Η Δήμητρα Πιάγκου αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή της την ημέρα κατά την οποία ο δικαστικός κλητήρας πήγε στην επιχείρησή της, αναγγέλλοντάς της πως τόσο η επιχείρηση όσο και το σπίτι της είχαν βγει σε πλειστηριασμό. «Το ίδιο βράδυ ένιωσα πως δεν υπήρχα», λέει η ίδια.
Ανέβηκε στην ταράτσα και τη στιγμή, ένα βήμα πριν από το απονενοημένο, πριν από το κενό, ήρθε ένα από τα δύο σκυλιά της, ένα ποιμενικό λυκόσκυλο, και, νομίζοντας πως παίζουν, της δάγκωσε το παντελόνι, τραβώντας την στη ζωή. Μέσα σε μία εβδομάδα είχε μείνει άστεγη και για δύο μήνες κοιμόταν σε παγκάκια. Ο κόσμος, στην καλύτερη περίπτωση, περνούσε από μπροστά της αδιάφορα – στη χειρότερη την κοιτούσαν με αποστροφή.
«Σε αυτή τη ζωή περίσσευα», εξομολογείται. Μέχρι που βρήκε καταφύγιο τη «Σχεδία», το πρώτο ελληνικό περιοδικό του δρόμου που πωλούν άστεγοι και άνεργοι.
«Ακουσα ότι το περιοδικό δεν κλείνει την πόρτα σε κανέναν που θέλει να πάει να ζητήσει δουλειά», κι έτσι το 2013, όταν είχε πρωτοξεκινήσει η «Σχεδία», η κ. Πιάγκου επικοινώνησε με τον υπεύθυνο πωλητών. Της είπε πως σε 4-5 ημέρες θα είχε μια απάντηση. «Αυτές ήταν μαρτύριο για εμένα, δεν ήταν μόνο η αγωνία, ήταν και τα πρακτικά προβλήματα όταν είσαι άστεγος, όταν πεινάς, όταν έχεις δύο σκυλιά να φροντίσεις. Οι μέρες περνούσαν και γινόταν τραγική η κατάσταση, είχαν ήδη αρχίσει οι λιποθυμίες από την ασιτία».
Σύντομα η κ. Πιάγκου έγινε μία από τους πρώτους πωλητές της «Σχεδίας» κι όσο κι αν ήθελε αυτή τη δουλειά, στην αρχή ντρεπόταν. «Φοβόμουν ότι ο κόσμος θα με χλευάζει, θα με βρίζει», αλλά οι περισσότεροι τη ρωτούσαν με ενδιαφέρον και ευγένεια για το περιοδικό. Μέχρι το 2015, η «Σχεδία» είχε ήδη αποκτήσει φανατικούς αναγνώστες που έψαχναν το χαρακτηριστικό κόκκινο γιλέκο των πωλητών της στους δρόμους της Αθήνας. «Αυτό το πράγμα άρχισε να μου δίνει ζεστασιά», σημειώνει.
Καλημέρα και κουράγιο
Ο 71χρονος Στάθης Παπαναστασίου έμενε στον Χολαργό με τη μητέρα του μέχρι που εκείνη πέθανε κι εκείνος έμεινε στον δρόμο, άστεγος και άπορος. Στο παρελθόν είχε κάνει πολλές δουλειές – ποδοσφαιριστής, κρουπιέρης σε καζίνο, ανθυποπλοίαρχος στα καράβια. Οταν έμεινε άστεγος, πήγε σε μία δομή όπου έμεινε για χρόνια, ενώ περίμενε μισό χρόνο για να γίνει πωλητής της «Σχεδίας» γιατί πλέον η ζήτηση για θέσεις πωλητών ήταν μεγάλη. Θυμάται ακόμα το πρώτο του πόστο, πριν από 6 χρόνια, στο Πάρκο Ριζάρη. Ο κόσμος του έλεγε «καλημέρα» και «κουράγιο». «Το είδα ως λύτρωση από την κοινωνική απομόνωση», λέει ο ίδιος, «δεν το είχα νιώσει σε όλη μου τη ζωή αυτό».
