Στον χώρο συνύπαρξης («space of togetherness») που δημιουργήθηκε στην Πειραιώς, στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (Σχολείον της Αθήνας – Ειρήνη Παπά), οι Αφροέλληνες είχαν την τιμητική τους. Οχι μόνο γιατί η έκθεση του ΝΕΟΝ, περιεκτική και επινοητικά επιμελημένη από την Ελίνα Κουντούρη, είχε προσφέρει πολλά τετραγωνικά στην κολεκτίβα Documatism για να αναπτύξει τη δράση της, αλλά και γιατί το ίδιο το περιεχόμενο δήλωνε δουλειά, συνέχεια και συνέπεια χρόνων.
Η αρχή έγινε στην Κυψέλη το 2009 από κινηματογραφιστές –πρωτοστατούντος του σκηνοθέτη Μενέλαου Καραμαγγιώλη, από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας–, εικαστικούς, κοινωνιολόγους, εκπαιδευτικούς, επιμελητές τέχνης, ιστορικούς, δημοσιογράφους, οι οποίοι «με αφετηρία την κινούμενη εικόνα και το ντοκουμέντο οργανώνουν καλλιτεχνικές δράσεις και δημόσιους διαλόγους πάνω σε κρίσιμα κοινωνικά θέματα, με στόχο την εξερεύνηση αόρατων και δυσπρόσιτων τοπίων και τη δρομολόγηση πιθανών λύσεων κάνοντας τους “αόρατους”, ορατούς». Το συλλογικό έργο «the AfroGreeks» είναι σε εξέλιξη από το 2015 και έχει ήδη δημιουργήσει ένα προσβάσιμο οπτικοακουστικό αρχείο τεσσάρων αιώνων, αποτυπώνοντας την ιστορία της αφρικανικής διασποράς στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο. Εως τώρα, δε, έχει συγκεντρώσει 200 τρίωρες συνεντεύξεις Αφροελλήνων. Τον συντονισμό έχει μια Ελληνίδα ανθρωπολόγος νιγηριανής καταγωγής, η Γκρέις Τσίμελα Εζε Νουόκε.
Οι πληροφορίες αυτές είναι αναγκαίες για να κατανοήσει, όποιος ενδιαφέρεται, ότι η διαδικασία της ένταξης σε μια κοινωνία είναι επίπονη, πολυμέτωπη και χρειάζεται πολλή υποστήριξη (από το κράτος, ιδιώτες κ.ο.κ.). Η Κυψέλη, γειτονιά και των περισσότερων Αφρικανών στη χώρα μας, χρησιμεύει πλέον ως «μοντέλο». Χωρίς να χάσει τον χαρακτήρα μιας αστικής συνοικίας, ανοίχτηκε, ενσωμάτωσε τους νέους κατοίκους, έγινε τόπος συνάντησης και συνύπαρξης διαφορετικών κοινοτήτων.
Οι Αφροέλληνες Κυψελιώτες προσεύχονται, παντρεύονται, τραγουδούν πολύ, χορεύουν πολύ, μετασχηματίζουν τα συναισθήματά τους σε τέχνη.
Λόγια, λόγια, λόγια, θα πείτε. Δημιουργούν εντυπώσεις. Και από ουσία; Υπάρχουν τεκμήρια: 110 βίντεο και 65 δράσεις που έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια.
Με την εικόνα (οι βιντεοεγκαταστάσεις ταξίδεψαν στη Γενεύη σε ειδικό αφιέρωμα στον Μενέλαο Καραμαγγιώλη) ο θεατής αντιλαμβάνεται έναν κοινό τόπο: ότι όλες οι ζωές λίγο – πολύ μοιάζουν, «μέσα από ζόρια και γιορτές κυλάμε» (όπως ραπάρει ένας Αφροέλληνας μουσικός). «Στις εποχές σαν τα κλαδιά σπάμε, μα το ποτάμι βαθιά ριζώνει». Με ένα επιδέξιο, παράλληλο μοντάζ (από τον Σταύρο Τριάντο), στις δύο ή τρεις ή περισσότερες οθόνες, παρακολουθούμε ό,τι μπορεί να συνθέτει η καθημερινότητα και την ανατροπή της. Οι Αφροέλληνες Κυψελιώτες προσεύχονται, παντρεύονται, διαμαρτύρονται με πορείες εναντίον του ρατσισμού, τραγουδούν πολύ, χορεύουν πολύ, μετασχηματίζουν τα συναισθήματά τους σε τέχνη, εξομολογούνται όσοι μετανάστευσαν στη δεκαετία του 1990 αλλά και όσοι γεννήθηκαν εδώ. «Εχω ρίζες στην Αφρική, αλλά γεννήθηκα εδώ», λέει ένας. «Μετά το success story των Αντετοκούνμπο άρχισαν πολύ περισσότερα παιδιά να αθλούνται. Μπορούμε να πετύχουμε από το πουθενά», πιστεύει άλλος. «Δεν είναι ρατσιστική χώρα η Ελλάδα. Είναι ξενοφοβική. Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει αυτό που δεν έχει ξαναδεί», σχολιάζει τρίτος. Ο Κενυάτης δάσκαλος Ελληνικών «είχε πάντα μεγάλο σύμμαχο τη γλώσσα». «Επέμενε η δασκάλα μου στο δημοτικό να μάθω καλά ελληνικά. Είχε δίκιο. Είναι ασπίδα η γλώσσα», υπογραμμίζει με κάθε λέξη του. Οι δυσκολίες για πολλούς ανήκουν στο παρελθόν. Δούλεψαν σκληρά, άντεξαν και ρατσιστικές συμπεριφορές, απαξιωτικές. Παραμένουν. «Είμαστε γέφυρα. Εχουμε το προσόν των δύο ενσωματωμένων πολιτισμών». Κάποιος που εργάζεται στην εστίαση –γιατί αν και γεννήθηκε εδώ, δεν έχει ακόμη ταυτότητα– μονολογεί: «Αγαπώ την Ελλάδα. Δεν θέλω να πάω πουθενά».
Κάθε πρόσωπο ένας κόσμος, διαφορετικές χώρες, ντοκουμέντα που πλουτίζουν τους τόπους. Μεγαλώνουν τις γειτονιές, τη συνύπαρξη.
