Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, μόνο το 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων περνάει στη δεύτερη γενιά, ενώ μόλις το 15% στην τρίτη. Η ποτοποιία – αποσταγματοποιία Καλλικούνη μετράει ήδη πέντε. Ηταν το 1850 όταν ο Γεώργιος Καλλικούνης, γόνος στρατιωτικής οικογένειας, έχοντας σπουδάσει Χημεία στην Τεργέστη, επέστρεψε στη γενέτειρά του, την Καλαμάτα, και ίδρυσε ατμοκίνητο «Πνευματοποιείον», εξοπλισμένο με τα καλύτερα μηχανήματα της εποχής, με στόχο να παράγει οινόπνευμα και κρασί από τα μεσσηνιακά αμπέλια. Συνδυάζοντας με γνώση και φαντασία μια μεγάλη ποικιλία ελληνικών αρωματικών φυτών, φρούτων και ριζών, δημιούργησε μια σειρά λικέρ που ενθουσίασαν τους καταναλωτές με τις πρωτόγνωρες γεύσεις και τα λεπτά αρώματά τους. Η Μεσσηνία, άλλωστε, λόγω των Φράγκων είχε μια παράδοση στην παραγωγή τέτοιων προϊόντων. «Κάπως έτσι γράφτηκε το πρώτο ένδοξο κεφάλαιο της ιστορίας μας», λέει ο Γιώργος Καλλικούνης, εκπρόσωπος της τέταρτης γενιάς, που ακολούθησε πορεία αντίστοιχη με εκείνη του δραστήριου προπάτορά του: έχοντας πτυχίο στη Χημεία και τη Φυσική, αλλά και μεταπτυχιακό στη Θεωρητική Φυσική από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, γύρισε στην Ελλάδα για να μπει, ακριβώς όπως ο πατέρας του και ο παππούς του, στην όμορφη περιπέτεια των ποτών και των αποσταγμάτων.
– Τι θα λέγατε να ξεφυλλίσουμε μερικές ακόμη σελίδες από την ιστορία της εταιρείας;
– Φυσικά. Να πούμε, λοιπόν, για τη συμμετοχή μας το 1900 στη διεθνή έκθεση του Παρισιού, με πρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής τον Γάλλο μηχανικό Γουστάβο Αϊφελ, κατασκευαστή του διάσημου πύργου που φέρει το όνομά του. Συμμετείχαν σ’ αυτήν 76.000 εκθέτες από όλο τον κόσμο – μαζί τους και η ποτοποιία μας με περίπτερο στο Grand Palais. Τόσο καλή εντύπωση έκαναν τα προϊόντα μας, ώστε το περίφημο Café Anglais, στέκι καλλιτεχνών και διανοουμένων, στην Boulevard des Italiens, παρήγγειλε αμέσως μεγάλες ποσότητες κονιάκ και λικέρ. Στο Παρίσι ο προπάππος μου γνώρισε και τον σπουδαίο χαράκτη Δημήτριο Γαλάνη, μαθητή και φίλο του Τουλούζ Λοτρέκ, ο οποίος φιλοτέχνησε στη συνέχεια μια σειρά διαφημιστικών αφισών μας. Πρέπει να αναφερθούμε όμως και στο 1905, όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Καλαμάτα ξεναγήθηκε στο εργοστάσιό μας και απένειμε τον αργυρό σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος στον Νικόλαο Καλλικούνη για την προσφορά του στην ελληνική βιομηχανία. Ο γιος του Γεωργίου αναβάθμισε τις μεθόδους παραγωγής και έδωσε έμφαση στις εξαγωγές.
– Ηταν τόσο λαμπρή και η συνέχεια;
– Οι πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είχαν αρκετές επιτυχίες, όπως το άνοιγμα του καταστήματός μας στην Αθήνα, στον αριθμό 28 της οδού Σταδίου, αλλά και έντονους κλυδωνισμούς λόγω των δύο παγκοσμίων πολέμων και της οικονομικής κρίσης του Μεσοπολέμου.
Το 1900 στη διεθνή έκθεση του Παρισιού, τα προϊόντα μας έκαναν τόσο καλή εντύπωση, ώστε το περίφημο Café Anglais παρήγ- γειλε μεγάλες ποσότη- τες κονιάκ και λικέρ.
