Είναι ένα από τα πιο εύρωστα και δυναμικά ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας: με 6.500 προπτυχιακούς, 1.000 μεταπτυχιακούς και 500 διδακτορικούς φοιτητές· με πέντε σχολές (Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος, Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, Αρχιτεκτονική, Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών) και 121 μέλη διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Και με διαρκή την προσπάθεια να ανταποκρίνεται ουσιαστικά και αποτελεσματικά στις ανάγκες και τις προκλήσεις κάθε εποχής, από το 1977 που ιδρύθηκε. «Πρόσφατη πρόκληση για εμάς είναι η βιώσιμη ανάπτυξη», λέει ο νέος πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης Μιχάλης Ζερβάκης, καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών. «Ετσι προέκυψε η ιδέα για το “Πράσινο Πολυτεχνείο” και τη δημιουργία ενός στρατηγικού σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο θα είναι “ζωντανό” και θα αλλάζει στη διάρκεια της υλοποίησής του, θα έχει μετρήσιμα αποτελέσματα και θα συμβάλλει στην υγεία και ευζωία όχι μόνο της ίδιας της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας στο σύνολό της».
– Ποιους στόχους έχετε βάλει για τη θητεία σας;
– Το Πολυτεχνείο Κρήτης τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται πολύ ψηλά και τεχνολογικά και σε παραγωγή γνώσης και νέων ιδεών. Επιδίωξή μας, λοιπόν, είναι να κρατήσουμε σε αυτό το επίπεδο την ποιότητα των σπουδών. Γι’ αυτό και πρωταρχικό μέλημά μας είναι η καινοτομία, η οποία οδηγεί και στη δημιουργία θέσεων εργασίας, ώστε να μην αναγκάζονται τα παιδιά μας να φεύγουν στο εξωτερικό, όπως συνέβαινε μαζικά μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Θέλουμε να τους δίνουμε κίνητρα να μένουν στην Ελλάδα για μεταπτυχιακές σπουδές και να φτιάχνουν τις δικές τους επιχειρήσεις. Τουλάχιστον στους τομείς του software, των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης είναι εφικτό να εργάζονται στον τόπο τους και να στέλνουν τα προϊόντα τους στο εξωτερικό, σε μεγάλες εταιρείες της Ευρώπης, ακόμη και των ΗΠΑ.
– Μιλάτε για επιχειρηματικότητα, η οποία επί δεκαετίες ήταν δαιμονοποιημένη για τη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση…
– Πράγματι, το επιχειρείν υπήρξε επί μακρόν ταμπού για τον χώρο μας. Αυτό, όμως, έχει αλλάξει. Και μάλιστα οι απόφοιτοί μας δεν απορροφούνται μόνο από τον ιδιωτικό τομέα, αλλά πλέον ανοίγουν και μόνοι τα φτερά τους, υλοποιούν οι ίδιοι τις ιδέες τους ιδρύοντας νεοφυείς εταιρείες πάνω σε μια ευρεία γκάμα αντικειμένων: από την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών μέχρι την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων για πολλές νόσους μέσω της βιοϊατρικής. Για τη δική μου γενιά κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο: το Δημόσιο ήταν το όνειρο, ο ιδανικός προορισμός για τη συντριπτική πλειονότητα των συμφοιτητών μου.
– Μια και αναφερθήκατε στις φυσικές καταστροφές, με αφορμή την πρόσφατη στη Θεσσαλία, δεν μπορώ παρά να σχολιάσω ότι οι ειδικότητες που «παράγονται» από τα πολυτεχνεία μας συχνά ενοχοποιούνται για ανεπαρκή έργα. Οπως η γέφυρα του Ξηριά, που επί δεκαετίες φτιάχνεται, γκρεμίζεται και ξαναφτιάχνεται…
Πρωταρχικό μέλημά μας είναι η καινοτομία, η οποία δημιουργεί θέσεις εργασίας, ώστε να μην αναγκάζονται τα παιδιά μας να φεύγουν στο εξωτερικό.
– Πράγματι, δεν είναι δυστυχώς σπάνια τα προβλήματα σε τέτοια έργα. Ομως συνήθως δεν οφείλονται στις τεχνικές μελέτες, αλλά στην υλοποίησή τους και ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο κάποιοι δήμοι ή περιφέρειες αρχικά, και κάποιοι εργολάβοι στη συνέχεια, διαχειρίζονται τα κονδύλια. Οι «μίζες» ρίχνουν τις γέφυρες…
– Πολλές από τις τεχνολογίες αιχμής –το μέλλον της χώρας μας, δηλαδή– περνούν μέσα από τα πολυτεχνεία μας. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της Ελλάδας;
– Σωστά το τοποθετήσατε. Οι σημερινοί φοιτητές μας θα έχουν καίριο ρόλο στην εξέλιξη πολύτιμων «εργαλείων» για την ευημερία της κοινωνίας μας: των ηλεκτρονικών συστημάτων, των τηλεπικοινωνιών, των αλγορίθμων, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της αποθήκευσης του ηλεκτρισμού, της βιοτεχνολογίας, μεταξύ άλλων. Οι λύσεις για τα προβλήματα του μέλλοντος θα προκύψουν μέσα και από τα δικά μας αμφιθέατρα.