Από τη στιγμή κατά την οποία έμειναν άστεγοι και μέχρι να φορέσουν το κόκκινο γιλέκο, αυτοί οι άνθρωποι ένιωθαν αόρατοι, υπάρξεις περιθωριακές χωρίς κανένα ρόλο σε μία κοινωνία που τους περιφρονούσε.
«Αρχισα να αισθάνομαι ορατός από τη μέρα που ξεκίνησα να πουλάω το περιοδικό», λέει ο 63χρονος Μιχάλης Σαμόλης. Στις 42 ημέρες που έμεινε στον δρόμο, ο κ. Σαμόλης έκανε δύο απόπειρες αυτοκτονίας. Το 2012 του έκλεψαν το φορτηγό δημοσίας χρήσεως που είχε – άρχισε αμέσως να ψάχνει δουλειά αλλά μάταια. Ηταν τότε 55 χρόνων, ενώ τα μαλλιά του είχαν ασπρίσει εδώ και χρόνια κάνοντάς τον να φαίνεται σε προχωρημένη τρίτη ηλικία.
«Με απέρριπταν αμέσως, ένιωθα πολύ άσχημα». Ηταν άνεργος για ένα χρόνο, μέσα στον οποίο ξόδεψε όσα χρήματα είχε αποταμιεύσει. Εβαλε τα υπάρχοντά του σε έξι κούτες και βγήκε στον δρόμο. Σαράντα δύο μέρες μετά πήγε στο Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων, όπου μένει ακόμα, και γνώρισε κάποιον ο οποίος του έκανε εντύπωση γιατί έτρωγε κοτόπουλο και πίτσα – ήταν πωλητής της «Σχεδίας».
«Με πήρε από το χέρι και η ζωή μου άλλαξε ολοκληρωτικά», σημειώνει. Οι επτά μήνες της αναμονής λέει πως ήταν μαρτυρικοί – πήγαινε στο περιοδικό συνέχεια, ζητώντας μία θέση. «Τι σε κάνει να πιστεύεις ότι εσύ έχεις μεγαλύτερη ανάγκη από όλους αυτούς που περιμένουν στην ουρά;», του είπε μία μέρα ο Χρήστος Αλεφάντης, ο ιδρυτής της «Σχεδίας», αλλά «όταν μπήκα στη “Σχεδία” κατάλαβα πόσο δίκιο είχε γιατί όλοι είμαστε ίδιοι».
Μένεις μόνος
Το πρώτο του πόστο ήταν στην Αθηνάς, στο Μοναστηράκι. Αλλά κι εκείνος στην αρχή ντρεπόταν μην τον δει κάποιος γνωστός γιατί έκρυβε από συγγενείς και φίλους πως ήταν άστεγος. «Δεν το είχα αποδεχθεί ακόμα», λέει. Πούλησε και τα 10 περιοδικά που δίνει δωρεάν η «Σχεδία» σε κάθε καινούργιο πωλητή της και στο τέλος της ημέρας πετούσε.
«Εβαλα στην τσέπη μου 30 ευρώ, λεφτά στην τσέπη μου είχα καιρό να δω». Ο κ. Σαμόλης τονίζει πως όταν μένεις άστεγος, μένεις ταυτόχρονα και μόνος καθώς φίλοι και οικογένεια τις περισσότερες φορές –στην περίπτωση και των τριών τους– εξαφανίζονται. Εξηγεί πως αυτό που τον πικραίνει περισσότερο είναι πως σε όσες κηδείες φίλων από το ΚΥΑΔΑ έχει πάει τα τελευταία χρόνια, συγγενείς του θανόντος δεν είναι ποτέ εκεί.