– Τι είναι αυτό που κάνει μια οικογενειακή επιχείρηση να αντέxει τους κλυδωνισμούς;
– Οι άνθρωποί της. Η αγάπη που νιώθουν – και για την οικογένεια και για την επιχείρηση. Επίσης η ψυχική αντοχή και η επιμονή, αναγκαίες για την αντιμετώπιση των δυσκολιών, οι οποίες συχνά φαντάζουν ανυπέρβλητες. O πατέρας μου, Νικόλαος, τα είχε αυτά στον υπερβολικό βαθμό. Ηταν μόλις 8 ετών όταν πέθανε ο παππούς μου, το 1919, στα 55 του. Μέχρι να ενηλικιωθεί, να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να αναλάβει τα ηνία, η γιαγιά μου, Κλειώ, και οι δύο ανύπαντρες αδελφές της, η Ματθίλδη και η Παρασκευούλα, που είχαν σπουδάσει φιλολογία, ανέλαβαν δράση και κράτησαν όρθια την ποτοποιία. Δημιούργησαν νέα λικέρ και αποστάγματα από φρούτα και καρπούς, όπως το λεμόνι και το αχλάδι που έκαναν θραύση. Παράλληλα είχαν σημαντικές εξαγωγικές επιδόσεις. Με την αφοσίωση που έδειξαν αυτές οι τρεις γυναίκες μπόλιασε κι ο πατέρας μου τον αδελφό μου κι εμένα. Δεν περνούσε μέρα που να μη μας κάνει… προπαγάνδα για «το πατρικόν επάγγελμα προ χρόνων φυτευμένο»!
– Οπότε ήταν μονόδρομος για εσάς η ενασχόληση με τα ποτά;
– Οχι ακριβώς. Στο Στρασβούργο είχε ανοίξει για μένα ο δρόμος μιας ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας. Το ήθελα πολύ, αλλά δεν μπορούσα να απαρνηθώ την ιστορία μας. Επιπλέον, μου άρεσε η δουλειά – τα καζάνια, τα αρωματικά βότανα, οι συνταγές. Είπα στον πατέρα μου ότι θα επέστρεφα με την προϋπόθεση ότι θα έφτιαχνα το δικό μου εργαστήριο, ώστε όλα να γίνονται με τρόπο επιστημονικά και τεχνικά άρτιο. Πιστεύω ότι στα χρόνια που ακολούθησαν κατάφερα, μέσα από δύσκολες αναλύσεις και επιτυχημένες συνθέσεις, να ανέβουμε επίπεδο σε καθετί. Με τον αδελφό μου, Βασίλη, που μπήκε επίσης στη δουλειά, βρήκαμε μια ισορροπία: εκείνος έχει επιφορτιστεί με το εμπορικό κομμάτι κι εγώ με την παραγωγή. Το ίδιο έχει συμβεί και με τους γιους μας, που έχουν ήδη αναλάβει δράση. Εχουμε κι από μια κόρη. Είναι αρχιτεκτόνισσες και οι δύο και συμβάλλουν με τις όμορφες ιδέες τους. Δεν έχω ούτε μια στιγμή μετανιώσει που ακολούθησα αυτή την πορεία. Η επιλογή μου έχει δικαιωθεί.
– Μια συμβουλή του πατέρα σας που δεν ξεχνάτε ποτέ;
– «Να προσέχεις τα αποστάγματα, να ακούς τα βαρέλια, να τα χαϊδεύεις κάθε μέρα!».
Στις ΗΠΑ το ρακόμελό μας, στη Ρωσία το μπράντι, στον Καναδά το ούζο
– Είναι δύσκολη η δουλειά σας, κύριε Καλλικούνη;
– Λυπάμαι που το λέω, αλλά η ποτοποιία στη χώρα μας είναι υπό διωγμόν – και από τις τράπεζες και από το κράτος. Το αλκοόλ είναι κόκκινο πανί σε ό,τι αφορά τη φορολόγηση. Εχουμε τον τρίτο υψηλότερο φόρο στην Ευρώπη. Ενα λίτρο οινοπνεύματος κοστίζει ένα ευρώ και φορολογείται με 25 ευρώ. Επιπλέον, η γραφειοκρατία είναι εξουθενωτική. Κάθε μέρα γίνονται στο εργοστάσιο έλεγχοι από το Τελωνείο Καλαμάτας και από το Γενικό Χημείο του Κράτους: υπάλληλοι ζυγίζουν τα οινοπνεύματα και τα ξαναζυγίζουν, σφραγίζουν τους άμβυκες και τους ξανασφραγίζουν και ούτω καθεξής. Για όλα αυτά πληρώνουμε εμείς, εννοείται. Δεν θέλουμε να λειτουργούμε ανεξέλεγκτοι, όμως αυτή η επιμονή σε ένα σύστημα πεπαλαιωμένο είναι κοστοβόρα, χρονοβόρα και, κυρίως, ψυχοφθόρα. Στη Γαλλία αρκεί μια υπεύθυνη δήλωση σε ειδική ιστοσελίδα στην οποία ο ποτοποιός αναφέρει την καθημερινή του παραγωγή. Εδώ διυλίζουμε τον κώνωπα. Εχω ένα βιβλίο ελέγχων του Χημείου από το 1910. Ακολουθούνταν ακριβώς οι ίδιες διαδικασίες. Μόνο οι μονάδες μέτρησης διαφέρουν. Τότε ήταν οι οκάδες, τώρα τα κιλά. Η φιλοσοφία απαράλλαχτη.
