Στο πληγωμένο σκαρί της παγκόσμιας οικονομίας, οι υδατοστεγείς πόρτες που απομονώνουν την «πρώτη θέση» από τις υπόλοιπες έκλεισαν με γδούπο την τελευταία εβδομάδα – την ώρα που η στάθμη του νερού στις καμπίνες της τρίτης ανεβαίνει ανησυχητικά: η απόφαση της Fed, να μειώσει κατά ακόμη $10 δισ. τον μήνα το ρευστό που διοχετεύει στις παγκόσμιες αγορές κλείδωσε τις κακές προοπτικές των αναδυόμενων οικονομιών και αναζωπύρωσε την αιμορραγία κεφαλαίων από αυτές. Ο Στιβ Ινγκλαντερ, επικεφαλής στρατηγικής της Citibank, είπε: «Οσο κι αν η Fed επιμένει ότι δεν εξυπηρετεί άλλες οικονομίες (με ρευστότητα), οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι είναι ο μόνος σερβιτόρος στο μαγαζί».
Ο Ιανουάριος του 2014 θα μνημονεύεται ως ο μήνας που η έξοδος των επενδυτών από αναδυόμενες οικονομίες δεν είναι πια υπόθεση λίγων υποψιασμένων ή νευρικών επενδυτών – έγινε του συρμού, προσγειώθηκε στα πρωτοσέλιδα. Τα στερεότυπα επέστρεψαν: τα νομίσματα β΄ κατηγορίας λυγίζουν. Ο Μπιλ Γκρος, ο επικεφαλής της Pimco διαλαλεί το εμπόρευμά του, τα αμερικανικά ομόλογα, χωρίς τακτ πλέον: «Η Τουρκία και η Ν. Αφρική έμειναν μετεξεταστέες στα τεστ των νομισμάτων. Μην περιμένετε να δείτε ποιος θα είναι ο επόμενος. Φύγετε από το ρίσκο, ελάτε στα ομόλογα». Ο Ινδός κεντρικός τραπεζίτης καταγγέλλει για εγωισμό τους ισχυρούς και διαπιστώνει «κατάρρευση της παγκόσμιας νομισματικης συνεργασίας».
Η άμυνα απέναντι στον επόμενο κύκλο αναταραχής έπεσε –και πάλι– στο Αιγαίο. Στριμωγμένος ο Ερντογάν αναγκάστηκε να αποδεχθεί τον απεγνωσμένο διπλασιασμό του επιτοκίου από την κεντρική τράπεζα – για να ανακόψει την κατρακύλα της λίρας: ως γνήσιος μεσανατολίτης «πατερούλης» βέβαια, κούνησε αυστηρά το δάχτυλο και προειδοποίησε ότι η κεντρική τράπεζα «θα είναι υπεύθυνη για τις επιπτώσεις των ενεργειών της στην ανάπτυξη». Ενιψε τας χείρας του, όσο ένας ιδιοκτήτης που ενώ η πυροσβεστική προσπαθεί να σβήσει τη φωτιά στο σπίτι του, αυτός απειλεί με μηνύσεις τους πυροσβέστες αν τα νερά τού καταστρέψουν το πάτωμα. Η ευφορία κράτησε ώρες. Η λίρα συνέχισε τον κατήφορο, η ζημιά έγινε, η πολιορκία σφίγγει: η τουρκική οικονομία ατενίζει μοντέλα που ήλπιζε πως είχε αφήσει πίσω για πάντα. Επιπλέον, η έξοδος των κεφαλαίων δεν περιορίστικε στις χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής ή της Αφρικής. Αφορά και την Ανατολική Ευρώπη –πιέζει το ουγγρικό φιορίνι– καθώς τα νευρικά κεφάλαια φεύγουν για ασφαλέστερους προορισμούς, με ό,τι τόκους πρόλαβαν να μαζέψουν.
Βλέπουμε τη δεύτερη φάση της αντιμετώπισης της κρίσης. Χοντρικά, στην πρώτη φάση, όταν η Wall Street «συνελήφθη» καταχρεωμένη, η Fed αντέδρασε με φυγή προς τα μπρος: πριν τσαλακωθεί η αξιοπιστία της, πρόλαβε να «τυπώσει» τρισεκατομμύρια δολαρίων τα οποία δάνεισε/επένδυσε κυρίως σε περιοχές με ψηλό ρίσκο και υψηλές αποδόσεις. Τώρα, ήρθε η ώρα σιγά σιγά να «επαναπατριστούν» αυτά τα κεφάλαια (μαζί με τις σημαντικές αποδόσεις τους) ώστε να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη εντός των ΗΠΑ. Οι αναδυόμενες οικονομίες; Θα υποχρεωθούν σε μια άτακτη υποχώρηση προσδοκιών, που μπροστά της οι γκρεμισμένες ελπίδες της περιφέρειας της Ευρωζώνης θα ωχριούν. Οι αναδυόμενες δεν θα εισάγουν όλο και περισσότερο, δεν θα γίνουν «οι ατμομηχανές της παγκόσμιας ανάπτυξης». Αποτελούν ταλαιπωρημένους κουμπαράδες που σιγά σιγά θα σπάνε για την ανάπτυξη των ανεπτυγμένων.
Η μετατόπιση κεφαλαίων θα ωφελήσει εμμέσως την Ευρώπη, αλλά όχι με ομοιογενή τρόπο – καθώς ομοιογενής δεν είναι η ίδια: τα ισχυρά της μέλη, οι «ασφαλείς οικονομίες» θα ενισχυθούν από κεφάλαια που θα αναζητούν καταφύγιο. Η τύχη της περιφέρειας είναι αβέβαιη. Η Ελλάδα συμπεριφέρεται ως αναδυόμενη αγορά τον τελευταίο καιρό – πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της σε ελάχιστο χρόνο για να διαφοροποιηθεί από τη γείτονα, στην επιφανειακή αξιολόγηση των διεθνών επενδυτών. Από μια άποψη είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση: από την Ανεξαρτησία, ο Ελληνας πασχίζει να διαφοροποιηθεί από το τουρκικό στερεότυπο στους ξένους που γνωρίζει. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, η Ελλάδα έχει υπαρξιακό συμφέρον να «δείξει» εντελώς διαφορετική νοοτροπία στην οικονομία, στην πολιτική και στην κοινωνία από την Τουρκία. Αν επιβεβαιωθεί η περιδίνηση της Αγκυρας, η Αθήνα θα πρέπει να έχει ρίξει τη δική της άγκυρα σε σταθερό βυθό για να μην υποφέρει πάλι.
Η χρηματοπιστωτική κατάρρευση ξεκίνησε το 2007. Επτά χρόνια μετά, ο επόμενος μεγάλος κύκλος της κρίσης άρχισε, από τον πρώτο κιόλας μήνα του έτους.
