Ο Τζεφ Μπέζος, ιδιοκτήτης της Washington Post, στην προσπάθειά του να δικαιολογήσει την απόφασή του να μην υποστηρίξει η εφημερίδα κανέναν υποψήφιο στις αμερικανικές εκλογές, έγραψε ότι δεν αρκεί οι εφημερίδες να είναι ακριβείς (accurate). Πρέπει επίσης και να θεωρούνται ακριβείς. Δηλαδή, να πιστεύουν οι άνθρωποι ότι είναι ακριβείς. Ομως οι άνθρωποι, μάς λέει, δεν πιστεύουν ότι οι εφημερίδες είναι ακριβείς. Πιστεύουν ότι τα Μέσα είναι προκατειλημμένα. Η εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ είναι πολύ χαμηλή. Πήρε λοιπόν αυτό το μέτρο που, όπως λέει, δεν θα τους ανεβάσει πολύ ψηλά στην κλίμακα της εμπιστοσύνης, αλλά είναι ένα μέτρο στη σωστή κατεύθυνση. Δεν πρέπει, λέει, να κατηγορούμε τους άλλους και να το παίζουμε θύματα αλλά πρέπει, συνεχίζει, να δουλέψουμε πιο σκληρά για να ελέγξουμε ό,τι μπορούμε να ελέγξουμε ώστε να αυξηθεί «our credibility».
Το «our credibility» θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε «να αυξηθεί η αξιοπιστία μας», αλλά εδώ ο Μπέζος θέλει να πει «να αυξηθεί το πόσο πιστεύει ο κόσμος ότι είμαστε ακριβείς». Είναι άλλο να αυξάνεται η εμπιστοσύνη του κόσμου προς την εφημερίδα επειδή η εφημερίδα κάνει ακριβέστερα, πιο διεισδυτικά και ενδιαφέροντα ρεπορτάζ, επειδή φροντίζει να βρίσκεται εγκαίρως στην καρδιά των γεγονότων, επειδή δεν εκβιάζεται, είναι πλουραλιστική, καλύπτει πολλά θέματα κ.λπ., και είναι άλλο να λες ότι δεν παίρνω θέση γιατί έτσι θα δίνω την εντύπωση ότι είμαι ακριβής και αξιόπιστη, οπότε θα αυξήσω την εμπιστοσύνη του κόσμου.
Ο Μπέζος σε κανένα σημείο του κειμένου του δεν αμφισβητεί το πόσο ακριβής είναι η εφημερίδα του. Αυτό που παρατηρεί είναι ότι είναι χαμηλή η εμπιστοσύνη του κόσμου. Σημειώνει μεν να δουλέψουμε σκληρότερα για να αυξήσουμε την εμπιστοσύνη του κόσμου, αλλά το μέτρο που προτείνει δεν είναι να κάνουμε, π.χ., καλύτερα ρεπορτάζ (δεν αμφισβητεί ότι κάνουν καλά ρεπορτάζ ήδη), αλλά να μην παίρνουμε θέση. Είναι δηλαδή σαν να λέει ότι θα ξεγελάσουμε τον κόσμο. Ο κόσμος δεν καταλαβαίνει ότι είμαστε ήδη ακριβείς, οπότε θα του πουλήσουμε ότι δεν παίρνουμε θέση στις εκλογές και έτσι θα πιστέψει ότι είμαστε ακριβείς και θα αυξηθεί η εμπιστοσύνη του προς τα Μέσα έστω και λίγο.
Το να μην παίρνεις θέση γενικά δεν σε κάνει ακριβή. Το να είσαι ακριβής σημαίνει να λες τα πράγματα όπως είναι, να προσπαθείς να τα αποτυπώνεις και να τα μεταδίδεις κατά το δυνατόν πληρέστερα και ακριβέστερα ή, όπως λέμε συχνά, αντικειμενικότερα. Οπως υπονοεί η ίδια η λέξη, «αντικειμενικός» είναι αυτός που επιτυγχάνει να παρουσιάσει το αντικείμενο που μελετά με τον πιο ακριβή τρόπο. Αν δύο διαφωνούν για το τι ισχύει για ένα αντικείμενο, η σωστή θέση δεν είναι να πεις ότι δεν υποστηρίζω κανέναν ή δεν παίρνω θέση, αλλά να πεις ποιος έχει δίκιο.
Η απόφαση της Washington Post να μην πάρει θέση στις κρίσιμες αμερικανικές εκλογές ήταν λάθος. Αλλά η δικαιολόγηση της απόφασης από τον Μπέζος είναι ακόμη χειρότερη.
Οι εφημερίδες δεν είναι απρόσωπες μηχανές που αποτυπώνουν γεγονότα μηχανικά με τη μορφή ειδήσεων. Επιλέγουν τα γεγονότα που θα παρουσιάσουν και θα προβάλουν, εκφέρουν κρίσεις, έχουν στήλες γνώμης και η ίδια η εφημερίδα δημοσιεύει σταθερά εντιτόριαλ. Tο μότο των New York Times είναι «All the news that’s fit to print», δηλαδή «όλες οι ειδήσεις που αξίζει/ταιριάζει να τυπωθούν». Ποιος κρίνει τι αξίζει ή τι ταιριάζει; Ποιος κρίνει τι είναι νέο/είδηση; Η διεύθυνση και οι δημοσιογράφοι της εφημερίδας. Το ότι επιλέγουν δεν σημαίνει ότι δεν είναι αντικειμενικοί ή ακριβείς. Σημαίνει ότι παίρνουν την ευθύνη αυτών που τυπώνουν.
Ο Τζεφ Μπέζος γράφει ότι η απόφαση ήταν «principled», δηλαδή βασίστηκε σε αρχές. Αλλά ποια αρχή μπορεί να υπερβαίνει την αλήθεια σε μια εφημερίδα; Αυτή είναι η ύψιστη αρχή για τη δημοσιογραφία: να υπηρετεί την αλήθεια. Η αμεροληψία είναι και αυτή μια αρχή, αλλά για να εξυπηρετείται καλύτερα η αλήθεια. Δεν σημαίνει να μην παίρνεις θέση. Σημαίνει να μην είσαι προκατειλημμένος και αδικείς κάποιον με τη στάση σου μη λέγοντας την αλήθεια. Η απόφαση της Washington Post να μην πάρει θέση στις κρίσιμες αμερικανικές εκλογές ήταν λάθος. Αλλά η δικαιολόγηση της απόφασης από τον Μπέζος είναι ακόμη χειρότερη. Αντί να καταπολεμά δίνει τροφή στη λαϊκίστικη αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των εφημερίδων. Ενδίδει και υιοθετεί τη ρητορική της.
*Η κ. Βάσω Κιντή είναι καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο ΕΚΠΑ.
