«Γεννήθηκες στη Θεσσαλονίκη, στη Βόρεια Ελλάδα, τόπο υπέροχων ιστοριών και εικόνων, παλίμψηστο από πλούσιες και παχιές επιστρωματώσεις: μυθικές, μυστικιστικές, εγκόσμιες. Ο Μέγας Αλέξανδρος βασίλεψε κάποτε εδώ και μέσα από αυτά τα εδάφη ξεκίνησε για να κατακτήσει οτιδήποτε βρισκόταν ανατολικά του. Σύντομα θα φύγουμε. Είναι τόσο πολλά αυτά που θέλω να σου πω γι’ αυτή τη χώρα – για τη φημισμένη γαστρονομία της, τη θρησκευτική ποικιλομορφία της, τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της. Ομως, έχουμε χρόνο. Θα επιστρέψουμε σύντομα και θα τα ανακαλύψουμε όλα μαζί».
Ερχεται στο ραντεβού μας με τον οκτώ μηνών γιο της και μου παραδίδει, συγκινημένη, μια επιστολή που έχει γράψει για τον ίδιο, για να τη διαβάσει όταν θα έχει μεγαλώσει. «Σκέφτηκα να του μιλήσω έτσι για την Ελλάδα, για το πόσο σημαντικά ήταν τα τελευταία τρία χρόνια εδώ –όχι μόνο για την επαγγελματική μου πορεία, αλλά και για τη ζωή μου γενικότερα–, για τους ανθρώπους που γνώρισα και τα μέρη που αγάπησα. Ολα όσα θα μου λείψουν δηλαδή από τον Ιούλιο και μετά, όταν θα βρίσκομαι στην επόμενη διπλωμα-τική αποστολή».
Ελίζαμπεθ Λι, γενική πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, έμπειρη διπλωμάτης καριέρας. Εχει υπηρετήσει, μεταξύ άλλων, στις αμερικανικές πρεσβείες στη Σεούλ και στη Βαγδάτη και στο πρώην γενικό προξενείο των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, φοιτήτρια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, είδε τους Δίδυμους Πύργους να πέφτουν. «Αποφάσισα τότε να γίνω μέρος “της δύναμης του καλού” –έτσι βλέπω τις ΗΠΑ–, να επιστρέψω ως κόρη μεταναστών κάτι από όσα προσφέρθηκαν στην οικογένειά μου. Μπήκα, λοιπόν, στο διπλωματικό σώμα». Επιπλέον, είναι ενεργό μέλος της ομάδας των διπλωματών που δίνουν αγώνα κατά της ομοφοβίας και υπέρ των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, στην οποία και η ίδια ανήκει. Λίγο πριν αποχαιρετήσει την Ελλάδα, μίλησε στην «Κ» για όσα έμαθε για τη χώρα μας στη διάρκεια της θητείας της και για όσα την έκαναν να τη βάλει στην καρδιά της. Για πάντα.
– Είχατε επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη προηγουμένως;
– Ποτέ. Εφθασα για πρώτη φορά το 2020, με την Κολοκυθούλα (Pumpkin), τη σκυλίτσα μου. Μέχρι τότε ό,τι ήξερα για τη χώρα σας περιοριζόταν στην Αθήνα και στα γαλανόλευκα νησιά των Κυκλάδων, όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη. Ομως, η Βόρεια Ελλάδα δεν είναι λευκή ή μπλε, είναι πράσινη. Εχει την υπέροχη βλάστηση στα Δέλτα του Εβρου και του Νέστου, τα δάση της Ροδόπης και τις άγριες βουνοκορφές της κατάφυτης Σαμοθράκης, από όπου, σύμφωνα με τον μύθο, ο Ποσειδώνας παρακολουθούσε τον Τρωικό Πόλεμο.
Υπάρχουν πολλές έξυπνες, άξιες, ταλαντούχες Ελληνίδες, αλλά βρίσκουν «γυάλινη οροφή» στην επαγγελματική ανέλιξή τους. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
– Το προξενείο ήταν δική σας επιλογή;
– Ναι. Μόνον στις δύο πρώτες θητείες μας τοποθετούμαστε εκεί όπου η υπηρεσία έχει αποφασίσει. Στη συνέχεια έχουμε το δικαίωμα να διεκδικήσουμε μια θέση στις χώρες που προτιμάμε. Επέλεξα την Ελλάδα γιατί είναι εξαιρετικά σημαντική από γεωπολιτικής πλευράς και για τη φυσική ομορφιά της. Η μυ-θολογία και η Ιστορία έπαιξαν επίσης ρόλο. Ηταν πολλοί οι συνάδελφοι, περίπου είκοσι, που είχαν κάνει το ίδιο. Ηταν μεγάλος ο ανταγωνισμός!
