«Νιώθετε με έναν τρόπο το μουσείο σαν “σπίτι”;». «Βεβαίως. Η οικειότητα με το αρχιτεκτόνημα δεν έχει να κάνει με τις κολόνες ή με τους τοίχους του, έχει να κάνει με τον άνθρωπο».
Ο Νίκος Σταμπολίδης είναι «της σχολής» της προσωπικής επαφής. Εδώ και οκτώ μήνες που βρίσκεται στο Μουσείο Ακρόπολης στη θέση του γενικού διευθυντή κινείται σε όλο το κτίριο φροντίζοντας «να συναντάει τους υπαλλήλους στον χώρο τους». Δεν τους καλεί στο γραφείο του για να μην υπογραμμίζει τη σχέση εξουσίας. Κάνει συχνά και μια βόλτα στον κήπο, να δει τον κηπουρό. «Θέλω η φύση να έρχεται μέσα στον χώρο και το μέσα να βλέπει έξω», προσθέτει. Υστερα από 25 χρόνια επικεφαλής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης –το παρέδωσε πρωταγωνιστή και αναβαθμισμένο στον διεθνή χάρτη– αξιολογήθηκε ως ο καταλληλότερος από τους συνυποψηφίους του για το Μουσείο Ακρόπολης. «Η διαφορά είναι κυρίως το μεγάλο μέγεθος αυτού του οργανισμού. Είναι άλλο να έχεις να κάνεις με 50 υπαλλήλους και άλλο με 250». Υπάρχουν μέρες με 10.000 επισκέπτες.
«Υπάρχουν όμως και στιγμές και ώρες που δεν έχει κόσμο. Τότε θα περιηγηθώ για διάφορους λόγους συντήρησης ή αλλαγών που πρέπει να γίνουν, για να συνομιλήσω με τα αγάλματα, να δω λεπτομέρειες που ενδεχομένως μου έχουν διαφύγει σε προηγούμενες εξορμήσεις, αλλά και για να αισθανθώ και να δω ανθρώπους πίσω από τα αγάλματα ή πίσω από τα αγγεία. Αυτούς που τα κατασκεύασαν, αυτούς που τα παρήγγειλαν. Και έτσι να ξαναδιαβάσω, για πολλοστή φορά, τους ανθρώπους και την κοινωνία, τις δοξασίες της, τα πιστεύω της, για να διδαχθώ ακόμη μια φορά στο τι κάνουμε εμείς λάθος ή τι πηγαίνει σωστά», λέει ο κ. Σταμπολίδης.
– Και τι «βλέπετε»;
– Οταν παρατηρείς στην Κόρη του Ευθυδίκου αυτή την απαλότητα του ενδύματος που διαγράφεται σαν χάδι πάνω από τον αστράγαλο ή τον ταρσό της, εκείνα τα κρινοδάχτυλά της, με τέτοια ευαισθησία πάνω στο σκληρό υλικό αποτυπωμένη η ομορφιά για τους αιώνες των αιώνων, καταλαβαίνεις ότι αναφερόμαστε σε μια κοινωνία ισορροπημένη ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι. Πράγμα που δεν συμβαίνει δυστυχώς στις δικές μας κοινωνίες. Ανεπτυγμένες αστρονομικά σε τεχνολογικό επίπεδο, δεν έχουν κατακτήσει δυστυχώς την ψυχική ισορροπία.
– Σε ποιο κόσμο ζείτε, κύριε Σταμπολίδη;
– Προσπαθώ να ισορροπώ στο σήμερα και στο χθες. Οποιος μιλήσει για το μέλλον ψεύδεται ασυστόλως. Θυμηθείτε τα σχέδια που είχαμε κάνει ως άτομα, ομάδες, κοινωνία, πολιτεία, το 2019 για το 2020, πώς ανατράπηκαν όλα αυτά και ανατρέπονται άρδην συνεχώς. Αδηλον, λοιπόν…
Οι κοινωνίες μας είναι ανεπτυγμένες αστρονομικά σε τεχνολογικό επίπεδο – δυστυχώς δεν έχουν κατακτήσει την ψυχική ισορροπία.
– Συναρπαστικό ή σας φοβίζει;
– Αν με φόβιζε δεν θα είχα αυτή την αντιμετώπιση. Βεβαίως, δεν πρέπει να με βρει απροετοίμαστο. Μέσα από την ώσμωση παρελθόντος – παρόντος προσπαθώ να γίνω αρχικά εγώ καλύτερος και να «διδάξω» όσο μπορώ τους φοιτητές μου. Δεν διδάσκεις μόνο από αυτά που λες σε μια αίθουσα ή σε μια διάλεξη. Διδάσκεις με το καθημερινό παράδειγμα, με τη στάση σου. Το οποίο παράδειγμα, μέσα στη διαχρονία, μπορεί να είναι και σαν καρδιογράφημα. Να ανεβαίνει, να κατεβαίνει, αλλά τουλάχιστον να είναι ισορροπημένο.
