Αξιος, διπλά άξιος όποιος, αντί για ανδριάντα, έχει το έργο του να αποδεικνύει το μέγεθος της προσφοράς του και να εγγυάται, χάρις στους συνεργάτες ζωής, τη συνέχιση του οράματος. Αξιος, διπλά άξιος ο Αγγελος Γουλανδρής που, με τη Νίκη Γουλανδρή στο πλευρό του, όρθωσε δύο φάρους πολιτισμού στην Κηφισιά που αλλάζει – το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και το Κέντρο ΓΑΙΑ στη γωνία δημιουργίας Λεβίδου και Οθωνος 100… Σκέψεις μέσα στο αμφιθέατρο «Αγγελος Γουλανδρής» του Κέντρου ΓΑΙΑ, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια, στην πρώτη σειρά, που ήρθε να τιμήσει και να γνωρίσει σε βάθος τον άνθρωπο μέσα από την προσφορά του, στην ειδική εκδήλωση που έδωσε το ομώνυμο Μουσείο, το βράδυ της Πέμπτης, για να τιμήσει τον ιδρυτή του, δέκα χρόνια μετά που έφυγε από τη ζωή, στις 2 Νοεμβρίου 1996. Σε κλειστό κύκλο συνεργατών και φίλων του Μουσείου η πρόσκληση στην εκδήλωση.
Παρόντες εκλεκτοί εκπρόσωποι των γραμμάτων και των τεχνών, όπως είναι ο Αγγελος Γουλανδρής που υπηρέτησε με έμπνευση, με πάθος, αλλά αθόρυβα τη ζωγραφική και τη γλυπτική και μέσα από τις εκδόσεις του Μουσείου δημιούργησε βιβλία και λευκώματα που μιλούν για τη Φύση, για τα «Κοχύλια από τις ελληνικές θάλασσες», για τα λουλούδια που ζωγραφίζει η αγαπημένη σύζυγος και σύντροφος κ. Νίκη Γουλανδρή. Στη Νίκη και στους στενούς της συνεργάτες και μέλη του Δ.Σ. του Μουσείου, την αδεφλή της κ. Μαριάννα Ντελαμότ, αντιπρόεδρο και την κ. Φαλή Βογιατζάκ, γενική γραμματέα του Μουσείου, καθώς και στον φωτισμένο καθηγητή κ. Αγγελο Δεληβορριά, διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, οφείλουμε το πορτρέτο του Αγγελου Γουλανδρή, όπως το ‘δωσαν, μέσα από τα λιτά, αληθινά, συγκινημένα λόγια των ομιλιών τους. Εμείς που τον είχαμε γνωρίσει στην αρχή της διαδρομής του πολιτιστικού, επιστημονικού και καλλιτεχνικού του, πάντα μέσα από το Μουσείο, έργου του, ξαναβρήκαμε τον οραματιστή, τον δάσκαλο, τον προστάτη, τον φίλο, τον άνθρωπο στις ίδιες διαστάσεις που δεν αλλάζει ο χρόνος.
Ο Αγγελος της Νίκης
«Γνωρίζω ότι χωρίς τον Αγγελο δεν θα υπήρχε το όραμα, η αποστολή, η έγκαιρη πρόβλεψη, οι επιλογές, η τόλμη και το άγγιγμα της Ιστορίας», όπως είπε η κ. Νίκη Γουλανδρή, η υπουργός της μεταπολίτευσης, η πρώτη Ελληνίδα «Γυναίκα της Ευρώπης». «Με τη διορατικότητα που τον χαρακτήριζε, ο Αγγελος είχε συλλάβει το μήνυμα της απειλούμενης Φύσης, όταν ακόμη δεν είχε διαμορφωθεί συνείδηση των κινδύνων. Διέβλεπε ότι ισχυρότερη θα ήταν η σύγκρουση ανθρώπου και Φύσης, σύγκρουση σφοδρότατη με τον άνθρωπο κυρίαρχο τεχνολογικά και μια αμυνόμενη και συνεχώς υποβαθμιζόμενη Φύση, χωρίς να έχει εκλείψει από τον πλανήτη η σύγκρουση ανθρώπου με άνθρωπο. Ανήσυχος και δημιουργικός αναζητούσε ένα χώρο στο σταυροδρόμι, εκεί όπου συναντάται η κοινωνία με την επιστήμη, ο άνθρωπος με τη Φύση, η κοινωνία με το δίκαιο. Και έτσι, έχοντας συλλάβει την ιδέα δημιουργίας ενός Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, για επιστημονική έρευνα και εποπτεία του ελληνικού γεωγραφικού χώρου, αλλά και πλαισίου θεωρήσεων της σχέσης ανθρώπου και Φύσης, ιδρύσαμε το 1964 το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου».