– Εχετε αγαπήσει την Ελλάδα, αν κρίνω από τις συχνές αναρτήσεις σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου την προβάλλετε. Στους Ελληνες τι σας άρεσε και τι όχι;
– Είστε Ευρωπαίοι, άρα μοντέρνοι σε πολλά θέματα, αλλά ταυτόχρονα τηρείτε τις παραδόσεις σας. Δεν το θεωρώ αντιφατικό. Αυτά τα δύο συνυπάρχουν αρμονικά σε κάθε Ελληνα. Επίσης, επίκεντρο της ζωής σας είναι η οικογένεια, όπως συμβαίνει στη Νότια Κορέα, όπου γεννήθηκα. Δεν μου άρεσε ότι συχνά, σε συσκέψεις με κρατικούς φορείς ή εκπροσώπους εταιρειών, ήμουν η μοναδική γυναίκα στο δωμάτιο. Υπάρχουν πολλές έξυπνες, άξιες, ταλαντούχες Ελληνίδες, αλλά βρίσκουν «γυάλινη οροφή» στην επαγγελματική ανέλιξή τους. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
– Πώς οδηγηθήκατε στην απόφαση της μητρότητας;
– Επί χρόνια φλέρταρα με την ιδέα να γίνω μητέρα, αλλά οι υποχρεώσεις μου ήταν πολλές και δίσταζα. Επιπλέον, ήλπιζα ότι μέχρι να συμβεί θα είχα το κατάλληλο άτομο δίπλα μου. Ομως, αν περιμένεις τις ιδανικές συνθήκες, δεν έρχονται ποτέ, οπότε δεν κάνεις τίποτα. Στη διάρκεια της πανδημίας η επιθυμία ωρίμασε. Η απομόνωση των lockdowns έγινε αφορμή για ένα ουσιαστικό ταξίδι αυτογνωσίας. Πλησίαζα στην ηλικία που είχα θέσει ως όριο, από πλευράς επαγγελματικής, οικονομικής και συναισθηματικής ήμουν έτοιμη. Και η τύχη τα έφερε έτσι ώστε αφού ξεκίνησα τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης, συνάντησα τη γυναίκα που έγινε σύζυγός μου. Ηταν η πιο σημαντική απόφαση της ζωής μου, όχι απλώς να αποκτήσω παιδί, αλλά να δημιουργήσω οικογένεια. Δεν ήταν πάντα αυτονόητο για τις γυναίκες με καριέρα όπως η δική μου. Στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, οι γυναίκες που παντρεύονταν αναγκάζονταν να παραιτηθούν. Επίσης, μέχρι σχετικά πρόσφατα στις εξετάσεις του διπλωματικού σώματος ρωτούσαν τις υποψήφιες αν σχεδίαζαν να παντρευτούν ή να αποκτήσουν σύντομα παιδί…
Οι κοινωνίες αλλάζουν όταν υπερασπιζόμαστε τους άλλους
– Ποιο είναι το αμερικανικό «κομμάτι» σας και ποιο το κορεατικό;
– Και οι δύο χώρες συνέβαλαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μου. Οι γονείς μου βίωσαν τις φρικαλεότητες του εμφυλίου της Κορέας (1950-1953). Και μπορεί να μη μιλούσαν ποτέ για τις απώλειές τους, αλλά μου εμφύσησαν την πεποίθηση ότι η ζωή είναι συνυφασμένη με την αβεβαιότητα – ένας διαρκής αγώνας για επιβίωση. Από την άλλη, έβλεπα τους συνομηλίκους μου στην Καλιφόρνια να ζουν ανέμελα, χωρίς σκοτούρες και ανασφάλεια. Εμαθα, λοπόν, και να εκτιμώ την «εύκολη» ζωή και να θυμάμαι ότι υπάρχει ένα δύσκολο, σκοτεινό κομμάτι με το οποίο κάποια στιγμή ίσως έρθω αντιμέτωπη.