– Για την τεχνητή νοημοσύνη τι λέτε στους φοιτητές σας;
– Οτι το μεγάλο στοίχημα είναι για τη δική τους γενιά. Ναι μεν η τεχνητή νοημοσύνη με τις ευκολίες και τις δυνατότητες που παρέχει θα υποκαταστήσει πολλές από τις δράσεις του ανθρώπου –και πάνω σε αυτό πρέπει να χτίσουμε, να μην το φοβηθούμε–, αλλά εκείνοι πρέπει να είναι σωστά προετοιμασμένοι, ώστε να μην την αφήσουν ανεξέλεγκτη, να την αξιοποιήσουν προς όφελος της κοινωνίας.
– Ποιες αλλαγές εντοπίζετε κάθε χρόνο στις νέες «φουρνιές» παιδιών που εισάγονται στο Πολυτεχνείο Κρήτης;
– Για να είμαι ειλικρινής, βλέπω ολοένα και πιο βαριεστημένα τα παιδιά κι αυτό έχει να κάνει, κατά τη γνώμη μου, με την παπαγαλία. Είναι καταπονημένα από την εξουθενωτική –και στις περισσότερες περιπτώσεις κάθε άλλο παρά ουσιαστική– προετοιμασία τους για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Οι συνάδελφοί μου κι εγώ ξεκινάμε από το μηδέν. Αρχίζουμε να πετάμε τα περιττά, να προσθέτουμε τα αναγκαία. Επίσης, στην πλειονότητά τους οι φοιτητές μας μπορεί να είναι απολύτως εξοικειωμένοι με τη χρήση της τεχνολογίας, ωστόσο δεν γνωρίζουν πάντα πώς να την αξιοποιήσουν. Πρέπει να τους μάθουμε και πώς να ψάχνουν τις πληροφορίες, και κυρίως πώς να τις φιλτράρουν.
Ακόμη αναρωτιέμαι αν έκανα καλά που γύρισα
– Γιατί να θελήσει ένας πανεπιστημιακός δάσκαλος να γίνει πρύτανης;
– Εχω ζήσει όλες τις φάσεις και εκφάνσεις της πανεπιστημιακής ζωής ως μέλος της σχολής μου, διαφόρων επιτροπών, καθώς και της διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης. Τα ελληνικά πανεπιστήμια διαπρέπουν με πολύ μικρό ανθρώπινο δυναμικό. Τα ευρωπαϊκά ίδιου μεγέθους έχουν εξαπλάσιο προσωπικό, ακαδημαϊκό και διοικητικό. Ολοι οφείλουμε να βοηθήσουμε, λοιπόν, κανείς δεν μπορεί να μείνει εκτός.
– Είστε γέννημα-θρέμμα Κρητικός; Ποιες οι οικογενειακές καταβολές σας;
– Είμαι γέννημα Ηρακλείου, θρέμμα Χανίων. Ο πατέρας μου υπηρετούσε στο Πολεμικό Ναυτικό, η μητέρα μου ήταν νοικοκυρά και στήριγμα όλης της οικογένειας. Με την αδελφή και τον αδελφό μου μεγαλώσαμε με πολλή αγάπη. Αυτό μας έκανε να οικοδομήσουμε τη ζωή μας πάνω σε γερά θεμέλια.
– Γιατί επιλέξατε τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών;
– Δεν την επέλεξα, για να είμαι ειλικρινής. Ηθελα να γίνω ναυπηγός. Δεν «έπιασα» την απαραίτητη βαθμολογία, όμως, και είμαι πολύ τυχερός που απέτυχα! Η βιοϊατρική, στην οποία έχω στραφεί εδώ και χρόνια, είναι ένα συναρπαστικό πεδίο. Στηρίζει την Ιατρική στο κομμάτι των αποφάσεων, με πληροφορίες που παίρνει για τους ασθενείς από τα μη επεμβατικά συστήματα που χρησιμοποιεί: μαγνητικές και αξονικές τομογραφίες, για παράδειγμα, καρδιογραφήματα, εγκεφαλογραφήματα. Ολα αυτά βασίζονται σε σήματα και εικόνες, τις οποίες εμείς προσπαθούμε να συνδέσουμε με τη βιολογία κάθε νόσου.
