Διαψεύδοντας τα προγνωστικά των περισσότερων, η Ευρώπη φορτσάρει με αισιοδοξία ενόψει ευρωεκλογών. Ιρλανδοί και Πορτογάλοι θα ψηφίσουν έχοντας αφήσει πίσω τους διασώσεις, μνημόνια και δεσμευτικές προϋποθέσεις. Οι ευρω-κάλπες θα ανοίξουν σε μια Ελλάδα όπου, έπειτα από μια χρεοκοπία, κράτος, τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις θα έχουν αποκαταστήσει τις πιστωτικές γραμμές από τις αγορές. Ως και η Κύπρος προχώρησε στον πρώτο («προστατευμένο») δανεισμό. Η μεταποίηση αναρρώνει, η ανεργία μοιάζει να έχει κορυφωθεί. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις κορυφής έχουν καταλαγιάσει. Οι αυτοπυροβολισμοί έχουν κοπάσει. Οι γεωπολιτικές απειλές παραμερίζονται με ψυχραιμία. Τα ευαίσθητα θέματα (όπως η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους) παραπέμπονται για μετά τις εκλογές. Το ευρωπαϊκό σύστημα μοιάζει να βρίσκει τον βηματισμό του και να διατηρεί τη στόχευσή του. Τα ρίσκα μοιάζουν διαχειρίσιμα, η θετική ειδησεογραφία επικρατεί: Οι Ευρωπαίοι, σε όλες τις χώρες-μέλη, δεν πρέπει να πάνε θυμωμένοι στις κάλπες. Η επόμενη μέρα των ευρωεκλογών, πάντως, θα ανοίξει το νέο κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή ζύμωση. Δεν αναφέρομαι στις τριβές που θα ακολουθήσουν τις εκλογές για την ανάδειξη της επόμενης ευρωπαϊκής ηγεσίας… Ούτε καν στους πολιτικούς κλυδωνισμούς που ενδεχομένως προκαλέσει μια σημαντική άνοδος των ευρωσκεπτικιστών στην κάλπη… Αλλά στο τέλος μιας τάσης, που κλείνει τον φυσικό της κύκλο: Το καλοκαίρι του 2014 ολοκληρώνεται η φάση ηρεμίας που αγόρασε η ΕΚΤ δύο καλοκαίρια νωρίτερα, βάζοντας τέλος στην πρώτη φάση της ευρωπαϊκής κρίσης. Για να ανανεώσει την περίοδο χάριτος, χρειάζεται να διατηρήσει ζωντανές τις προοπτικές για ανάπτυξη. Αν δεν πείσει, είναι θέμα χρόνου να κλονιστεί η εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών στην Ευρωζώνη. Τις πρώτες δονήσεις σε αυτό το ενδεχόμενο θα τις νιώσει πρώτα η περιφέρεια.
Για να πείσει όμως για τις αναπτυξιακές της προοπτικές, θα πρέπει ως προϋπόθεση η Ευρωζώνη να έχει βρει λύση στο πρόβλημα που την ταλανίζει εδώ και 4 χρόνια: Πώς, δηλαδή, θα φτάσει αρκετό δανεικό χρήμα σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι τράπεζες έως σήμερα αξιοποίησαν τις ευνοϊκές ρυθμίσεις της ΕΚΤ και την εισροή διεθνών κεφαλαίων για να ενισχύσουν τα εποπτικά τους κεφάλαια, όχι τη δανειοδότηση. Αναμενόμενο, αφού οι τράπεζες δανείζουν από το περίσσευμά τους: αφού θωρακίσουν τους ισολογισμούς τους, που ακόμη και σήμερα παραμένουν εξαιρετικά απλωμένοι. Αυτό είναι το επόμενο στοίχημα των ευρωπαϊκών νομισματικών αρχών. Να έχουν προλάβει να ενισχύσουν τις τράπεζες αρκετά μέχρι το τέλος του έτους, ώστε και να μπορούν να λάβουν πιστοποιητικό υγείας και αυτές με τη σειρά τους να νιώσουν ασφαλείς και να αυξήσουν τον δανεισμό στην πραγματική οικονομία. Η προετοιμασία έχει αρχίσει. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες ενισχύουν τους ισολογισμούς τους, εκμεταλλευόμενες την πλημμυρίδα κεφαλαίων που εισρέουν αυτή την περίοδο στην Ευρώπη. Πωλούν ομόλογα, νέες μετοχές, αναζητούν επιπλέον ρευστότητα από όπου κι αν προέρχεται – και την περιμένουν και από τη «μαμά» ΕΚΤ. Είναι η περίφημη συζήτηση περί νομισματικών μέτρων τόνωσης.
Ξεκαθαρίζει όλο και περισσότερο ότι η ευρωπαϊκή έκδοση ποσοτικής χαλάρωσης (απορρόφησης δηλαδή ομολόγων από την κεντρική τράπεζα με αντάλλαγμα ρευστότητα) θα είναι διαφορετική από την αμερικανική βερσιόν. Η ΕΚΤ προσανατολίζεται στην αγορά όχι κρατικών αλλά τραπεζικών χρεογράφων – συγκεκριμένα, «τιτλοποιημένων» ομολόγων που εμπεριέχουν απαιτήσεις δανείων. Οι εμπορικές τράπεζες τις πακετάρουν και πωλούν τα τιτλοποιημένα προϊόντα στην ΕΚΤ, που τους δίνει για αντάλλαγμα ρευστότητα. Λογικά, ο μηχανισμός θα απελευθερώσει τραπεζικά κεφάλαια για επιπλέον δάνεια σε μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις. Θα ενισχύσει όμως αυτή τη φορά τη χρηματοδότηση των εταιρειών; Ή οι ανασφαλείς τράπεζες θα κράτησουν και πάλι οι ίδιες το όποιο θετικό αποτέλεσμα; Οι ανάγκες τους παραμένουν τεράστιες. Επιπλέον, ένα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων δεν αποτελεί πανάκεια για ανάπτυξη. Τα δείγματα από την Ιαπωνία προκαλούν ανησυχία: Το μεγαλύτερο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ιστορίας (σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας) «έδωσε» δύο καλά τρίμηνα, αλλά οι επιδόσεις άρχισαν να απογοητεύουν και πάλι.
Στην Ευρώπη ο μαραθώνιος έχει ξεκινήσει. Οι ευρωπαϊκές νομισματικές αρχές, όμως, πρέπει να κάνουν «σπριντ» για να προκριθούν στον επόμενο γύρο. Μετά τις ευρωεκλογές, φρέσκα ή εξ αναβολής προβλήματα θα φωτιστούν με πιο σκληρά «φίλτρα».
