Το κλίμα αναμονής στην ήπειρο ενόψει ευρωεκλογών θυμίζει σχολείο ενόψει μετατροπής σε εκλογικό κέντρο: Η φασαρία εκατοντάδων μαθητών αντικαθίσταται από ησυχία, οι τάξεις σφουγγαρίζονται, τα θρανία μπαίνουν στην άκρη για το μεγάλο γεγονός.
Οι συναλλαγές στις αγορές είναι προσεκτικές – ακόμα πιο προσεκτικές είναι οι δηλώσεις. Κοινός παρονομαστής είναι η συντήρηση του θετικού σκηνικού που έχουν στήσει μήνες –ή μάλλον χρόνια– υποσχέσεων, υπονοούμενων και απειλών. Ομως, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές, νέοι τριγμοί στις αγορές ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας, τη βιτρίνα της «Ευρωπαϊκής Ανάρρωσης», φανερώνουν πιέσεις που κανείς Ευρωπαίος αξιωματούχος δεν θα ήθελε να δει να εντείνονται.
Και χθες, πολλοί επενδυτές πούλησαν ομόλογα περιφέρειας ωθώντας το κόστος δανεισμού χωρών όπως η Ιταλία σε υψηλά διμήνου: η εξέλιξη έρχεται σε αντίθεση με την τάση της τελευταίας διετίας, κατά την οποία το κόστος δανεισμού της περιφέρειας συρρικνώθηκε σε επίπεδα ρεκόρ. Το ερώτημα είναι γιατί – ή μάλλον γιατί τώρα; Μια ελληνοκεντρική ερμηνεία αποδίδει αυτή τη συμπεριφορά στην ανασφάλεια που πυροδότησε εγκύκλιος του ΥΠΟΙΚ, η οποία καλούσε σε φορολόγηση τους ξένους κατόχους ελληνικών ομολόγων (ήταν το ελληνικό σπρεντ που «ξέφυγε» πρώτο). Η εγκύκλιος ανακλήθηκε, αλλά η ετεροχρονισμένη ανησυχία στο εξωτερικό τροφοδοτήθηκε από υποψίες πως η ιδέα μπορεί και να αρέσει σε άλλα υπουργεία.
Πιο πιθανή ερμηνεία της αναταραχής στα περιφερειακά ομόλογα δίνει το παλιό μότο των αγορών, «αγόρασε στη φήμη – πούλα στην είδηση». Σχεδόν δύο χρόνια τώρα, οι επενδυτές αγοράζουν ευρωπαϊκά ομόλογα στη βάση της υπόσχεσης του Μάριο Ντράγκι ότι θα προχωρήσει σε έκτακτα μέτρα τόνωσης της οικονομίας (και θα είναι εκεί να τους δώσει τα λεφτά τους πίσω αν μετανιώσουν και θέλουν να επιστρέψουν τα ομόλογα). Η στιγμή της αλήθειας πλησιάζει. Μετά από εκατοντάδες δηλώσεις και δεκάδες ντρίμπλες, η ΕΚΤ αναγκάστηκε στην τελευταία της δημόσια τοποθέτηση να υποσχεθεί ότι η μακρά περίοδος αναμονής γι’ αυτά τα μέτρα τελειώνει – και από τον Ιούνιο ξεκινούν οι σχετικές ανακοινώσεις.
Ομως όλοι οι επενδυτές δεν είναι ίδιοι. Οι πιο υπερκινητικοί, όπως τα hedge funds, καταλαβαίνουν πως αρχή των ανακοινώσεων δεν σημαίνει αυτομάτως και έκτακτα μέτρα, ότι η ΕΚΤ μπορεί να τα «τραβήξει» κι άλλο. Είναι επενδυτές που, έχοντας συμμετάσχει στο κερδοφόρο στοίχημα με τα ομόλογα περιφέρειας μέχρι σήμερα, εκτιμούν ότι έχουν εισπράξει τα περισσότερα κέρδη. Θεωρούν ότι η προσδοκία λίγων ακόμα κερδών δεν αξίζει το ρίσκο, και φεύγουν για καλύτερες αποδόσεις.
Πίσω από τα τεχνικά κίνητρα των διορθώσεων, όμως, υπάρχουν πραγματικές ανησυχίες για την επόμενη μέρα των ευρωεκλογών. Η συνταγή εξόδου από την κρίση δεν θα πετύχει αν επιβεβαιωθούν οι ανησυχίες για ύφεση στην Ευρωζώνη. Η αντιμετώπισή της δεν θα έχει αποτέλεσμα εάν η αλληλεγγύη τορπιλιστεί σε μερικές κρίσιμες χώρες από τους ψηφοφόρους. Η κοινή ευημερία δεν είναι ρεαλιστικός στόχος αν καταγραφούν ακόμα περισσότερες αντιφάσεις: αντιπάθεια, φόβος και δυσπιστία μπροστά στην ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Το πρόβλημα είναι οι κάλπες θα καταγράψουν αυτές τις αντιφάσεις: Στη Βρετανία ένα εθνικιστικό κόμμα, ανύπαρκτο στις εθνικές εκλογές, θα πάρει μία στις τρεις ψήφους. Ενώ στη Γαλλία, το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν αναμένεται να αναδειχθεί πρώτη δύναμη. Η επόμενη μέρα θα αποκαλύψει μια Ενωση που περισσότερο από ποτέ δεν συμπαθεί τα ίδια της τα συκώτια. Μια Ευρώπη που, ενώ χτίστηκε στο όραμα της ελεύθερης διακίνησης, τώρα έλκεται από τείχη και αντιπάθεια προς τους ξένους.
Δεν υπάρχει πιο ακατάλληλη συγκυρία για κάτι τέτοιο. Ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει πως η μετανάστευση των κατοίκων της περιφέρειας προς το οικονομικό κέντρο της Ευρωζώνης εντείνεται, όπως στις ομοσπονδίες. Αν η στήριξη του κέντρου προς την περιφέρεια δεν αυξηθεί αντίστοιχα, η Ευρώζώνη θα ανοίξει έναν νέο κύκλο υπαρξιακής κρίσης.