Περισσότεροι από 4 εκατομμύρια επισκέπτες, από τους οποίους το 70% νέοι και παιδιά των σχολείων, πέρασαν από τις πύλες του Μουσείου και τις εκθέσεις που οργάνωσε. Επόμενος μεγάλος σταθμός στη λειτουργία και εξέλιξη του Μουσείου, ήταν η σύζευξή του με το Κέντρο ΓΑΙΑ που θεμελίωσε και καθόρισε τη λειτουργία και αποστολή του ο Αγγελος Γουλανδρής, γνωρίζοντας ότι δεν θα ζούσε να δει τα εγκαίνια, όπως κι έγινε. Βαρύς ο άθλος που ανέλαβε η κ. Νίκη Γουλανδρή που θυσίασε πολλά -οι οικείοι της το γνωρίζουν μόνο- για να το δει να λειτουργεί, να λάμπει, όπως το βράδυ εκείνο της εκδήλωσης, στο φως του πολιτισμού και της επιστήμης. Αλλά και να δίνει τα σινιάλα κινδύνου που είχε πρώτος συνειδητοποιήσει ο Αγγελος Γουλανδρής, για τη μοιραία κατάληξη της ανθρωπότητας στην καταδικασμένη από τον ίδιο Φύση, σε έναν πλανήτη χωρίς ζωή.
Ο Αγγελος του Αγγέλου
«Ο Αγγελος είχε συλλάβει από νωρίς, προφητικά θα τολμούσα να πω, τη διαγραφόμενη σύγκρουση του ανθρώπου με τη Φύση», υπογράμμισε στην ομιλία του ο καθηγητής Αγγελος Δεληβορριάς. «Αναζητούμε έναν νέο κώδικα αξιών, μια νέα ηθική για να προχωρήσουμε στην επόμενη χιλιετία», πρέσβευε ο Α.Γ. «και είναι τραγικό -συμπλήρωνε- ότι μόνο κάτω από την απειλή της ζωής, οδηγούμαστε στην ενότητα και την παγκόσμια συνεργασία». Στο ίδιο μήκος κύματος, η ομιλία της Γ.Γ. κ. Φαλής Βογιατζάκη, με έναν τόνο αισιοδοξίας, οφειλόμενη στις κατευθύνσεις που άφησε ο Α.Γ.
Δυνατή η αλλαγή
«Δέκα χρόνια μετά, η ανάμνησή του εμπνέει και δυναμώνει την πίστη μας ότι η αλλαγή είναι δυνατή», δήλωσε η Γ.Γ. κ. Φαλή Βογιατζάκη. «Ολο και περισσότεροι πιστεύουμε ότι θα συνειδητοποιήσουν πως η συμπεριφορά μας τα επόμενα χρόνια θα καθορίσει το μέλλον της ζωής στον πλανήτη. Πιστεύουμε ότι η ατομική δράση μπορεί να αλλάξει την πορεία του κόσμου. Τα μέτρα που θα λάβει ο καθένας σαν άτομο, αθροιστικά, μπορούν να γίνουν αποτελεσματικά, προσανατολίζοντας και επιταχύνοντας την πολιτική δράση».
Την οφειλή της στη γνώμη και την επιρροή του Α.Γ. κατέθεσε η κ. Μαριάννα Ντελαμότ, που άρχισε να γράφει ποιήματα αφότου εντάχθηκε στο Μουσείο ΓΦΙ. Και μας έδωσε τη δική της ποιητική προσέγγιση στην προσωπογραφία του Α.Γ., μιλώντας για το βλέμμα του, στην «Ωδή στον Αγγελο» από τη συλλογή της «Παλίντροπος αρμονίη»: «Βλέμμα Σοφίας, Βλέμμα Συμπόνοιας, Βλέμμα αυστηρής εποπτείας. Βλέμμα γλυκύ της απέραντης καλοσύνης απόσταγμα».
Ακολούθησε επίσκεψη του Προέδρου Δημοκρατίας στην Εκθεση Ζωγραφικής και Γλυπτικής σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο πάνω από το αίθριο, με την κ. Νίκη Γουλανδρή, τον δήμαρχο Κηφισιάς, κ. Νίκο Χιωτάκη, την κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, που γνωρίζει το έργο του Α.Γ., με ξεναγό τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Μουσείου κ. Πέτρο Ζαμπέλη. Παρόντες, ο υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ καθηγητής Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος, ο γεν. γραμματέας Παιδείας Ανδρέας Καραμάνος με τις συζύγους τους, οι πρώην υπουργοί ΠΕΧΩΔΕ που βοήθηκαν το Μουσείο, το ΕΚΒΙ και το Κέντρο ΓΑΙΑ, κ. Στέφανος Μάνος και Κώστας Λαλιώτης, ο πρέσβης ε.τ. κ. Βασίλης Βιτσαξής και η σύζυγός του, η αρχαιολόγος κ. Εφη Γ. Σακελλαράκη, ο Γιώργος και η Αννα Νταλάρα – ο οποίος προθυμοποιήθηκε να τραγουδήσει για τους σκοπούς του Μουσείου στον χώρο του ΓΑΙΑ (θαυμάσια ιδέα!) – η κ. Νανά Γερ. Βασιλοπούλου, η κ. Μαρία Νομικού – Μπελώνια, ο εκδότης κ. Γιώργος Δραγώνας, καθηγητές, συνεργάτες, φίλοι ζωής. Και όπως μας κοίταζε από ψηλά, στη σύνθεση του Γιώργου Σκέτζου, ο Αγγελος Γουλανδρής, με τα έργα του και τα γλυπτά του ολόγυρα, καταλάβαμε ότι είμαστε τυχεροί, και ίσως λίγο άξιοι και εμείς, που τον γνωρίσαμε και πιστέψαμε και πιστεύουμε…