– Η σχέση σας με την πολιτική εξουσία ήταν καλή πάντα, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων;
– Οπως καταλαβαίνετε σε αυτά τα 35-40 χρόνια έχουν περάσει πάρα πολλοί υπουργοί και υφυπουργοί… Θα ήθελα να επισημάνω το εξής: είναι άλλο πράγμα τι πιστεύεις και τι ψηφίζεις και άλλο πράγμα πώς συνεργάζεσαι. Η συν-εργασία είναι κάτι πολύ σημαντικό, που προέρχεται από αυτό που έλεγε η συγχωρεμένη η μάνα μου: «Ακου παιδί μου: το αλεύρι βγαίνει κι από τις δύο πέτρες, ακόμη κι αν μόνο η μία κινείται». Κι αυτή που κινείται είναι του ενεργού πολίτη. Ο εκλεγμένος εκπρόσωπος είναι πρόσωπο σεβαστό σε όποιο κόμμα κι αν ανήκει. Οφείλω όμως ως πολίτης να διεκδικήσω αυτό που θεωρώ σωστό, όχι για μένα αλλά για ένα μέρος του συνόλου που υπηρετώ. Δεν αντιμετώπισα ποτέ την πανεπιστημιακή ή αρχαιολογική ιδιότητά μου (αυτή του δασκάλου υπερέχει μέσα μου) ως κομμάτι εξουσίας. Τη θεώρησα ως κομμάτι υπηρεσίας, λειτουργήματος. Κι αυτό που προσπαθώ να δίνω στους υπουργούς να καταλαβαίνουν είναι πως είναι πάντα «υπό το έργο» που έχουν αναλάβει να εκτελέσουν κι επομένως η δουλειά τους είναι συμπληρωματική, συνεργατική. Οι εκάστοτε κυβερνώντες πρέπει, πιστεύω, να έχουν ένα μότο: «Δικαιοσύνην μάθετε εις τον αιώνα οι ενοικούντες επί της γης». Με ενοίκιο είμαστε στη Γη και με ενοίκιο είμαστε στην εξουσία. Οταν καταλαβαίνεις ότι είσαι ένα πεπερασμένο ον με μια πεπερασμένη εξουσία, αυτό που πρέπει να φροντίζεις να γίνει είναι το ορθό και το δίκαιο.
– Το καταλαβαίνουν, πιστεύετε;
– Υπάρχουν πάντα άνθρωποι που καταλαβαίνουν λίγο, πολύ και πάρα πολύ. Το θέμα είναι να κατορθώσουν να αφήσουν έργο πίσω τους. Δεν τους μέμφομαι, ακόμη κι αυτούς που προσπάθησαν λίγο, γιατί ενδεχομένως τόσο μπόρεσαν.
Η επιστροφή των Γλυπτών είναι σε καλό δρόμο
«Ποτέ η Ελλάδα δεν διεκδίκησε τόσο έντονα και τόσο μεθοδικά και διαχρονικά ένα κομμάτι της ταυτότητάς της όπως είναι τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα». Θα μπορούσε η φράση αυτή να συνοψίσει όλη τη συζήτηση για τα Γλυπτά με τον Νίκο Σταμπολίδη, μαζί με την πεποίθησή του ότι «ο κύριος στόχος επιστροφής και επανένωσης, μετά και την απόφαση της UNESCO και τη μεταστροφή του κόσμου στη Βρετανία (σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις), πηγαίνει καλά». Η απόφαση της UNESCO στις 29 Σεπτεμβρίου του 2021 είναι η μοναδική που αναφέρει ότι «είναι θέμα διακυβερνητικό, ορθό, σωστό και ηθικό να γυρίσουν πίσω τα Γλυπτά και να επανενωθούν με το σώμα του συμβόλου του ελληνικού πολιτισμού».
Υπενθυμίζει ότι «από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους, με όλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τη Μελίνα Μερκούρη και μετά, επί 37 χρόνια, παίρναμε μόνο συστάσεις». Oπως υπογραμμίζει με έμφαση: «Ο Παρθενώνας είναι το παγκόσμιο σύμβολο του δυτικού πολιτισμού. Θεωρώ ότι ο κόσμος κακώς νομίζει πως πρόκειται για μια διαμάχη ανάμεσα στα δύο μουσεία, το Βρετανικό και της Ακρόπολης, ή ανάμεσα στις δύο χώρες. Είναι θέμα παγκόσμιο. Πρέπει να ξαναγίνει ακέραιο αυτό το σύμβολο γιατί δηλώνει και την ενότητα αυτού του κόσμου. Η Μεγάλη Βρετανία θα μπορούσε, έτσι, να είναι ο μπροστάρης μιας ηθικής αυτοκρατορίας».