– Από τις ΗΠΑ, όπου ξεκινήσατε την ακαδημαϊκή καριέρα σας, γιατί επιστρέψατε;
– Ισως γιατί η νοσταλγία για την Ιθάκη μου ήταν μεγάλη, έπειτα από το πολυετές ταξίδι της γνώσης στην Αμερική. Μαζί με την επιθυμία να είμαι κοντά στους δικούς μου ανθρώπους και να προσφέρω στον τόπο μου. Πάντως, ακόμη αναρωτιέμαι αν έκανα καλά που γύρισα το 1995. Εκείνη την εποχή η σχέση με τον ιδιωτικό τομέα δεν ήταν όπως σήμερα, οι εταιρείες δεν έβλεπαν μπροστά, στο μέλλον που τους εξασφάλιζαν η έρευνα και η καινοτομία, στόχευαν αποκλειστικά στο πρόσκαιρο κέρδος. Επίσης, το καθηγητικό κατεστημένο ήταν πολύ ισχυρό στα περισσότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας. Στάθηκα για μία ακόμη φορά τυχερός: το Πολυτεχνείο Κρήτης διέφερε, διεπόταν από μια νέα φιλοσοφία, βασιζόταν στην προαγωγή της αξίας.
– Το κινητικό πρόβλημα που έχετε επηρέασε την πορεία σας έως ένα βαθμό;
– Κάθε άλλο. Από μια επιπλοκή στον τοκετό –λίγα λεπτά χωρίς επαρκές οξυγόνο– γεννήθηκα με κινητικά και νευρολογικά προβλήματα, όμως μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον υποστηρικτικό σε υπερθετικό βαθμό. Ποτέ δεν ένιωσα ότι δεν μπορούσα να κάνω κάτι. Δεν θυμάμαι ούτε ένας συμμαθητής μου να με κοροΐδεψε ή να με αγνόησε λόγω της αναπηρίας μου. Με θλίβει, όμως, που βλέπω την ελληνική κοινωνία να γίνεται ολοένα και πιο άγρια απέναντι στη διαφορετικότητα. Αυτή η τάση πρέπει να πολεμηθεί από τους γονείς και τους δασκάλους με τρόπο που να μην υπάρχει καμία ανοχή στο μπούλινγκ και στη βία.
Φοιτητές χωρίς σπίτια
«Ο συνδυασμός τουρισμού και κάποιου πανεπιστημιακού ιδρύματος σε μια πόλη δεν είναι
a priori προβληματικός. Ομως στα Χανιά, με μεγάλη τουριστική κίνηση όλο τον χρόνο, η έλλειψη στέγης δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Τα περισσότερα σπίτια είναι για τους τουρίστες και πολλοί φοιτητές μας έρχονται σε αδιέξοδο. Ενας από τους βασικούς στόχους μας είναι η δημιουργία δύο καινούργιων εστιών, χωρητικότητας 170 παιδιών από οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα. Και στη συνέχεια θα συμβάλουμε στην κατασκευή κατοικιών, στις οποίες θα μπορούν να μείνουν, με χαμηλό ενοίκιο, φοιτητές που έχουν μια σχετική οικονομική άνεση αλλά δεν βρίσκουν σπίτια. Θα δούμε, σε συνεργασία με τον δήμο, και ποια δημόσια κτίρια μπορούμε να αξιοποιήσουμε. Με την αναμενόμενη ρύθμιση της εν πολλοίς ανεξέλεγκτης αγοράς των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb ευελπιστούμε να προκύψουν κι άλλες εναλλακτικές».
Η συνάντηση
Σε ένα παραθαλάσσιο ταβερνάκι στα Χανιά απολαύσαμε το δείπνο μας με θαλασσινά, σαλάτες, σταμναγκάθι, κρητικά πιταράκια με ανθότυρο. Παρούσα η σύζυγός του Κάλλια Μπρεδάκη και μια πρώην φοιτήτριά του, η Σταυρούλα Τσακανέλη, που ανέλαβε και χρέη φωτογράφου. «Ο κ. Ζερβάκης ακόμη αναρωτιέται αν έκανε καλά που επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά πολλοί φοιτητές του τον ευγνωμονούμε γι’ αυτό», είπε η Σταυρούλα. Η ίδια επέλεξε να μείνει στα Χανιά για το μεταπτυχιακό της, εργάζεται στο Πολυτεχνείο Κρήτης και ολοκληρώνει το διδακτορικό της πάνω στη βιοπληροφορική και τη γονιδιακή ανάλυση, με έμφαση στη σκλήρυνση κατά πλάκας. «Αν δεν είχε γυρίσει, οι ζωές μας θα ήταν διαφορετικές…».
