Ξεχνάτε ότι οι καρποί ανήκουν σε όλους και ότι η γη δεν ανήκει σε κανέναν JEAN – JACQUES RΟUSSΕΑU
Οι κοινωνικές επιστήμες παραμένουν και σήμερα οι πιο απαιτητικές απ’ όλες. Επιμένουν σε μια κατανόηση των ανθρώπινων κοινωνικών δομών πάνω από την ανθρώπινη συμπεριφορά, η οποία με τη σειρά της οικοδομείται πάνω στη βιολογική κατανόηση. Ομολογουμένως, όπως δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες της κβαντικής μηχανικής για να καταλάβουμε τις περισσότερες βιολογικές διαδικασίες στο χημικό επίπεδο, παρομοίως, ίσως, για να κατανοήσουμε την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων δεν χρειάζεται να δρασκελίσουμε ψηλότερα από μια κατανόηση της ατομικής συμπεριφοράς τους. Αλλά αυτό, από μόνο του, προϋποθέτει κάποια γνώση της βιολογίας και της γενετικής της συμπεριφοράς.
Μπορούμε να ελπίζουμε ότι στη διάρκεια των ερχόμενων δεκαετιών θα υπάρξει ένα είδος αναζωογόνησης των κοινωνικών επιστημών από τις βιολογικές, και, ιδιαίτερα, μέσω των αλμάτων της μεταγονιδιωματικής, λίγο-πολύ με τον ίδιο τρόπο που η επανάσταση στη μοριακή βιολογία προήλθε, σε σημαντικό βαθμό, από τους φυσικούς που έθεσαν ένα αναλυτικό πλαίσιο στο αντικείμενο, κάτι που δεν είχε επιτευχθεί προηγουμένως. Αυτό συνοδεύτηκε από τη δομική ανάλυση που μας αποκάλυψε τη διπλή έλικα του DΝΑ.
Στις επόμενες δεκαετίες θα ταυτοποιήσουμε και ίσως ακόμη αποκτήσουμε βαθιά γνώση πολλών από τις γενετικές διαφορές ανάμεσα στα άτομα, ιδιαίτερα του τρόπου που αυτές επηρεάζουν την επιδεκτικότητα στις ασθένειες καθώς επίσης τα πιο κοινά εμφανή εξωτερικά χαρακτηριστικά. Θα προσφερθούν ποτέ δυνατότητες τροποποιήσεων; Θα γίνει ποτέ αποδεκτή η γαμετική γονιδιακή θεραπεία; Και εάν ναι, θα περιοριστεί μόνο στην αντιμετώπιση των βαριών κληρονομικών νοσημάτων; Η απόφαση για το αν πρέπει να την επιτρέψουμε αποτελεί αποκλειστικά μια κοινωνική και πολιτική παρά μια επιστημονική επιλογή. Αλλά αυτή η απόφαση δεν θα παρθεί με σοφό τρόπο από έναν κόσμο που δεν είναι προετοιμασμένος να την αντιληφθεί, δεν έχει, δηλαδή, «μπουσουλήσει» στα σκαλοπάτια της επιστήμης γενικότερα, και της επιστήμης της γενετικής, ειδικότερα.
Η μόνη βέβαιη πρόβλεψη που, δυστυχώς, μπορούμε να κάνουμε είναι ότι η κοινωνική μας προσαρμογή θα γίνει με πολύ βραδείς ρυθμούς για να μπορέσει να «αντισταθμίσει» τις τρομακτικές εξελίξεις που προοιωνίζεται η επέλαση της μεταγονιδιωματικής εποχής. Για να καρπωθούμε τα επιτεύγματα αυτών των προόδων, είναι βασικό να χτίσουμε μια κοινωνία που κατανοεί, τουλάχιστον σε κάποια έκταση, μερικές από τις θεμελιώδεις αρχές της βιολογικής επιστήμης καθώς και τη φύση αυτής της ίδιας της επιστημονικής αποστολής.
Σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες και ιδιαίτερα στην Ευρώπη [Ευρωπαϊκός Οργανισμός Μοριακής Βιολογίας (ΕΜΒΟ) – Πρόγραμμα «Επιστήμη & Κοινωνία»] αρχίζει να αναπτύσσεται ένα έντονο ενδιαφέρον για την προαγωγή της κατανόησης της επιστήμης από τον απλό κόσμο. Ολοι οι επιστήμονες θα πρέπει, τουλάχιστον, να αναλάβουν το μερίδιο που τους αντιστοιχεί για να εξηγήσουν με εύληπτο τρόπο το αντικείμενό τους στο ευρύτερο κοινό.
Μόνο τότε μπορούμε να προσδοκούμε ότι οι εκρηκτικές πρόοδοι στη βιοϊατρική έρευνα και, εννοιολογικά, στην κατανόηση της ίδιας μας της εξελικτικής πορείας -και της εξέλιξης γενικότερα- θα χρησιμοποιηθούν ολοκληρωτικά για την καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπινου είδους.
* Ο κ. Θανάσης Γ. Παπαβασιλείου είναι καθηγητής Βιοχημείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