– Πότε μιλήσατε στους γονείς σας για την ομοφυλοφιλία σας;
– Μπορεί σήμερα τα θέματα των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας να συζητούνται ανοιχτά (σε πολλές χώρες έχουν γίνει και σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις), όμως στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 δεν ήταν έτσι τα πράγματα – ούτε στις ΗΠΑ ούτε στη Νότια Κορέα όπου περνούσα τα καλοκαίρια μου. Ως έφηβη δεν είχα καν ένα λεξιλόγιο στη διάθεσή μου για να περιγράψω όσα αισθανόμουν. Το μοιράστηκα με τη μητέρα μου στα δεκατρία μου. Το πήρε βαριά. Oχι γιατί δεν με αγαπούσε. Kάθε άλλο. Ακριβώς επειδή με λάτρευε. Ανησυχούσε για το μέλλον μου, φοβόταν ότι οι άνθρωποι γύρω μου θα με αντιμετώπιζαν διαφορετικά, ότι η ομοφυλοφιλία μου θα επηρέαζε την πορεία μου. Είναι αυτό που περιγράφει μια γιαπωνέζικη παροιμία: το καρφί που εξέχει, το ρίχνει το σφυρί. Αν διαφέρεις, δηλαδή, έχεις πρόβλημα… Κατά βάθος, ίσως πίστευε ότι ήταν κάτι επιπόλαιο, παροδικό. Αργότερα, όταν ενήλικη πια βίωσα έναν επώδυνο χωρισμό και είδε πόσο υπέφερα, συνειδητοποίησε ότι ήταν αληθινό. Σταδιακά πείστηκε ότι και επαγγελματικά μπορούσα να επιτύχω ως λεσβία. Της πήρε χρόνια, βέβαια, να το αποδεχθεί.
– Οι Θεσσαλονικείς πώς αντιμετώπισαν μια γενική πρόξενο – μέλος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας;
– Η ομοφυλοφιλία είναι ακόμη ταμπού για ένα –μικρό, θέλω να πιστεύω– τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Ημουν προετοιμασμένη, λοιπόν, για επιθέσεις και κακόβουλα σχόλια, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τίποτα δεν συνέβη κι αυτό με εξέπληξε ευχάριστα. Οι περισσότεροι άνθρωποι με τους οποίους συναναστρέφομαι είναι ιδιαίτερα υποστηρικτικοί. Απλώς, κάποιοι προτιμούν να μην αναφέρονται στο θέμα του γάμου. Ομως, είμαι αισιόδοξη. Οι κοινωνίες εξελίσσονται, οι άνθρωποι αλλάζουν. Σε κάποια ζητήματα η αλλαγή είναι αργή, όμως και πάλι γίνονται βήματα. Φτάνει να βρίσκουμε τη δύναμη να υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους, ξανά και ξανά…
Ισχυροί δεσμοί
«Οι ΗΠΑ είναι κομμάτι του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας. Οι σχέσεις μας είναι πολύ ισχυρές, σκεφθείτε ότι υπάρχει προξενική παρουσία εδώ από το 1837. Επιπλέον, σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως η Αμερικανική Γεωργική Σχολή, το Κολλέγιο Ανατόλια και η ΧΑΝΘ είναι αμερικανικής “καταγωγής”. Αυτές οι σχέσεις δεν είναι μόνο με τη Θεσσαλονίκη, αλλά και με ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα. Ο Λέων της Αμφίπολης, για παράδειγμα, αποκαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στις προσπάθειες και τις πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν ο Αμερικανός πρέσβης Λίνκολν ΜακΒί και ο Σουηδοαμερικανός αρχαιολόγος Οσκαρ Μπρονέρ. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, οι πιο δυνατοί και ουσιαστικοί δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών δημιουργούνται με τις καθημερινές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων τους, των πολιτών τους, ιδίως σε θέματα εκπαίδευσης, επιχειρηματικότητας και τουρισμού».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο εστιατόριο του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού Μπενάκη, στο Κολωνάκι. Επέλεξε κασιώτικα ντολμαδάκια με σάλτσα γιαουρτιού κι εγώ τραγανά φαλάφελ με ταχίνι και καπνιστή μελιτζανοσαλάτα. Μοιραστήκαμε μια χωριάτικη σαλάτα. Ηπιαμε από ένα ποτήρι λευκό κρασί. «Τι θα πάρετε μαζί σας φεύγοντας για τις ΗΠΑ;», ρώτησα την Ελίζαμπεθ Λι. «Σίγουρα ούζο και τσίπουρο, είναι εξαιρετικά! Δυστυχώς, τα πιο σημαντικά, δηλαδή τους φίλους μου, τον ήλιο και την υπέροχη ελληνική φύση που τόσο έχω αγαπήσει δεν μπορώ να τα πάρω μαζί μου, οπότε πρέπει σύντομα να επιστρέψω. Και θα το κάνω, γιατί σαν τη Βόρεια Ελλάδα δεν έχει!» (το είπε στα ελληνικά).