Η 70χρονη κ. Πιάγκου τώρα μένει σε ένα διαμέρισμα 85 τ.μ. στη Νέα Ιωνία που της παραχώρησε ένα ζευγάρι για 29 ευρώ ενοίκιο τον μήνα – τους γνώρισε ως αναγνώστες του περιοδικού, μετά έγιναν φίλοι, τώρα την έχουν βάλει μέσα στην οικογένειά τους.
Ο κ. Παπαναστασίου είδε μια μέρα σε ένα πόστο του έναν καπετάνιο που ήξερε από τα καράβια. Του αφιέρωσε ένα βιβλίο που είχε γράψει, ευχόμενος «πολλές καλές διασώσεις».
«Στη θάλασσα, όπως και στη “Σχεδία”, σημασία έχει η διάσωση», λέει ο ίδιος, ο οποίος τώρα μένει σε ένα διαμέρισμα 22 τ.μ. που βρήκε μέσω της «Σχεδίας». Μία αναγνώστρια του πλήρωσε τις προάλλες τον λογαριασμό της ΕΥΔΑΠ. Οπως λέει στην «Κ», μέσω της «Σχεδίας» είδε την ανθρωπιά, ανέκτησε την αξιοπρέπειά του, και απέκτησε κοινωνική μόρφωση. «Ο καλύτερος δάσκαλος είναι ο δρόμος και η “Σχεδία”», σημειώνει.
Αντιλήφθηκα ότι πριν ήμουν πλούσιος και δεν το ήξερα
Λόγω του lockdown, oι πωλητές της «Σχεδίας» δεν μπορούν να πωλούν το περιοδικό στον δρόμο, αλλά πέραν των οικονομικών δυσκολιών που τους δημιουργεί αυτό, προκαλεί κι άλλες ελλείψεις.
– Τι σας λείπει από τη «Σχεδία»;
Δήμητρα Πιάγκου: Μου λείπει η μισή μου ζωή, θέλω την άλλη μισή.
Μιχάλης Σαμόλης: Η επαφή με τους ανθρώπους μου.
Στάθης Παπαναστασίου: Το να πηγαίνω στο πόστο μου. Ο παραγκωνισμένος ζει από την επίσκεψη, από την παρέα – αυτό είναι η κοινωνική ένταξη.
– Τώρα, τι κάνετε μέσα στη μέρα;
Στ. Π.: Εχω ένα κομπιούτερ χωρίς Ιντερνετ, παίζω σκάκι εκεί, και βλέπω παλιές ελληνικές ταινίες στην τηλεόραση.
Δ. Π.: Διαβάζω, τελειώνω βιβλία του φίλου μου του Αύγουστου Κορτώ και ασχολούμαι με τα φυτά μου – έχω 25 γλάστρες τώρα!
Μ. Σ.: Είμαι ιδρυτικό μέλος μιας ομάδας δράσης και αλληλεγγύης, των Hopaholics. Κάνουμε webinars και δωρεάν coaching σε όσους ανθρώπους χρειάζονται ελπίδα.
– Τελικά, τι σας έχουν διδάξει η εμπειρία σας και η «Σχεδία»;
Δ. Π.: Καταξιώθηκα μέσα από αυτό τον αγώνα. Η «Σχεδία» μου έδωσε αγάπη. Δεν είχα φανταστεί ποτέ πως άνθρωποι που μέχρι χθες δεν ήξερα θα ήθελαν να αλλάξουν τη ζωή μου. Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου τους αναγνώστες και τους ιδρυτές του περιοδικού, μας έδωσε τις ζωές μας πίσω.
Στ. Π.: Στη «Σχεδία» έρχεσαι σε επαφή με τις καλύτερες ανθρώπινες αρετές. Στην αρχή, ο Χρήστος Αλεφάντης μας είχε ρωτήσει αν βουρκώνουμε. Εγώ για δύο – τρία χρόνια το πάθαινα πολύ συχνά, μου έκανε εντύπωση η καλοσύνη.
