Την προσεχή Τετάρτη, 10 Ιανουαρίου, στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής θα συζητηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο αναφέρεται στην παιδεία.
Η «Καθημερινή» έχει επανειλημμένως φιλοξενήσει τις απόψεις μου σε ό,τι αφορά το άρθρο 16. Υποστηρίζω την ανάγκη να υπάρξει εκ βάθρων επανεξέταση των συνταγματικών ρυθμίσεων. Υποστηρίζω ότι τα απίστευτα χάλια της παιδείας οφείλονται στο πλέγμα των κινήτρων και αντικινήτρων που διαμορφώνονται από τις συγκεκριμένες συνταγματικές ρυθμίσεις του άρθρου 16.
Το ελληνικό Σύνταγμα είναι το μόνο ευρωπαϊκό Σύνταγμα (ίσως το μόνο παγκοσμίως) που μεταξύ άλλων προβλέπει:
– Την προστασία των καθηγητών και το καθεστώς απασχόλησής τους.
– Την ύπαρξη φοιτητικών συλλόγων.
– Το καθολικό δικαίωμα όλων των πολιτών σε δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες.
– Οτι τα ανώτατα ιδρύματα, αφενός αυτοδιοικούνται, αλλά αφετέρου τελούν και υπό την εποπτεία του κράτους.
– Οτι η επαγγελματική και κάθε άλλη ειδική εκπαίδευση παρέχεται από το κράτος.
– Οτι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.
Στην πράξη η εφαρμογή των πιο πάνω συνταγματικών «πρωτοτυπιών» έχει οδηγήσει την παιδεία στο σημερινό της αδιέξοδο χάλι. Η ισοπέδωση, η αναξιοκρατία, η ομοιομορφία, ο κομματισμός, έχουν τις ρίζες τους στο άρθρο 16.
Η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης είναι καθορισμένη και προβλέπει ότι συζητούνται μόνο προτάσεις που συγκεντρώνουν τουλάχιστον 50 υπογραφές βουλευτών. Ο πυρήνας της πρότασης της Νέας Δημοκρατίας είναι να υπάρξει η δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας ανώτατων σχολών, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, από ιδιώτες. Η πρόταση του ΠΑΣΟΚ, κάπως λιτότερα διατυπωμένη, οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα. Και πέραν αυτού ουδέν. Είναι αλήθεια ότι ο κ. Παπανδρέου έχει επανειλημμένως θίξει και άλλα ευρύτερα ζητήματα, αλλά αυτά δεν απεικονίζονται στην πρόταση του ΠΑΣΟΚ. Ούτε η μία ούτε η άλλη πρόταση ασχολείται με τις «πρωτοτυπίες» που προανέφερα. Με άλλα λόγια, η επόμενη Βουλή και να θέλει, δεν θα μπορεί να αναθεωρήσει π.χ. τις παράλογες διατάξεις για τους καθηγητές ή του «όλα τζάμπα».
Κατά τη γνώμη μου το άρθρο 16 θα έπρεπε να διατυπωθεί ως εξής:
1. Καθένας έχει το δικαίωμα στη δωρεάν βασική εκπαίδευση. Τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα. Η υποχρεωτική εκπαίδευση παρέχεται όπως ο νόμος ορίζει.
2. Οι δημόσιες αρχές εγγυώνται σε όλους ίσες ευκαιρίες για τη λήψη κάθε είδους εκπαιδευτικών υπηρεσιών, ανάλογα με τις δεξιότητες και τις ανάγκες τους. Διασφαλίζουν επίσης στον καθένα τη δυνατότητα να μορφώνεται χωρίς να παρακωλύεται από οικονομικά εμπόδια.
3. Η ελευθερία της επιστήμης, της τέχνης και της ανώτερης παιδείας είναι εγγυημένη.
4. Τα πανεπιστήμια αυτοδιοικούνται όπως ο νόμος ορίζει.
5. Με νόμο ορίζονται οι αρχές που διέπουν τις παρεχόμενες από το κράτος και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Καθώς και το δικαίωμα παροχής αντιστοίχων εκπαιδευτικών υπηρεσιών από ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. (Η διατύπωση δημοσιεύθηκε ξανά στην «Καθημερινή» στις 21-5-2006).
Πιστεύω ότι αν η Αναθεώρηση δεν επεκταθεί σε ολόκληρο το άρθρο 16 και περιοριστεί στις προτάσεις της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ, το αποτέλεσμα θα είναι ασήμαντο, ίσως και αρνητικό. Ναι, θα μπορέσουν επιτέλους να αναγνωριστούν και από το κράτος (μια και η κοινωνία και η αγορά τα έχει προ πολλού αναγνωρίσει) τα αμερικανικά κολέγια της Αγ. Παρασκευής και της Θεσσαλονίκης και ενδεχομένως ένα ή δύο άλλα, αλλά πέραν αυτού τι; Σε τι θα συμβάλουν οι προτεινόμενες από τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ συνταγματικές αλλαγές ώστε ο κυρίως όγκος της παιδείας να βελτιωθεί; Σε τίποτε!
Το δίλημμά μου είναι να ψηφίσω υπέρ της προτεινόμενης αλλαγής ή να την καταψηφίσω; Τη θεωρώ ασήμαντη, αλλά πάντως μάλλον καλύτερη από το τίποτε. Να τη ψηφίσω λοιπόν; Αν, όμως, η πρόταση υπερψηφιστεί από 180 βουλευτές, τότε στην επόμενη Βουλή όποιο κόμμα συγκεντρώσει την πλειοψηφία της Βουλής θα μπορέσει μόνο του να διαμορφώσει το άρθρο 16. Αν κρίνω όμως τις προτάσεις της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ, το τελευταίο που θέλω είναι να μπορέσει είτε το ένα είτε το άλλο κόμμα να διαμορφώσει μόνο του το άρθρο. Προτιμώ να αναγκαστούν να συνεργαστούν, έστω και αν υπάρχει ο κίνδυνος να μη γίνει κάτι ουσιαστικό.
Είμαστε στην αρχή του χρόνου και για λίγες ημέρες δικαιούμαστε να ξεχάσουμε τον ρεαλιστικό κυνισμό της πολιτικής μας ζωής και να ονειρευτούμε. Τι;
Οτι θα θελήσουν να συναντηθούν οι κ. Καραμανλής και Παπανδρέου και στο τέλος της συνάντησής τους θα διακηρύξουν ότι συμφώνησαν να θέσουν ως κοινό τους στόχο να αποκτήσει η Ελλάδα, μέσα στην επόμενη δεκαετία, τα καλύτερα σχολεία και πανεπιστήμια στην Ευρώπη. Οτι θα επιδιώξουν να καταστήσουν την Ελλάδα παγκόσμιο κέντρο σπουδών. Οτι στο τέλος της δεκαετίας θα σπουδάζουν στην Ελλάδα 50.000 ξένοι φοιτητές. Οτι κανένα οργανωμένο συμφέρον δεν θα τους σταματήσει.
