Η συζήτηση με τον πρόεδρο της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής στη Θεσσαλονίκη, Τζεφ Λανσντέιλ, ήταν γεμάτη ιστορίες, αστεία, στιγμιότυπα. Ψήγματα μόνο όσων έχει κάνει και όσων σχεδιάζει να κάνει, χώρεσαν στον χρόνο που είχαμε διαθέσιμο. Εκρυβε όμως και κάτι απρόσμενο: συγκίνηση.
Ο Τζεφ Λανσντέιλ έχει γεννηθεί στη Νέα Υόρκη αλλά έχει μεγαλώσει μέχρι τα 16 του στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή, αφού ο πατέρας του Μπρους Μακέι Λανσντέιλ ήταν ο τρίτος κατά σειράν πρόεδρος της σχολής επί 35 χρόνια. Οταν στα 16 του επιβιβάστηκε με δάκρυα στα μάτια σε ένα αεροπλάνο με προορισμό τις ΗΠΑ για να σπουδάσει, πίστευε ότι άφηνε για πάντα το μέρος που θεωρούσε σπίτι του. Ομως 51 χρόνια μετά κατοικεί και πάλι στο σπίτι όπου μεγάλωσε, έχοντας αναλάβει τη θέση του προέδρου της ΑΓΣ. Μεσολάβησε μια ολόκληρη ζωή, για την οποία αισθάνεται «πολύ τυχερός».
Ο κ. Λανσντέιλ με μια δυνατή χειραψία και ένα μεγάλο χαμόγελο αμέσως μόλις συναντηθήκαμε σαν να μου έδωσε την άδεια να ρωτήσω ό,τι θέλω. Ξεκινήσαμε λοιπόν από την ΑΓΣ των παιδικών του χρόνων. «Στη Γεωργική Σχολή έκανα τα πρώτα μου βήματα. Εκεί μεγαλώσαμε και εγώ και τα αδέλφια μου, μαλώσαμε, παλέψαμε», λέει.
Περιγράφει γλαφυρά την παιδική του ηλικία στην ΑΓΣ: Τον κηπουρό που τον κάλεσε να του δώσει καραμέλες που τις είχε κρεμάσει στην ιτιά και εκείνος για χρόνια νόμιζε ότι οι καραμέλες βγαίνουν από το συγκεκριμένο δέντρο, τα παιδιά που τον φώναζαν «μπουλούκο» –«ήμουν», διευκρινίζει– και δεν μπορούσε να τα φτάσει όταν έτρεχαν, το χτυπητό αυγό που του έφτιαχναν οι γυναίκες για να τον παρηγορήσουν, αλλά κυρίως το αίσθημα της κοινότητας, της ομάδας, του ανήκειν που αναπτυσσόταν ανάμεσα σε όλους όσοι έμεναν μέσα στη σχολή.
Διακόπτουμε για να παραγγείλουμε και ξαναπιάνουμε το νήμα από τα πρώτα του χρόνια ως ενηλίκου μακριά από το σπίτι.
Τελειώνοντας στα 18 το κολέγιο στις ΗΠΑ αποφάσισε πριν ξεκινήσει τις σπουδές του να ταξιδέψει στην Ινδία. Eνας χρόνος δίπλα σε έναν Ινδό μοναχό τον έμαθε να αντιμετωπίζει τον θάνατο διαφορετικά. «Εκεί ο θάνατος είναι κάτι φυσικό. Ο,τι ξεκινάει είναι αναμενόμενο και να τελειώσει, κλείνει ο κύκλος. Οσοι μένουν οφείλουν να γιορτάζουν τη ζωή. Eτσι το βλέπω και εγώ», μου εξηγεί.
Οι σπουδές του, στη συνέχεια, ήταν το όχημά του για να γνωρίσει τη χώρα του, την Αμερική, μετακομίζοντας σε διάφορες πολιτείες ανάλογα τα πανεπιστήμια φοίτησης.
Σπούδασε Διεθνείς Σχέσεις και οικονομικά στο Stanford University, έκανε μάστερ στο California Polytechnic State και στο School for International Training στο Βερμόντ και Ph.D. στο Cornell University, στη Νέα Υόρκη. Πώς; «Δουλεύοντας. Εχω πλύνει πολλά πιάτα στη ζωή μου, έφτιαχνα στέγες, δούλεψα σε ξυλουργείο, μετέφερα φυτά από τα θερμοκήπια στα ανθοπωλεία, δούλεψα σε ποταμόπλοια που έκαναν μεταφορές. Πρέπει να πούμε βέβαια ότι τότε το Στάνφορντ, που είναι ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, κόστιζε 4.000 δολάρια τον χρόνο. Τώρα κοστίζει 60.000-70.000. Οι τρεις κόρες μου ευτυχώς πήραν υποτροφία», σημειώνει γελώντας.