– Γιατί δεν αλλάζουν οι διαδικασίες;
– Γιατί υπάρχουν συντεχνιακά κεκτημένα προνόμια που περιφρουρούνται πάση θυσία. Και, δυστυχώς, οι ποτοποιοί, επειδή είμαστε λίγοι, δεν έχουμε δυνατή συνδικαλιστική εκπροσώπηση όπως οι οινοποιοί, ώστε να πιέσουμε για να βελτιωθεί κάτι επιτέλους. Κάθε μέρα βρίσκουμε νέα εμπόδια. Πρόσφατα, σε μια παρτίδα, εκ παραδρομής γράφτηκε στην ετικέτα μόνο το «Παραγωγή – Εμφιάλωση: Ελλάς». Παραλείφθηκε η λέξη «Καλαμάτα». Γι’ αυτό το «έγκλημα» πληρώσαμε πρόστιμο 5.000 ευρώ. Γίνεται να μη σε αποθαρρύνουν όλα αυτά;
– Γιατί επιμένετε, λοιπόν; Σίγουρα θα υπήρχαν προτάσεις να πουλήσετε την εταιρεία.
– Γιατί έχουμε δώσει την ψυχή μας, όλη η οικογένεια, επί 170 και πλέον χρόνια. Γιατί τα παιδιά μας αγαπούν τη δουλειά. Και γιατί μας κρατάει σε εγρήγορση, κάθε μέρα υπάρχουν δημιουργικές προκλήσεις. Στο Ισραήλ, για παράδειγμα, όπου το ούζο είναι πάρα πολύ δημοφιλές, μας ζητούν ούζα με πολτούς φρούτων!
– Σε ποιες άλλες χώρες εξάγετε προϊόντα σας και ποια;
– Στην Κύπρο στέλνουμε σχεδόν όλα τα προϊόντα μας. Πολύ δημοφιλές είναι στις ΗΠΑ το ρακόμελό μας, με ελληνικό μέλι ανθέων, στη Ρωσία το μπράντι μας, στον Καναδά το ούζο και το λικέρ βύσσινο, στη Σιγκαπούρη και τη Μεγάλη Βρετανία το τζιν μας. Ειδικά αυτό μας κάνει πολύ υπερήφανους: να πουλάμε τζιν σε μια χώρα με τόσο μεγάλη παράδοση στο συγκεκριμένο ποτό.
Καθημερινές προκλήσεις
– Ποιο προϊόν σάς δυσκολεύει περισσότερο;
– Τα κρεμώδη λικέρ, αυτά με κρέμα γάλακτος. Η καζεΐνη, πρωτεΐνη του γάλακτος, αποδομείται με το αλκοόλ. Πρέπει να βρεις τρόπο να την προστατεύσεις, να μην «κόψει» το ποτό. Ο πήχυς της δυσκολίας είναι υψηλός. Είμαστε οι μοναδικοί στην Ελλάδα που παράγουμε τέτοια λικέρ.
– Είναι επικερδής η λογική να έχει κανείς μια τόσο μεγάλη γκάμα προϊόντων όσο εσείς;
– Δεν είναι. Αλλά δεν τα μετράμε όλα με το κέρδος. Αφού μας τα ζητούν και μπορούμε να τα φτιάξουμε, γιατί να μην το κάνουμε; Μακάρι κάθε μέρα να μου ζητούν ένα καινούργιο ποτό. Αυτόν τον καιρό σκέφτομαι να δημιουργήσω ένα κρεμώδες λικέρ με λεμόνι και πικραμύγδαλο…
Η συνάντηση
Πήραμε πρωινό στο Frater & Sorοr, στο Παγκράτι. Μέσα από τις αφηγήσεις του Γιώργου Καλλικούνη «πέρασε» όλη η σύγχρονη ιστορία της Καλαμάτας: η αποβιομηχάνιση, ο καταστροφικός σεισμός του 1986, η νέα πνοή που έδωσαν στην πόλη και την οικονομία της οι φοιτητές, οι μικρές βιομηχανίες που έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια, η έλευση του τουρισμού. «Τελικά υπάρχουν μυστικές συνταγές ποτών που περνούν από γενιά σε γενιά ή είναι μύθος του μάρκετινγκ;», τον ρωτώ. «Φυσικά και υπάρχουν. Από το χαρμάνι των αρωματικών για το ούζο μέχρι τα δώδεκα διαφορετικά βότανα που χρησιμοποιούμε για την παραγωγή του τζιν, όλα είναι καταγεγραμμένα. Θα παραδοθούν στην έκτη γενιά!».
