Παρακολουθώντας από μακριά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στο Ιράν και την παράνοια των αρχών που κατηγορούν ξένους «πράκτορες» για τις ταραχές, θυμήθηκα τον Σαντάμ Χουσεΐν την ώρα που οι δήμιοι περνούσαν τον βρόχο στον λαιμό του. Οι θολές εικόνες από την κάμερα κινητού τηλεφώνου εκείνο το πρωινό του Δεκέμβρη του 2006 έδειξαν τον πρώην πρόεδρο να καταριέται τους «Αμερικανούς», τους «κατασκόπους» και τους «Πέρσες». Ο Σαντάμ είχε ζήσει όλη του ζωή μες τον θάνατο, αναρρίχηθηκε στην εξουσία με δολοφονίες και κυριάρχησε σε ένα καθεστώς που βασιζόταν στην απόλυτη εξουσία του, τον φόβο και τον θάνατο. Σε τέτοιες συνθήκες, η παράνοια είναι η πιο φυσιολογική κατάσταση – όλοι είναι εχθροί.
Γι’ αυτό είχε μεγάλο ενδιαφέρον ότι την εσχάτη ώρα, ο Σαντάμ, ψύχραιμος, κατονόμασε έτσι τους εχθρούς του: οι Αμερικανοί είχαν εισβάλει στο Ιράκ, τον έπιασαν και τον παρέδωσαν στους δημίους του, κατάσκοποι -είτε πραγματικοί είτε της φαντασίας του- πάντα υπήρχαν και πλήρωναν με τη ζωή τους όταν τους απεκάλυπτε ότι οι Πέρσες δεν ήταν μόνο οι αιώνιοι εχθροί των Αράβων που συνορεύουν με την περιοχή η οποία σήμερα ονομάζεται Ιράκ, αλλά και απαξιωτική αναφορά στην πλειοψηφία του ιρακινού λαού – οι Αραβες που ασπάζονται το σιιτικό δόγμα που κυριαρχεί στο Ιράν, και, έως την αμερικανική εισβολή, υπέφεραν κάτω από τους Σουνίτες του Ιράκ.
Μέσα σε τρεις μόνο λέξεις ο Σαντάμ κατέγραψε την μακρά ιστορία της χώρας του, τις εσωτερικές εντάσεις και το σύμπλεγμα σχέσεων ανάμεσα σε συμμάχους και εχθρούς. Αξιοσημείωτο είναι ότι έως το 1990, όταν το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ, οι ΗΠΑ ήταν ο κύριος σύμμαχος του Ιράκ εναντίον του Ιράν στον πόλεμο του 1980-88 που στοίχισε τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η ζωηρή εμπλοκή των Αμερικανών στην περιοχή ακολούθησε αυτή των Βρετανών, οι οποίοι χάραζαν σύνορα, έστηναν και έριχναν κυβερνήσεις και, γενικώς, (πριν και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο), δημιούργησαν συνθήκες συνεχούς έντασης στην περιοχή. Βέβαια, από την προϊστορία είναι φανερό ότι η περιοχή ήταν και η κοιτίδα του πολιτισμού, αλλά και σκηνικό αιώνιου πολέμου. Χωρίς βουνά και άλλα φυσικά σύνορα, κάθε λαός που δυνάμωνε στρατιωτικά κυριαρχούσε πάνω στους υπόλοιπους, έως την ημέρα που και αυτός θα υποδουλωνόταν. Ενώ σήμερα η ανθρωπότητα θα μπορούσε να χαρεί ένα ευνομούμενο διεθνές πολιτικό σύστημα, το οποίο θα απέτρεπε τέτοιους πολέμους, πολλές περιοχές (όπως η Μέση Ανατολή) σπαράσσονται από την κληρονομιά συνόρων που διχάζουν λαούς, αποκόπτουν άλλους από φυσικούς πόρους και αναπαράγουν την ένταση.
Ενώ παλαιότερες αμερικανικές παρεμβάσεις είχαν στόχο την αποδυνάμωση του Ιράν (ή του λαϊκού κινήματός του), η εισβολή στο Ιράκ το 2003 οδήγησε στην κυριαρχία των φιλοϊρανών σιιτών στο Ιράκ. Νίκησαν οι Αμερικανοί και «οι Πέρσες». Η κυριαρχία της περιοχής χαρίστηκε, έστω για τώρα, στο Ιράν, το οποίο μπορεί να είναι περικυκλωμένο από αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, αλλά αυτή τη στιγμή αναπτύσσει το πυρηνικό του πρόγραμμα χωρίς να απειλείται από κανέναν εξωτερικό εχθρό – όσο οι ΗΠΑ αποτρέπουν ισραηλινή επίθεση.
Κι όμως, μέλη του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης εκστομίζουν παρόμοια λόγια με αυτά του Σαντάμ σε βάρος των διαδηλωτών που απαιτούν ακύρωση των πρόσφατων προεδρικών εκλογών. Ο υπέρτατος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, βγήκε υπέρ του προέδρου Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ και κατηγόρησε τη Βρετανία ως τον «χειρότερο εχθρό», ενώ ο υπουργός Εσωτερικών Σαντέκ Μαχσουλί ισχυρίστηκε ότι η CIA χρηματοδοτεί τους διαδηλωτές. Ξένος δάκτυλος και πράκτορες παντού, λοιπόν, όπως και στο Ιράκ, παρ’ όλο που ο πρόεδρος Ομπάμα δεν έχει αναμειχθεί πέρα από το να δηλώσει τον αποτροπιασμό του για τη βίαιη καταστολή.
Αλλά δεν είναι μόνο οι ξένοι που είναι εχθροί: το καθεστώς συνέλαβε εκατοντάδες καθηγητές, δημοσιογράφους και πολιτικούς που θεωρεί αντικαθεστωτικούς – ανάμεσά τους και ανθρώπους που είχαν την εύνοια του πατέρα της ισλαμικής επανάστασης Αγιατολάχ Χομεϊνί. Μπορεί να έχουν κοπάσει οι διαδηλώσεις που συντάραξαν το Ιράν μετά τις εκλογές της 12ης Ιουνίου, αλλά είναι προφανές ότι άνοιξε ένα ρήγμα – από την κορυφή της ηγεσίας έως τους νέους που διψούν για μεγαλύτερη ελευθερία. Σε εμφύλιο σπαραγμό, οι Πέρσες κατηγορούν τους «Πέρσες» ως εχθρούς.