Μετά τις σπουδές του ήθελε να πάει στο Βιετνάμ να βοηθήσει τη χώρα. «Hταν εκείνη η εποχή», απαντά σε ερώτηση που δεν έθεσα. Τελικά βρέθηκε στα σύνορα Ταϊλάνδης και Καμπότζης όπου δούλεψε δύο χρόνια με προσφυγικούς πληθυσμούς. Το πρόβλημα της γλώσσας «την οποία δεν κατάφερα να μάθω με τίποτα» και μια πληροφορία για τη διάσημη Γεωργική Σχολή της Ονδούρας, Ζαμοράνο, τον έκαναν να βγάλει ένα εισιτήριο για τη νέα περιπέτεια.
«Το έδαφος είναι ζωντανό και πρέπει να το διατηρήσουμε ζωντανό. Αλλιώς δεν θα έχει να δώσει. Ο παραγωγός είναι φροντιστής της γης».
Εμεινε στην Ονδούρα 36 χρόνια, τα επτά από τα οποία ως πρόεδρος της Γεωργικής Σχολής της χώρας, του ιδιωτικού Πανεπιστημίου Ζαμοράνο, παντρεύτηκε και έκανε παιδιά. Στα 67 του, ενώ ήταν έτοιμος να συνταξιοδοτηθεί και να μετοικήσει στη Βόρεια Καρολίνα, χτύπησε το τηλέφωνο και του ζήτησαν να αναλάβει «προσωρινά» την ΑΓΣ. Τρία χρόνια μετά, σχεδιάζει τις επόμενες μεταρρυθμίσεις για το μέλλον της σχολής που θα στραφεί περισσότερο στην τεχνολογία, δίνοντας βαρύτητα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και του περιβάλλοντος. «Θα δούμε ποιες είναι οι ανάγκες και τι μπορούμε να κάνουμε. Η σχολή πάντα ήταν μπροστά, αυτό θα γίνει και τώρα», λέει.
Μιλάει άπταιστα ελληνικά, με ελαφρά αμερικανική προφορά, αλλά τονίζει ότι η γλώσσα στην οποία εκφράζεται καλύτερα είναι τα ισπανικά λόγω Ονδούρας. «Είμαι τυχερός», παραδέχεται. «Η τύχη όμως δεν ψάχνει. Εμείς την ψάχνουμε προσπαθώντας. Και καμιά φορά τη βρίσκουμε, καμιά φορά πάλι όχι», προσθέτει.
Οταν παραγγείλαμε κρασί περίμενε ότι θα μας το φέρουν σε μισόκιλη κανάτα. «Εχουμε μόνο εμφιαλωμένο», απάντησε ο σερβιτόρος. «Εχουν αλλάξει πολλά στην Ελλάδα;», τον ρωτάω. «Φυσικά. Και η αγροτική ζωή δεν είναι όπως ήταν πριν από 20-30 χρόνια. Εχει αλλάξει πολύ». Το ξανασκέφτεται. «Πάρα πολύ. Ρωτάω τα παιδιά αν έχουν άδεια οδήγησης για τρακτέρ και μετά τους εξηγώ ότι δεν χρειάζεται πια. Αυτό που χρειάζεται είναι να μάθετε πώς να βάζετε το πρόγραμμα στο GPS και το τρακτέρ πάει μόνο του. Η τεχνολογία σε όλα τα γεωργικά θέματα είναι απίστευτη. Ξεχάστε την τσάπα».
Και η Αμερικανική Γεωργική Σχολή, που κλείνει φέτος τα 120, αλλάζει διαρκώς. Εχει πλέον όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, από Παιδικό Σταθμό μέχρι Γενικό Λύκειο. «Τα έσοδα από αυτά τα σχολεία καλύπτουν το 50% των εξόδων που έχουμε και αυτό είναι πολύ σημαντικό για το μέλλον της σχολής», εξηγεί ο κ. Λανσντέιλ.
Οι αρχές της όμως παραμένουν αναλλοίωτες. «Ο ιδρυτής είπε: “Σαν γεωργός πρέπει να αφήσω το έδαφος καλύτερο από ό,τι το βρήκα”», λέει αργά ο συνομιλητής μου θέλοντας να υπογραμμίσει το βάρος της συγκεκριμένης ρήσης. «Το έδαφος είναι ζωντανό και πρέπει να το διατηρήσουμε ζωντανό. Αλλιώς δεν θα έχει να δώσει. Ο παραγωγός είναι φροντιστής της γης», εξηγεί.
Ελευθερία επιλογής
Η ΑΓΣ είναι γεωργική σχολή, αλλά όχι μόνο. «Στο γυμνάσιο ή στο λύκειο, η ενασχόληση με το αγρόκτημα είναι κάποιες ώρες την εβδομάδα, αλλά αυτό βοηθάει να γίνεις υπεύθυνος πολίτης, όχι αγρότης. Οι μαθητές μας μπορούν να ακολουθήσουν ό,τι επάγγελμα θέλουν».
