Τον Νοέμβριο του 2010 η χώρα ήταν στην αρχή της δίνης. Η χρεοκοπία είχε συντελεστεί, αλλά οι κοινωνικές και πολιτικές της παρενέργειες δεν είχαν ακόμη «δαγκώσει». Οι πλατείες δεν είχαν γεμίσει για να κυοφορήσουν τα αντιμνημονιακά πολιτικά υποκείμενα, που έμελλε να γκρεμίσουν το παλιό πολιτικό σύστημα.
Μέσα σε αυτό το ημίφως ήρθε η ανέλπιστη εκλογική νίκη του Γιάννη Μπουτάρη. Ηταν μια νίκη κόντρα στο ρεύμα. Τη Θεσσαλονίκη κυβερνούσαν για πολλά χρόνια άλλες δυνάμεις – με τη σάρισα και τον σταυρό. Εντεκα μήνες μετά την εκλογή του νέου δημάρχου, «αγανακτισμένοι πολίτες» θα ματαίωναν την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, προπηλακίζοντας ακόμη και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί πόσο ξεχωριστή ήταν η συμβολή του δημάρχου Θεσσαλονίκης στα οριακά αυτά χρόνια, κατά τα οποία το μεταπολιτευτικό εγχείρημα έφτασε να παιχτεί στα ζάρια. Πολιτικός από λόξα, που δεν είχε καμία συνάφεια με το επάγγελμα της πολιτικής και τους επαγγελματίες της, γόνιμα αντισυστημικός και ανελέητα αντιλαϊκιστής, ο Μπουτάρης βοήθησε την πόλη να μη χάσει τα μυαλά της. Τη βοήθησε να μην παραδοθεί στις σκοταδιστικές ροπές, που πάντα την τραβούσαν προς τον φανατισμό και τη δεισιδαιμονία. Και ταυτόχρονα κατάφερε να τη συμφιλιώσει με το παρελθόν της – ένα παρελθόν που κείτονταν μπαζωμένο από τόνους ένοχης σιωπής μέχρι να το ανασύρει εκείνος και να το μετατρέψει σε στοιχείο της σύγχρονης ταυτότητάς της.
Ο πολίτης που έλαμψε μέσα στο σκοτάδι της χρεοκοπίας.
Αυτό το πρόσωπο, το σκαμμένο από τη ζωή –ιδιωτικώς ευαίσθητος, αλλά δημοσίως τραχύς–, ήταν περισσότερο από δήμαρχος ένα ηθικοπολιτικό υπόδειγμα: ο λόγος του πηγαίος, χωρίς τους καταναγκασμούς των επικοινωνιακών ζυγοσταθμίσεων, στάθηκε μέτρο του κοινού νου στην εποχή της εμφυλιακής παραζάλης. Δεν δίστασε ποτέ να πει αυτό που πίστευε σωστό από φόβο μήπως δεν είναι δημοφιλές. Δεν απέφυγε ποτέ καμία σύγκρουση (ακόμη και στο πεζοδρόμιο με τους τραμπούκους). Ηξερε όμως πάντα να απλώνει το χέρι της δημοκρατικής καταλλαγής. Μέχρι και με τον Ανθιμο κατάφερε στο τέλος να βρει τρόπο να συνυπάρξει.
Πρέπει να θυμόμαστε τον Γιάννη Μπουτάρη, όχι μόνο για τη ροκ γοητεία του, την αύρα του ανθρώπου που είχε αποστάξει τα πάθη του σε θυμόσοφη χάρη. Πρέπει να τον θυμόμαστε, όχι μόνο για το δημιουργικό του δαιμόνιο, για τον τρόπο του να στύβει το μακεδονικό χώμα και να βγάζει οινικά ποιήματα.
Πρέπει να τον θυμόμαστε και ως οιστρήλατο πολίτη. Ηταν η βραχνή φωνή του Κέντρου, που απέδειξε ότι «κεντρώος» δεν είναι ο χλιαρός ισαποστάκιας. Ηταν ο φιλελεύθερος, που έδειξε ότι ο φιλελευθερισμός δεν είναι ελιτισμός. Λαϊκός και τολμηρός, ο πολίτης Μπουτάρης ήταν ένας παθιασμένος δημοκράτης. Η ακοίμητη ψυχή του δήμου.
