Τη Δευτέρα το βράδυ το βιβλίο που παρουσιαζόταν στον «Ιανό» της οδού Σταδίου δεν προσφέρθηκε στους δημοσιογράφους. Οσοι το ήθελαν, το αγόραζαν. Γιατί αυτό το βιβλίο είναι ο μόνος τρόπος βιοπορισμού για τον συγγραφέα του.
Τη Δευτέρα το βράδυ, στο πλατύσκαλο του καφέ του «Ιανού» στεκόταν ένας άνθρωπος με σκαμμένο πρόσωπο, περιποιημένα γένεια και σεμνή, σχεδόν συνεσταλμένη συμπεριφορά. Ο Νίκος Κοεμτζής. Ενας άνθρωπος που σκότωσε τρεις ανθρώπους, δικάστηκε, καταδικάστηκε, έζησε τρία χρόνια ως θανατοποινίτης περιμένοντας κάθε πρωί την εκτέλεσή του, πέρασε είκοσι τρία χρόνια στις φυλακές και τα τελευταία δεκατρία ζει ελεύθερος, προσπαθώντας να επανενταχθεί σε μια κοινωνία, που είναι κοινό μυστικό ότι δεν φροντίζει ιδιαίτερα όσους ονειρεύονται να κάνουν μια νέα αρχή.
Στις φυλακές έγραψε ο Νίκος Κοεμτζής την αυτοβιογραφία του, που για τίτλο της έχει ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια (και κυρίως ποιήματα) του Διονύση Σαββόπουλου: «Το μακρύ ζεϊμπέκικο για το Νίκο». Ενα ζεϊμπέκικο -τραγούδι Μπεν Χουρ το ονόμασε ο δημιουργός του- που από πολύ νωρίς, το 1979, μας έκανε να δούμε τις διαδρομές μιας ανθρώπινης τραγωδίας, που κόστισε σε πολλούς. Οταν αποφυλακίστηκε ο Κοεμτζής, το 1996, τύπωσε όπως όπως το βιβλίο του, ιδίοις αναλώμασι, και από τότε, κάθε μέρα, βρέξει χιονίσει, γυρίζει τους δρόμους της Αθήνας και το πουλάει. Συγγραφέας, εκδότης και αποκλειστικός πωλητής. Μόνο που ο Νίκος Κοεμτζής δεν έχει άδεια μικροπωλητή και δεν θέλει πια να τον κυνηγάει ο νόμος. Τα τελευταία δέκα χρόνια το μόνο που ζητάει είναι αυτή η άδεια. Για να πουλάει νόμιμα το βιβλίο του, τη μοναδική πηγή εσόδων γι’ αυτόν.
Ο βουλευτής Γιώργος Λιάνης, που τον πρωτοσυνάντησε στις φυλακές πριν από τριάντα χρόνια, ο δημοσιογράφος Παύλος Τσίμας που ακολούθησε και ο συνθέτης Διονύσης Σαββόπουλος πήραν την πρωτοβουλία της προχθεσινής εκδήλωσης. «Για να του δοθεί η άδεια μικροπωλητή». Και ήταν από την αρχή σαφείς: «Δεν εγκωμιάζουμε το έγκλημα. Είναι μια εκδήλωση αφιερωμένη στο σωφρονιστικό μας σύστημα».
Ο κόσμος πολύς στον «Ιανό», οι κάμερες παρούσες. Ο Νίκος Κοεμτζής εξακολουθεί να πουλάει ως υπόθεση. Ασχετα αν δεν μας αφορά το πώς ζει. Στους δρόμους της Αθήνας τον έχουμε συναντήσει όλοι μας. Καθαρό, περιποιημένο, αξιοπρεπή, μόνο. Ζει στο κέντρο της πόλης, σ’ ένα μικρό δωμάτιο. Μαγειρεύει. Πηγαίνει στη λαϊκή, αγοράζει πατάτες, μπρόκολα, μελιτζάνες και λάχανα, τα βράζει σε μια μεγάλη κατσαρόλα, τα κάνει χυλό και περνάει μ’ αυτό το φαΐ καμιά βδομάδα. Τα Χριστούγεννα αγόρασε και λίγα μελομακάρονα, κι ας έχει διαβήτη. Του αρέσουν πολύ.
