Πολύ δύσκολα θα εντόπιζε κανείς -έστω και περιφερειακά- κοινά γνωρίσματα ανάμεσα στην κυβερνητική συγκατοίκηση του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ και στον «ιστορικό συμβιβασμό» που εισηγήθηκε ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, στη δεκαετία του 1970. Ως επικεφαλής του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και συνδιαμορφωτής μιας νέας αντίληψης για τη στρατηγική της μαρξιστικής Αριστεράς, που κωδικοποιήθηκε με το όνομα ευρωκομμουνισμός, ο Μπερλινγκουέρ έσπρωξε στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, κατά την παπανδρεϊκή ορολογία, πολλά τοτέμ της σοβιετικού τύπου Αριστεράς και αδιαφόρησε για ακόμα περισσότερα από τα ταμπού που κρατούσαν δέσμια τη σκέψη της. Για όσους Αριστερούς δεν ανέχονταν πλέον την εθελοτυφλία, το βίαιο τέλος που είχαν δώσει στο ελπιδοφόρο πείραμα της Ανοιξης της Πράγας τα σοβιετικά τεθωρακισμένα είχε καταστήσει υποχρεωτική την αναθεώρηση ή και την άρνηση βασικών δογμάτων ενός μαρξισμού-λενινισμού, ο οποίος στην πράξη μεταφραζόταν σε σκέτο σταλινισμό. Η δολοφονία, ωστόσο, του Αλντο Μόρο από τις «Ερυθρές Ταξιαρχίες», για την οποία τόσα και τόσο αντιφατικά έχουν ειπωθεί, ακύρωσε τους σχεδιασμούς.
Στην Ιταλία λοιπόν, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ιδιαίτερα στο εσωτερικό των κομμουνιστικών κομμάτων, είχε υπάρξει μακρά και εντονότατη συζήτηση -πριν αλλά και μετά την πρόταση περί ιστορικού συμβιβασμού και μικρών ή μεγάλων συνασπισμών- ακόμα και με μη φίλιες πολιτικές δυνάμεις, όπως η Χριστιανοδημοκρατία. Εδώ όλα έγιναν κεραυνοβόλα, χωρίς προεργασία και δημόσιο διάλογο. Με τη λογική του σοκ. Μια μεταμεσονύκτια διαρροή σε κάποιο κανάλι, λίγες ώρες μετά το κλείσιμο της κάλπης, αποσκοπούσε στο να τεσταριστούν τα αντανακλαστικά φίλων και αντιπάλων. Και σχεδόν αμέσως οριστικοποιήθηκε η επιλογή των ΑΝΕΛ ως «αναγκαίου κακού»· ως παραπληρωματικού κυβερνητικού εταίρου σε ένα σχήμα προφανούς ανισοτιμίας.
Εξίσου προφανές είναι και το ιδεολογικό χάσμα που χωρίζει τα δύο κόμματα σχεδόν στα πάντα (δεν είναι, πάντως, λιγότερο βαθύ το πολιτικό χάσμα που χωρίζει ΣΥΡΙΖΑ και «Ποτάμι», όπως έδειξε και το προς Ντάισελμπλουμ ιντερνετικό μήνυμα «Γερούν… Γερά! Σπάσ’ του τον τσαμπουκά!» του κ. Λ. Λιαρόπουλου, ποτάμιου στελέχους). Αυτό, άλλωστε, φάνηκε καθαρά και στην ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης: Οι μεν με τον σταυρό (και τη γραβάτα) και ό,τι συνδηλώνει, οι δε με όρκο πολιτικό (και δίχως γραβάτα οι περισσότεροι).
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι πόσο θα αντέξει η αντιμνημονιακή σύμπτωση σαν δαχτυλίδι ενός αρραβώνα, που είναι εξαρχής γνωστό ότι δεν θα οδηγήσει σε γάμο. Ηδη, ο κ. Καμμένος δήλωσε ότι δεν συμφωνεί με το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ να δοθεί ιθαγένεια στους μετανάστες δεύτερης γενιάς, σε ανθρώπους που άλλον τρόπο από τον ελληνικό δεν γνωρίζουν. Η αντίθεση των δύο κομμάτων στο μεταναστευτικό αντανακλά τη βαθιά διαφορά τους στο πώς εννοούν την ελληνικότητα, τον ελληνισμό και τα συναφή. Κι εδώ δεν χωρούν γεφύρια.
