Ο Τραμπ επανέρχεται στον προεδρικό θώκο, ασφαλώς με μεγαλύτερη γνώση της λειτουργίας των θεσμών και των μηχανισμών. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, την πρώτη τετραετία του ήταν ξένος στο κατεστημένο της Ουάσιγκτον, πλέον ξέρει καλά πρόσωπα και πράγματα. Αποτελεί ερώτημα αν τελικά θα επιλέξει το επιτελείο του, ιδίως στα κρίσιμα πόστα, βάσει ικανοτήτων ή προσήλωσης στις απόψεις του. Ενας πρόεδρος που άλλαξε τέσσερις συμβούλους εθνικής ασφαλείας και τέσσερις υπουργούς Εξωτερικών και Αμυνας είναι ασταθής. Το ίδιο και οι θέσεις του, κυρίως σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Ο Τραμπ στην προηγούμενη θητεία του είχε ένα κακό για ηγέτη των ΗΠΑ συνδυασμό: ακλόνητη εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του, ιδίως στο να διαπραγματεύεται απευθείας με άλλους ηγέτες, περιφρόνηση των θεσμών στο εσωτερικό όταν δεν συμφωνούσαν μαζί του, παρόρμηση στην αλόγιστη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου εκφραζόταν επί παντός επιστητού (συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής), αποστροφή για τους θεσμούς – μηχανισμούς στους οποίους βασίζεται η διεθνής τάξη πραγμάτων μεταπολεμικά και ελλιπή γνώση, αλλά και ισχυρογνωμοσύνη, για τα σημαντικά ζητήματα που ταλάνιζαν τον πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά και παρά τις παταγώδεις αποτυχίες, όπως η απόπειρα προσέγγισης με τον ηγέτη της Βορείου Κορέας, τον κλονισμό των σχέσεων με την Ε.Ε., την απόσυρση των ΗΠΑ από σειρά διεθνών συμφωνιών, κάτι που τις μετέτρεψε σε εν τοις πράγμασι αντισυστημικό αναθεωρητή, κατέγραψε και σημαντικές επιτυχίες σταθεροποίησης σύνθετων καταστάσεων, όπως οι συμφωνίες του Αβραάμ που έφεραν εγγύτερα το Ισραήλ με αραβικές χώρες, ενώ δεν διατάραξε τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με τη Μόσχα και ανέπτυξε τη συνεργασία με κράτη όπως η Σαουδική Αραβία, που βρισκόταν στη δίνη του κυκλώνα λόγω της υπόθεσης Κασόγκι. Επίσης, δεν πειραματίστηκε με τις… ουρές των αραβικών εξεγέρσεων, όπως αποτυχημένα έπραξε ο Ομπάμα.
Ο Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θέλει πολέμους και κρίσεις, με κάθε κόστος, διαπίστωση που δίνει τη δυνατότητα σε κράτη με επιθετική ατζέντα να διαπραγματεύονται μαζί του από καλύτερη βάση. Ετσι έγινε με τον Κιμ Γιονγκ Ουν, έτσι πιθανόν να γίνει με τον Πούτιν. Στέλνει έτσι το λάθος μήνυμα στους αναθεωρητές. Από την άλλη, όποιος στέκεται εμπόδιο στα σχέδιά του μπαίνει στο στόχαστρο και τιμωρείται. Ο Ερντογάν το ένιωσε στο πετσί του με την υπόθεση του πάστορα Μπράνσον. Αν, λοιπόν, ο Τραμπ θελήσει να κλείσει το μέτωπο στη Μέση Ανατολή με τον δικό του τρόπο, προφανώς με την πλάστιγγα να γέρνει υπέρ του Ισραήλ, και ο Ερντογάν επιμείνει στην πολιτική κατακεραύνωσης του Τελ Αβίβ, θα δυσκολέψει τη σχέση του μαζί του. Βέβαια, ο δεύτερος έχει την εμπειρία να διαχειριστεί έναν πολιτικό νάρκισσο, όπως ο Τραμπ. Αλλά οι στενοί δεσμοί του εκλεγμένου Αμερικανού προέδρου με το Ισραήλ ναρκοθετούν προσώρας ακόμη και την προσπάθεια του Τούρκου προέδρου να αποκτήσει πρόσβαση και ερείσματα στον στενό κύκλο του πρώτου. Αν τα καταφέρει, πάντως, η κοινή τους φιλοσοφία σε αντίληψη διακυβέρνησης και μεθόδους αντιμετώπισης των ενοχλητικών φωνών, θα τους φέρει πιο κοντά. Και το γεγονός ότι για τον Τραμπ δεν υπάρχουν ταμπού, σημαίνει ότι ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να πλασαριστεί καλύτερα απ’ ό,τι κατάφερε απέναντι στον πιο θεσμικό και έμπειρο Μπάιντεν. Προσφέροντας επιχειρηματικά ντιλ σε έναν πρόεδρο που αρέσκεται σε τέτοια ή τη διπλωματική, ακόμη και στρατιωτική, παρουσία της Τουρκίας σε μέτωπα από τα οποία ο Τραμπ θα θέλει να αποδεσμευθεί, με την προσδοκία της εξομάλυνσης στα εξοπλιστικά. Θα έχει όμως απέναντί του και ένα μάλλον όχι πολύ φιλικό Κογκρέσο. Το τελευταίο είναι από τα ατού της Ελλάδας, η οποία τα τελευταία χρόνια επένδυσε στην παγίωση της εικόνας του σταθερού, αξιόπιστου εταίρου, με συγκλίνοντα συμφέροντα και πρόθυμου να προσφέρει λύσεις αντί να αναπαράγει προβλήματα. Μάλιστα, στην περίπτωση των ελληνοτουρκικών, οι θέσεις που εκφράστηκαν εντός του Κογκρέσου είναι σχεδόν ταυτόσημες με τις ελληνικές, αλλά και αρκετά προωθημένες για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Από εκεί και πέρα, αν διευθετηθεί το Ουκρανικό, θα απομειωθεί η επιχειρησιακή αξία της Αλεξανδρούπολης. Ωστόσο, παραμένει και πρέπει να διευρυνθεί η σημασία της στο σκέλος των μεταφορών, των οδικών και σιδηροδρομικών διασυνδέσεων, αλλά οπωσδήποτε και της ενέργειας, όπου μεταξύ άλλων ο ελληνόκτητος στόλος των LNG μπορεί να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στη μεταφορά αμερικανικού LNG στην Ευρώπη. Η Αθήνα θα πρέπει να σκεφτεί και εκτός «κουτιού», ώστε να εμπεδώσει μια λειτουργική σχέση με τον Τραμπ, αναλαμβάνοντας πρωτοποριακές και όχι διεκπεραιωτικές πρωτοβουλίες, με εμπλοκή του υπουργείου Αμυνας, αλλά και περισσότερο αναπτυξιακών υπουργείων. Θα πρέπει συνάμα να χαράξουμε την πολιτική μας, έχοντας κατά νου ότι στον κόσμο του Τραμπ θα αισθανθούμε μεγαλύτερη μοναξιά και η έμφαση θα δοθεί στον ρόλο μας στις προσπάθειες της Ε.Ε. να αποκτήσει (έστω και εξ ανάγκης) αυτόνομο βηματισμό. Πάντως, όπως εύστοχα μου ανέφερε πολύ έμπειρη Ελληνίδα διπλωμάτης, αν οι Αμερικανοί αφαιρούσαν την Ελλάδα από τον χάρτη της περιοχής, θα δυσκολεύονταν αισθητά να βρουν σύμμαχο με τις δικές μας αρετές.
O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