Μ. Σ.: Ημασταν ναυαγοί σε ένα νησί, δεν ασχολούνταν κανένας με εμάς και η «Σχεδία» μας οδήγησε σε έναν μαγικό κόσμο. Αλλαξα σαν άνθρωπος, έγινα καλύτερος, άρχισα να σκέφτομαι τον συνάνθρωπο. Αντιλήφθηκα ότι πριν ήμουν πλούσιος και δεν το ήξερα, το κατάλαβα όταν άρχισα να δουλεύω στη «Σχεδία» και μπορούσα να αγοράσω ένα πακέτο τσιγάρα, δύο σουβλάκια και μία μπίρα. Η ευτυχία είναι στα μικρά και η ζωή δεν τελειώνει ποτέ – μόνο όταν κλείσεις τα μάτια σου.
Ο κ. Σαμόλης λέει πως αποδέχθηκε ότι είναι άστεγος μέσω του θεάτρου, όταν κλήθηκε για μία παράσταση να διηγηθεί την ιστορία του. Μέσα από τις Αόρατες Διαδρομές της «Σχεδίας», στα σημεία της Αθήνας όπου άνθρωποι ζουν στην κοινωνική αφάνεια, δείχνει στον κόσμο πως «δεν είσαστε όλοι μακριά από εμάς». Κάτι που ούτε ο ίδιος αντιλαμβανόταν πριν.
Τα χάρτινα σπιτάκια
Από το ταβάνι πάνω από το τραπέζι που καθόμαστε στο Σχεδία Home, κρέμονται πενήντα χάρτινα σπιτάκια. Κάθε σπιτάκι είναι κι ένας πωλητής της «Σχεδίας» που δεν είναι πλέον άστεγος, λέει ο κ. Αλεφάντης. Δύο από αυτά «είναι» πλέον η κ. Πιάγκου και ο κ. Παπαναστασίου, ο οποίος βέβαια δυσκολεύεται γιατί δεν είχε ρεύμα για εννέα μήνες, ενώ του έχουν έρθει λογαριασμοί της ΔΕΗ από το 2013, όταν ο ίδιος δεν έμενε στο σπίτι που του έχει παραχωρηθεί. Ρωτάω τον κ. Σαμόλη αν κι εκείνος θα ήθελε «να γίνει σπιτάκι». Μου λέει πως το σκέφτηκε να φύγει από το ΚΥΑΔΑ, αλλά φοβήθηκε να ρισκάρει να ξαναβρεθεί στον δρόμο, γιατί όταν φύγεις, σημειώνει, πρέπει να είσαι για δύο χρόνια στον δρόμο για να σε ξαναδεχθούν. Τώρα που έχει lockdown και δεν πουλάνε περιοδικά, τονίζει, «πώς θα πλήρωνα το νοίκι»;
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε στις 11.30 το πρωί στο Σχεδία Home, έναν χώρο που έχει δημιουργήσει η «Σχεδία» από το 2019. Λόγω του lockdown, δεν φάγαμε – δυστυχώς, αφού το μενού το έχουν επιμεληθεί ο βραβευμένος με αστέρι Michelin σεφ Λευτέρης Λαζάρου και ο συνεργάτης του Γιάννης Υφαντίδης.
Ο χώρος είναι γεμάτος από τις καλλιτεχνικές δημιουργίες δύο άλλων πρώην πωλητών της «Σχεδίας» –από φωτιστικά μέχρι κοσμήματα και μπολάκια,
οι ανακυκλωμένες σελίδες του περιοδικού είναι παντού– οι οποίες τώρα έχουν προσληφθεί στο Σχεδία Art. Ο κ. Αλεφάντης, ο ιδρυτής της «Σχεδίας», λέει πως από τότε που άνοιξε, το όραμα είναι μία μέρα να κλείσει επειδή δεν θα χρειάζεται να υπάρχει πια.
