντρική Αγκυρα. Τα δύο χτυπήματα έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες ως προς τον σχεδιασμό και την εκτέλεσή τους. Σε κάθε περίπτωση, η φύση του στόχου συνήθως καταδεικνύει τα κίνητρα μιας επίθεσης.
Η τρομοκρατία δεν είναι ποτέ ένα αυθόρμητο ξέσπασμα βίας, χωρίς πολιτικό και ιδεολογικό υπόβαθρο. Μεγάλης κλίμακας ενέργειες, όπως η τελευταία στην Αγκυρα, εδράζονται σε μια μακροχρόνια στρατηγική που χρήζει ανάλυσης. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, η γειτονική χώρα βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπη με ένα πολυδιάστατο φαινόμενο πολιτικής βίας. Το κουρδικό ένοπλο κίνημα είχε κάποτε ως βασική επιδίωξη την απόσχιση της νοτιοανατολικής Τουρκίας και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν. Τα τελευταία χρόνια, το PKK έδειχνε να συμβιβάζεται με την ιδέα της κουρδικής αυτονομίας εντός μια ομοσπονδιακής Τουρκίας. Παρά τη σκληρή καταστολή των τουρκικών αρχών, το PKK παραμένει ζωντανό επειδή διατηρεί βάσεις στη Συρία και το Ιράκ.
Στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία φαίνεται ότι υπάρχει μια προσπάθεια προσεταιρισμού του κουρδικού παράγοντα στο εσωτερικό της χώρας. Η πιθανολογούμενη απελευθέρωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν από τη φυλακή του Ιμραλί, μετά τη δημόσια έκκληση του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, έχει δημιουργήσει την προσδοκία μιας ειρηνικής διευθέτησης του κουρδικού προβλήματος στην Τουρκία. Η επιρροή του Οτσαλάν στο ΡΚΚ είναι πλέον περιορισμένη, αλλά παραμένει ο ιστορικός ηγέτης των Κούρδων της Τουρκίας. Η ανάληψη ευθύνης για το χτύπημα της Τετάρτης μόνο ως προσπάθεια υπονόμευσης της πρωτοβουλίας Μπαχτσελί μπορεί να ερμηνευθεί.
Η προοπτική δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στα εδάφη του βόρειου Ιράκ ή/και της βόρειας Συρίας, με ισραηλινή υποστήριξη, συνιστά έναν γεωπολιτικό εφιάλτη για την Τουρκία.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς τι ώθησε τον πρόεδρο του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης σε αυτή την τολμηρή απόφαση. Μια πρώτη ανάγνωση εστιάζει στη συζήτηση που έχει ανοίξει σχετικά με τη νέα συνταγματική αναθεώρηση, η οποία ίσως επιτρέψει στον Ταγίπ Ερντογάν να διεκδικήσει μια τρίτη θητεία μετά το 2028. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί εφόσον εξασφαλιστεί η υποστήριξη του κουρδικού κόμματος HDP που έχει 57 έδρες στο τουρκικό κοινοβούλιο. Με άλλα λόγια, η κοινοβουλευτική δύναμη του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ (265) μαζί με εκείνη του συμμαχικού κόμματος του Μπαχτσελί (50) δεν επαρκούν για να κρατήσουν τον Ερντογάν στην εξουσία μετά τη λήξη της θητείας του. Ωστόσο, αυτή η εξήγηση δεν λαμβάνει υπόψη της τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στη Μέση Ανατολή.
Ο πόλεμος στη Γάζα και τον Λίβανο έχει προκαλέσει μια νέα κρίση στις σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ. Η τουρκική ηγεσία παρακολουθεί με μεγάλη αμηχανία τις εξελίξεις, αφού διαθέτει περιορισμένες δυνατότητες αντίδρασης. Αυτό όμως που κάνει την Αγκυρα πραγματικά να ανησυχεί είναι η διακηρυγμένη βούληση της κυβέρνησης Νετανιάχου να χαράξει ξανά τον πολιτικό χάρτη της περιοχής. Μπορεί ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο σχέδιο να ακούγεται υπερφίαλο και ανεδαφικό, αλλά η τουρκική πλευρά γνωρίζει καλά ότι τα σύνορα είναι τεχνητά στη Μέση Ανατολή.
Το Ισραήλ ήδη αντιμετωπίζει τους Κούρδους του Ιράκ ως στενούς συμμάχους λόγω της γειτνίασης με το Ιράν. Ταυτόχρονα, χωρίς τυμπανοκρουσίες, η Ιερουσαλήμ αναπτύσσει τη σχέση της με τους Κούρδους της Συρίας. Η προοπτική δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στα εδάφη του βόρειου Ιράκ ή/και της βόρειας Συρίας, με ισραηλινή υποστήριξη, συνιστά έναν γεωπολιτικό εφιάλτη για την Αγκυρα. Μια τέτοια εξέλιξη θα τροφοδοτούσε τον κουρδικό εθνικισμό εντός της Τουρκίας, με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτή η παραδοχή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πρωτοβουλία Μπαχτσελί για τον Οτσαλάν δεν αφορά αποκλειστικά τη διαδικασία αναθεώρησης του συντάγματος.
*Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
