Πόσοι οδοί «Ηρώων Πολυτεχνείου» υπάρχουν σ’ όλη τη χώρα; Χωρίς να ξέρω τον αριθμό, έχω την εντύπωση πως κάθε δήμος έχει και τη δική του. Πόσοι δρόμοι, πλατείες και δεν ξέρω τι άλλο έχουν αφιερωθεί στους ήρωες του Βαλκανικού μετώπου; Προσωπικά δεν ξέρω κανέναν. Μπορεί να κάνω και λάθος. Φοβάμαι όμως ότι δεν κάνω. Στο Πεδίον του Αρεως υπάρχει ένα μνημείο αφιερωμένο στον Ιερό Λόχο. Οχι αυτόν του Υψηλάντη, του οποίου το κενοτάφιο είναι στον περίβολο του ναού των Ταξιαρχών. Είναι ο Ιερός Λόχος, ο οποίος με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Τσιγάντε πολέμησε στο πλευρό των συμμάχων στον Β΄ Παγκόσμιο. Συμμετείχε στις συμμαχικές επιχειρήσεις κατά του Αξονα στη Βόρειο Αφρική υπό τη διοίκηση του Γάλλου στρατηγού Λεκλέρ. Ξέρετε κανέναν δρόμο, πλατεία, ή έστω αδιέξοδο σοκάκι αφιερωμένο στη μνήμη αυτών των ανθρώπων; Προσωπικά δεν ξέρω. Χθες στο μνημείο του είδα δύο στεφάνια κατατεθειμένα, λόγω της επετείου, από δύο δημοτικά σχολεία της περιοχής. Προς τιμήν των δασκάλων τους. Ξέρετε κάποιο τοπωνύμιο αφιερωμένο στη μνήμη της Ταξιαρχίας Ρίμινι; Υπάρχει οδός Κατσιμήτρου στην πρωτεύουσα; Μπορεί. Εδώ θα μου πείτε η οδός Πλάτωνος, αν δεν κάνω λάθος, είναι πάροδος στη Λένορμαν.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που γιορτάζει την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και όχι το τέλος του. Το τέλος του υπήρξε τραυματικό. Ηταν η αρχή ενός εμφυλίου πολέμου που σημάδεψε τη μεταπολεμική Ελλάδα, επηρεάζοντας, εκτός των άλλων, και τη συλλογική αντίληψή μας για την αρχή του. Εκεί, στα γεγονότα του καιρού εκείνου πρέπει να αναζητήσουμε τη λυδία λίθο που μετέτρεψε την ήττα των κομμουνιστών στον εμφύλιο σε χρυσό. Χρυσό ιδεολογικό. Αλλοι, «ίστορες», έχουν αναφερθεί σ’ αυτά. Εγώ θα αρκεστώ σε όσα, ακόμη και σήμερα, διαμορφώνουν την αντίληψή μας.
Το «ηθικό πλεονέκτημα» της Αριστεράς που επικαλέσθηκε για να κυβερνήσει ξεκινάει από τα χρόνια εκείνα. Οπου, κατά τον μύθο που κατασκεύασε, οι μόνοι που αντιστάθηκαν στον Αξονα ήσαν οι κομμουνιστές. Οι υπόλοιποι ήσαν συνεργάτες ή δωσίλογοι. Εξ ου και η ιστορική λογοκρισία που επέβαλαν απέναντι στον Ιερό Λόχο, πέρα από την εξόντωση των αντιστασιακών οργανώσεων του Ψαρρού ή του Ζέρβα.
Μύθος; Δεν εννοώ παραμύθι. Αναφέρομαι σε μια συγκροτημένη αφήγηση η οποία έχει εσωτερική συνέπεια και ερμηνεύει την πραγματικότητα. Ο αγώνας των Ελλήνων κατά του Ιταλού εισβολέα ήταν αντιφασιστικός; Θέλουν δηλαδή να μας πουν ότι αν ο εισβολέας δεν ήταν ο Μουσολίνι αλλά ο Στάλιν, οι Ελληνες θα τον είχαν υποδεχθεί ως απελευθερωτή; Να παραπέμψω στα τραγούδια της Βέμπο, αλλά και το Αξιον Εστί, ή το «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας». Δεν υπάρχει πουθενά η λέξη φασισμός. Ακόμη κι αν επιτίθονταν οι Γάλλοι, η αντίδραση θα ήταν η ίδια. Πατριωτισμός και μόνον πατριωτισμός.
Ποιος είπε το «Οχι»; Μα ο λαός είπε το «όχι», σου λένε. Οχι, ο Ιωάννης Μεταξάς είπε το όχι, ακόμη κι αν δεν το είπε έτσι ακριβώς. Αυτός κήρυξε την αντίσταση του ελληνικού έθνους στον Ιταλό εισβολέα. Και οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι τη νύχτα εκείνη, στο καθιστικό της οδού Στρατηγού Δαγκλή στην Κηφισιά, ο Μεταξάς άγγιξε το αίσθημα όλων των Ελλήνων. Είχε επιβάλει τέσσερα χρόνια πριν δικτατορία, όμως με μια του φράση, μέσα σε μια νύχτα κατάφερε να κινητοποιήσει το αίσθημα ενός ολόκληρου λαού.
Δεν ξέρω πώς διδάσκεται η Ιστορία του καιρού εκείνου στα παιδιά σήμερα. Αναλαμβάνω την υποχρέωση να δω τα βιβλία της Ιστορίας και να σας μεταφέρω τις απόψεις μου. Ξέρω όμως τον τρόπο που την αντιμετωπίζουμε. Μια μεγάλη στιγμή της Ιστορίας του Εθνους μας. Παρελάσεις και εθνική ανάταση. Εχουμε όμως την ψυχική εντιμότητα να τιμήσουμε όσους, με τη ζωή τους, μας επιτρέπουν να αισθανόμαστε αυτή την εθνική ανάταση; «Οδός ηρώων του Βαλκανικού μετώπου», «Οδός Ιερολοχιτών». Υπάρχει κάποια οδός «Ιωάννου Μεταξά»; Δεν ξέρω. Μπορεί να ήταν δικτάτορας, όμως αυτός κινητοποίησε το Εθνος κατά της εισβολής των Ιταλών κι αυτός μας οδήγησε στο πλευρό των Συμμάχων.
Υποτιμάμε την 28η Οκτωβρίου; Οσο κι αν την τιμούμε, τόσο την υποτιμούμε. Σκεφθείτε μόνον τη σημασία που έχουν, στον φαντασιακό ορίζοντα ενός νέου παιδιού σήμερα, τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, σε σχέση με το αλβανικό έπος. Και το ένα και το άλλο είναι γεγονότα μακρινά, ενδεχομένως με ελάχιστη συναισθηματική αξία. Πλην όμως. Εχουμε καταφέρει να μην αντιλαμβάνονται τη διαφορά. Κι αυτό είναι ένα μέτρο για τη ρηχή μας μνήμη.