Δεν τα αφηγήθηκε ο Νίκος Κοεμτζής αυτά. Ο Γιώργος Λιάνης τα αποκάλυψε. Ο Κοεμτζής δεν διεκδίκησε το μικρόφωνο, ούτε το μονοπώλησε όταν του δόθηκε. Είπε λίγα λόγια, μ’ εκείνη την ιδιότυπη μακεδονίτικη προφορά. «Εγώ δεν βγαίνω πολύ πολύ για να μιλάω. Μπορεί να σας μιλήσω λίγο τραχιά. Για να σταθείς όρθιος πρέπει να ‘χεις σοφία και σωφροσύνη και να χάνεις απ’ το δίκιο σου. Ετσι θα επιβιώσεις. Ψάχνω να βρω συμπόνια. Είμαι ελεύθερος σκλάβος. Αλλά αν θα φύγω πικραμένος απ’ τη ζωή, ποιος θα είναι ο φταίχτης;» Αυτά μόνο είπε. Με μια γλώσσα δωρική αλλά άμεση, σαν να έβγαινε μέσα από το δημοτικό τραγούδι.
Λίγο νωρίτερα ο εγκληματολόγος καθηγητής Γιάννης Πανούσης μίλησε για την ανεπάρκεια της κοινωνίας να «υποδεχτεί τους ανθρώπους που κάποια στιγμή ξεπέρασαν το όριο. Η δουλειά μας ως κοινωνία είναι να πάρουμε στα χέρια μας την πρόληψη και την κοινωνική επανένταξη». Και ο επίσης εγκληματολόγος Νέστορας Κουράκης έδωσε αριθμούς: «Οι τέσσερις στους πέντε αποφυλακιζόμενους, στα επτά χρόνια ελευθερίας τους, ξαναμπαίνουν στη φυλακή»! «Την κοινωνία φοβόμαστε»
Λίγο αργότερα, ο Διονύσης Σαββόπουλος δεν έκρυψε τίποτα: «Πίσω από αυτή τη μυθιστορηματική ζωή, πίσω από τη σεντονιάδα τραγούδι, βρίσκεται ένας συνάνθρωπός μας που μας κοιτάει απορημένος και ζητάει μια άδεια μικροπωλητή. Οταν αποφυλακίστηκε, όσοι τον στηρίξαμε είχαμε κι έναν φόβο, όχι γιατί δεν είχαμε εμπιστοσύνη στον άνθρωπο. Την κοινωνία φοβόμαστε. Ο Κοεμτζής όμως μας έβγαλε ασπροπρόσωπους. Είναι ένας μικρός άρχοντας». Και ο Παύλος Τσίμας υπογράμμισε: «Ο Κοεμτζής, μετά την αποφυλάκισή του, έγινε το σύμβολο για να συγχωρήσουμε και να συμφιλιωθούμε με έναν άνθρωπο που κατόρθωσε να συμφιλιωθεί με τη φρίκη. Αυτήν που έζησε, κι αυτήν που προκάλεσε. Αυτό μας προσφέρει με τη λεβεντιά του και την αξιοπρέπειά του».
Με την ίδια αξιοπρέπεια δέχθηκε και την απόφαση του δημάρχου Αθηναίων ότι η πολυπόθητη άδεια μικροπωλητή θα βρισκόταν από χθες στη διάθεσή του. Για τον Νίκο Κοεμτζή δεν θα αλλάξουν και πολλά στην καθημερινότητά του. Ισως μόνο να μη νιώθει τόσο πικραμένος.