Πώς σχολιάζει τις ανά τον κόσμο προσπάθειες, από επιχειρηματίες, ανθρώπους του πολιτισμού και οργανισμούς, για την επιστροφή;
«Oταν επέστρεψε στην Ελλάδα το θραύσμα από τη Σικελία (σ.σ. απόσπασμα λίθου της ανατολικής ζωφόρου), μπροστά στον πρωθυπουργό, είπα ότι δεν μπορεί να μας ενδιαφέρει ποιος είναι αυτός που θα φέρει τα Γλυπτά. Αρκεί να έρθουν πίσω. Καθένας το λιθάρι του, είτε μικρό είτε μεγάλο, που λέει ο ποιητής. Η συμβολή ανήκει σε όλους τους Ελληνες, από το 1830 μέχρι σήμερα, που προσπαθούν. Υπάρχουν άνθρωποι που με πολύ καλή θέληση αλλά χωρίς πολλή σκέψη θέλουν να προσκολλώνται ώστε να διεκδικήσουν ένα κομμάτι από τη συμβολή. Πρέπει όμως να προσέχουν μήπως βλάπτουν αντί να ωφελήσουν».
«Αντικρίζοντας τον Ιερό Βράχο, καθημερινά, οι σκέψεις σας ποικίλλουν;» ρωτώ. «Πάντα έχει κάτι καινούργιο να μου πει. Κάτω από διαφορετικές καιρικές συνθήκες, μαζί με τις μυρωδιές κάθε εποχής, σε αυτόν τον τόπο που, όπως λέει και ο Ρίτσος, οι ρίζες των δέντρων σκοντάφτουν πάνω στο μάρμαρο. Τι ωραία που θα ήταν –σκέφτομαι– αν τα δύο κτίρια απέναντι είχαν μεταφερθεί λίγο πιο κάτω ούτως ώστε να είχαμε άμεση επαφή με το αρχαιότερο θέατρο του κόσμου, του Διονύσου… Ολες οι εποχές της Ιστορίας μας, βέβαια, είναι σημαντικές. Και κάθε κομμάτι της πρέπει να μπορεί να φαίνεται. Μόνο που μερικές φορές είσαι αναγκασμένος, από τα πράματα, κάποια να αφήσεις και κάποια να κρατήσεις μαζί σου».
Η τριλογία
Την ερχόμενη Τετάρτη 18 Μαΐου γιορτάζεται σε όλον τον κόσμο η Διεθνής Ημέρα Μουσείων. Με αυτή την αφορμή και το ερώτημα για την «ταυτότητα» του Μουσείου της Ακρόπολης: «Ενας ζωντανός οργανισμός είναι ένας κινούμενος οργανισμός. Η επιστροφή των Γλυπτών έχει να κάνει με την ταυτότητά μας ως χώρα και ως μουσείο. Αυτό είναι το πρωταρχικό μέλημα. Ολα τα άλλα και υπάρχουν και προχωρούν και έπονται». Τι έχει στο μυαλό του ο κ. Σταμπολίδης; «Ανακατατάξεις στην αρχική παρουσίαση εκθεμάτων, από τα εργαστήρια συντήρησης να βγουν καινούργια πράγματα και να συνοδεύσουν τα παλιά, η προσπάθεια να φτιάξουμε το μουσείο κάτω από το μουσείο, δηλαδή το μουσείο της ανασκαφής, εκθέσεις περιοδικές που θα συμβάλουν στο κομμάτι όχι μόνο των αρχαιολογικών εκθέσεων. Σκέφτομαι μια τριλογία: Αρχαιότητα – Αναγέννηση – μοντέρνος και σύγχρονος πολιτισμός. Από το 2023 και μετά».
H συνάντηση
Η μία σύσκεψη και το ένα ραντεβού διαδέχονταν το άλλο έως τη στιγμή που συναντηθήκαμε στο εστιατόριο του Μουσείου Ακρόπολης με τον Νίκο Σταμπολίδη και κήρυξε τρίωρη παύση. Είναι Σάββατο, η επισκεψιμότητα στα ύψη, δείχνει ήρεμος παρά τον φόρτο δουλειάς. Από πού αντλεί τόση ενέργεια; «Από την αλήθεια “σου”. Από τον τρόπο που αγαπάς τους ανθρώπους, τα πράγματα, τη φύση. “Υπάρχει αγαπησόμετρο;” με έχουν ρωτήσει. Βεβαίως. Πώς μετριέται; Με τη θυσία. Μόνον όταν θυσιαστείς για κάποιον ή για κάτι αγαπάς πραγματικά».
Επιλέξαμε το ίδιο πιάτο: λαβράκια φιλέτο με λαχανικά και σος κακαβιά. Εξαιρετικό. Το μυστικό όμως ήταν στη μαρουλοσαλάτα, με κρεμμυδάκι και άνηθο. Εδωσε ο ίδιος λεπτομερείς οδηγίες: ψιλοκομμένη και μαραμένη τόσο ώστε να εμποτιστεί από το λάδι και το λεμόνι. Ομολογώ ότι το αποτέλεσμα είναι αλησμόνητο. Μαζί με τρία εσπρέσο, σύνολο 60 ευρώ.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