Η εκπαίδευση όμως στην ΑΓΣ είναι διαφορετική, ιδιαίτερη και εξαιρετικά αποδοτική για τη ζωή και τη μετέπειτα καριέρα των μαθητών της, λέει ο πρόεδρος του ιδρύματος. «Το θέμα είναι τα παιδιά να μάθουν να συνεργάζονται και να λύνουν προβλήματα», επισημαίνει.
Τελειώνοντας μπορούν να δώσουν Πανελλαδικές; Αφήνει στην άκρη τα μαχαιροπίρουνα και ανακάθεται στην καρέκλα του. Σαν να μη βολεύεται ξαφνικά. «Μπορούν βέβαια. Αλλά δεν καταλαβαίνω τι είναι αυτό το σύστημα με τα φροντιστήρια. Ωρες και ώρες για να μάθεις κάτι που αμέσως μετά τις εξετάσεις θα το ξεχάσεις. Χρειαζόμαστε κριτική σκέψη, αλλά βάζουμε τα παιδιά να διαβάζουν για να μάθουν απέξω πράγματα. Χάσιμο χρόνου. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης, που έκανε τόσο πολλά ως υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, από τη θέση του υπουργού Παιδείας μπορεί να λύσει το θέμα με τα φροντιστήρια. Η κυβέρνηση έχει δύναμη, και είναι ευκαιρία να αλλάξει τα πράγματα. Αν το κάνουν θα τους γράψει η Ιστορία. Οι γονείς που συνομιλώ συμφωνούν», λέει με έμφαση. Επίσης, διαφωνεί πλήρως με τις διαρκείς αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς η εκπαίδευση χρειάζεται «σταθερότητα και συνέχεια». Η ώρα για την εκδήλωση πλησιάζει και έτσι ο χρόνος μας τελειώνει.
«Είστε πολύ ενδιαφέρων ομιλητής», του λέω καθώς αποχαιρετιόμαστε. Χαμογελάει ευχαριστημένος. «Το λέτε αυτό γιατί δεν έχετε γνωρίσει τη γυναίκα μου. Αν ήταν εδώ δεν θα μου δίνατε καθόλου σημασία, θα σας απορροφούσε με τις διηγήσεις της. Είμαι πραγματικά πολύ τυχερός άνθρωπος», επαναλαμβάνει.
Τα κατσίκια και οι θεοί
Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης θα επικεντρωθεί στην τεχνολογία και στην προστασία του περιβάλλοντος. «Σκοπεύουμε να μειώσουμε τον αριθμό των αγελάδων και να έχουμε κατσίκια. Πενήντα κατσίκια είναι για το περιβάλλον όσο μια αγελάδα. Θα φέρουμε περίπου 300 κατσίκια. Ετσι, θα καθαρίσει η “βρωμολίμνη” που έχουμε και θα μπορέσουμε να βάλουμε ψάρια», περιγράφει ο κ. Λανσντέιλ.
Σύντομα θα ξεκινήσει πρόγραμμα φύτευσης δέντρων ώστε η σχολή να μπορέσει να πιστοποιηθεί και να ενταχθεί στο σύστημα carbon credits. Βασικός στόχος επίσης είναι ο περιορισμός της χρήσης του νερού. «Συναντήθηκα με έναν εκπρόσωπο βιομηχανίας Βορείου Ελλάδος και τον ρωτάω, τι γίνεται με το νερό; Μου απάντησε: “Η Ελλάδα έχει καλές σχέσεις με τους θεούς, ποτέ δεν θα έχουμε προβλήματα”. Ε, κάτι πρέπει να κάνουμε γιατί με αυτή τη νοοτροπία θα μείνουμε χωρίς νερό».
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο ξενοδοχείο Athens Atrium, λίγες ώρες πριν ξεκινήσει η γιορτή για τα 120 χρόνια της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής της Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιήθηκε στο Ιδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη με κεντρικό ομιλητή τον Τζορτζ Τσούνη, πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Ο πρόεδρος της ΑΓΣ μου αποκάλυψε το σχέδιό του να βάλει όλους τους επίσημους καλεσμένους να πουν μαζί του το «Πιστεύω» της σχολής σαν μαθητές της. Το κείμενο έχει γραφτεί από τον ιδρυτή της σχολής, δρα Τζον Χένρι Χάουζ και αποτελεί όρκο αφοσίωσης στη βιώσιμη παραγωγή. Το σχέδιό του στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Εκείνος παρήγγειλε μια μανιταρόσουπα την οποία βρήκε εξαιρετική και μια ομελέτα με ντομάτα και τυρί και εγώ μια σαλάτα σίζαρ. Ηπιαμε δύο ποτήρια λευκό κρασί, μαλαγουζιά. Στάθηκε αδύνατο να με αφήσει να πληρώσω τον λογαριασμό, αφού «πληρώνει όποιος γιορτάζει».
