Από την ατζέντα των τελευταίων Eurogroup λείπει ένα «best seller» των παλαιότερων, δραματικών συνάξεων των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών: Μία πρωτοβουλία που προβλήθηκε ως σωσίβιο της Ευρωζώνης στους πρόσφατους σκοτεινούς καιρούς, ένα θέμα τόσο «καυτό» όσο και «ζωτικής σημασίας», που δίχασε την Ε.Ε., το ευρωομόλογο. Τη δυνατότητα δηλαδή κοινού δανεισμού για τις χώρες-μέλη με συνολική εγγύηση της Ευρωζώνης – και τη δημιουργία ενός κοινού ταμείου, προδρόμου για ένα ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών. Η προοπτική «μπήκε στο αρχείο» επίσημα και μάλιστα με τυπικό ευρωπαϊκό τρόπο: διακριτικά, με το συρτάρι μισάνοιχτο.
Το καλοκαίρι του 2013 η Κομισιόν, για να προσπεράσει το αδιέξοδο των ατελέσφορων συζητήσεων για το ευρωομόλογο, σύστησε Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για να εξετάσει τη σκοπιμότητα δημιουργίας κοινού ταμείου που θα επέτρεπε κοινό δανεισμό. Συγκεκριμένα, θα εξέταζε αν μια τέτοια επιλογή θα σταθεροποιούσε τις τιμές των ευρωπαϊκών ομολόγων, αν θα εξομοίωνε τα επιτόκια δανεισμού στις διάφορες χώρες-μέλη – γενικά, αν προωθούσε τη σταθερότητα και την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η επιτροπή κατέληξε· «σκοτώνοντας» το ευρωομόλογο με το γάντι. Απεφάνθη πως, όντως, το ευρωομόλογο θα συνεισέφερε σε όλα τα παραπάνω ζητούμενα. Αλλά θα το συνόδευαν «οικονομικοί, χρηματοπιστωτικοί και ηθικοί κίνδυνοι» – οι συνέπειες των οποίων δεν μπορούν να εκτιμηθούν αφού δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόταση. Επιπλέον, καθώς η Ευρώπη δεν έχει εμπειρία στη νέου τύπου, πιο στενή οικονομική διακυβέρνηση, καλύτερα να περιμένει πριν το τολμήσει. Τέλος, η επιτροπή εκτιμά πως προαπαιτούνται και αλλαγές ευρωπαϊκών συνθηκών. Με λίγα λόγια; Εργαλείο ενοποίησης, ναι, αλλά πρόωρο και επικίνδυνο. Οι Γερμανοί ανακουφίστηκαν. Οι Βρυξέλλες έβαλαν τη πρόταση στο αρχείο. Η Ευρωζώνη παραμένει με τη γνωστή της φαρέτρα. Αρκεί όμως; Οχι.
Αυτή την απάντηση έλαβαν χθες το μεσημέρι οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών από τους επιτελείς του think tank Bruegel, οι οποίοι τους παρουσίασαν μελέτη για τις κοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Εξήγησαν πως με το τρέχον μείγμα πολιτικής η ανεργία στην Ευρωζώνη δεν θα μειωθεί επαρκώς ώστε να εκτονωθούν οι κοινωνικές εντάσεις. Αν δεν υπάρχουν ανάπτυξη και επενδύσεις, όλες οι μεταρρυθμίσεις του κόσμου δεν θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, εκτιμά το ινστιτούτο. Χρειάζονται συντονισμένες παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας για να αντιμετωπιστεί η ανεργία, ειδικά στην περιφέρεια. Το Bruegel εντοπίζει το πρόβλημα στην έλλειψη ζήτησης, επενδύσεων, και ζητάει από την Ευρωπαϊκή Ενωση να αναλάβει δράσει και να γεμίσει το κενό. Προτείνει να αναλάβει μια επενδυτική πρωτοβουλία μεγάλης κλίμακας (ναι, οι αναφορές σε Marshal Plan υπάρχουν και εδώ), η οποία δεν θα παραγάγει μόνο τονωτικό αποτέλεσμα για τις οικονομίες, αλλά θα μεταδώσει ένα αισιόδοξο μήνυμα στους ταλαιπωρημένους και απογοητευμένους πληθυσμούς για την προοπτική του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Από τα Eurobonds στα Project Bonds; Θα ήταν μια κάποια λύση, εκτός αν και αυτά πέσουν θύμα της ευρωπαϊκής τακτικής: Αντεγκλήσεις και ζυμώσεις στην αρχή, παραπομπή σε κάποια επιτροπή, στρογγυλεμένα συμπεράσματα και αναβολή πρωτοβουλιών για το μέλλον.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται και πάλι σε ένα σταυροδρόμι. Εχει καταφέρει να ξεπεράσει χωρίς διαμελισμό την πρώτη φάση της κρίσης, που ξεκίνησε το 2008. Eχει πετύχει να θεωρείται σήμερα ελκυστικός επενδυτικός προορισμός για τα διεθνή κεφάλαια που αναζητούν καταφύγιο στη διεθνή αβεβαιότητα. Eχει καταφέρει να ενορχηστρώσει την υποχώρηση του κόστους δανεισμού για τις περιφερειακές οικονομίες σε χαμηλά ρεκόρ. Τώρα, από πλεονεκτική θέση, είναι ανάγκη να τολμήσει περαιτέρω, και γρήγορα. Η εποχή της σωστής πίτας και του χορτάτου σκύλου παρέρχεται γοργά.
