Παραείναι αφαιρετική, σε βαθμό που καταντά παραπλανητική, η θεωρία της κ. Αθηνάς Κακούρη για το έπος του 1940. Κατά τη συγγραφέα, «ο Μεταξάς, με την πικρή πείρα των είκοσι τελευταίων ετών, θεώρησε πως οι ενήλικες είχαν πια τον διχασμό στο αίμα τους και λογόκρινε εφημερίδες και πολιτικούς. Για τους νέους, αυτούς που θα κρατούσαν στα σύνορα το ντουφέκι, ίδρυσε τη Νεολαία – μια στολή για όλους, μια ιεραρχία για να εκπαιδεύονται στο να διοικούν, να διοικούνται και να εργάζονται, ένα βήμα όλοι μαζί, μια σημαία, ένα τραγούδι ενωτικό…» («Ομοψυχία», «Καθημερινή», 10.11.2024).
Οι αφαιρέσεις είναι πολλές, οι παραλληλισμοί με το 1922 παραπλανητικοί. «Γιατί δεν είχε ξυπνήσει η εθνική μας ψυχή το 1922, όταν έσπαγε το Μέτωπο στη Μικρασία;» αναρωτιέται ρητορικώς η κ. Κακούρη, κι ένας ιστορικός θα μπορούσε να απαριθμήσει δεκάδες παράγοντες. Ο πρώτος θα ήταν ότι ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος ήταν καθαρώς αμυντικός, ενώ η εκστρατεία στη Μικρά Ασία θεωρήθηκε επιθετική επέμβαση. Δεν το έλεγαν μόνο οι Τούρκοι, το υπονοούσε και η παράταξη των βασιλοφρόνων. Ο Γεώργιος Βλάχος ζητούσε «να διαχειμάση η Ελλάς οίκαδε» (όχι στα ξένα), και «ούτε ένα εύζωνον διά νέας περιπετείας».
Δεν ήταν λοιπόν οι «τελετές με σημαίες, και να γιορτές στο Στάδιο, και να αναφορές στην Αρχαία Ελλάδα και στον πολιτισμό της…» που χαλύβδωσαν το εθνικό φρόνημα το 1940. Τέτοιες είχαν και οι Ιταλοί, και μάλιστα πιο πολλές και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Το φασιστικό καθεστώς της γείτονος «λογόκρινε εφημερίδες και πολιτικούς» 14 χρόνια περισσότερα από το δικό μας. Οσο για «τη Νεολαία –μια στολή για όλους, μια ιεραρχία…» κ.λπ.– η Εθνική Οργάνωση Νέων (ΕΟΝ) ωχριούσε μπροστά στην Gioventu Italiana del Littorio (GIL). Για την ακρίβεια, η φασιστική νεολαία του Μεταξά αντέγραψε τα πάντα (ακόμη και τις στολές) από τη φασιστική νεολαία του Μουσολίνι. Και όλοι ξέρουμε τι συνέβη στα βουνά της Αλβανίας, παρά τις παράτες, τις μεγάλες στολές, το βήμα της χήνας του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος.
Η Ιστορία είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων, με τις γιορτές στα στάδια να παίζουν τον μικρότερο και πολλάκις καταστροφικό ρόλο για τη χώρα και τον κόσμο ολόκληρο. Το «μια στολή για όλους, μια ιεραρχία για να εκπαιδεύονται στο να διοικούν, να διοικούνται και να εργάζονται, ένα βήμα όλοι μαζί, μια σημαία, ένα τραγούδι ενωτικό…» υπήρχε και αλλού. Αρκεί να δούμε πόσο καλά και, δυστυχώς, αποτελεσματικά εφαρμόστηκε στην Hitlerjugend, τη Νεολαία του ναζιστικού κόμματος την περίοδο 1933-1945, σε αυτούς δηλαδή «που θα κρατούσαν το ντουφέκι» για να δολοφονήσουν εκατομμύρια ανθρώπους.
