Δεν είχα ξαναφάει πεπόνι με φέτα. Σίγουρα δεν το είχα ξαναφάει στην αρχή ενός γεύματος. «Κι όμως, είναι ο καλύτερος μεζές για γενί ρακί», λέει ο Βύρων Νικολαΐδης, σερβίροντας τα ποτήρια μας. «Το καλοκαίρι, όταν βρίσκομαι σε νησί, με το που κάθομαι στο τραπέζι ρωτάω εάν έχουν καλό πεπόνι και με κοιτάνε με απορία. “Τι, τώρα το θέλετε;”. Κι όμως, εδώ είναι κλασικό ξεκίνημα». Η μέρα είναι ηλιόλουστη, η θάλασσα του Μαρμαρά μπροστά μας λαμπυρίζει και στη βαπορόσκαλα κόσμος πάει κι έρχεται. Οσο ο ιδρυτής και CEO της PeopleCert (κολοσσός πιστοποιήσεων που το 2021 έγινε το πρώτο ελληνικό unicorn) συνεννοείται στα τουρκικά με τον σερβιτόρο για τη συνέχεια, χαζεύω τη θέα, δοκιμάζω τον μεζέ, πίνω μια γουλιά ούζο και μου ξεφεύγει ένα… wow στη διεθνή διάλεκτο.
Βρισκόμαστε στην ψαροταβέρνα «Koço» (κάποτε «Κώτσος») στο Μόδι, την παλιά κοσμοπολίτικη ρωμαίικη συνοικία της Χαλκηδόνας (σήμερα Καντίκιοϊ), στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Σε αυτή τη γειτονιά μεγάλωσε με την οικογένειά του, σε αυτό το μαγαζί είχε γιορτάσει τα έκτα του γενέθλια –«κάποια πράγματα μένουν στο μυαλό»–, σε αυτές τις παραλίες είχε τα πρώτα φλερτ, εδώ πρωτοκοίταξε τον ορίζοντα με προσμονή. Από παιδί δεν φοβόταν να ονειρευτεί ότι πετυχαίνει.
«Ηταν όμορφα αλλά δύσκολα χρόνια», λέει σήμερα στα 65 του. «Οι πιο πολλοί Κωνσταντινουπολίτες ήταν καλοβαλμένοι οικονομικά, αλλά υπήρχε ένα 10% που ήταν πολύ φτωχοί. Εμείς ήμασταν στο 10%». Και οι δύο γονείς του ήταν εκπαιδευτικοί, η μαμά δασκάλα, ο μπαμπάς καθηγητής Αγγλικών σε καλά τουρκικά σχολεία. Οι ομογενείς δάσκαλοι τότε είχαν πενιχρούς μισθούς. «Οταν ο Πατριάρχης Αθηναγόρας τον κάλεσε να γίνει διευθυντής στο Ορφανοτροφείο, ο πατέρας μου παραιτήθηκε. Τα πρωινά εργαζόταν στο Ζωγράφειο Λύκειο και τα απογεύματα πήγαινε στο Ορφανοτροφείο. Θυμάμαι με έβαζε καμιά φορά κι εμένα να κοιμάμαι με τα ορφανά, να δω αν το φαγητό είναι καλό. Δεν τον έβλεπα σχεδόν καθόλου. Γυρνούσε κάθε μέρα στις 9.30 το βράδυ». Μετά την κρίση του ’74 η κατάσταση επιδεινώνεται. «Παύει η Ελλάδα διάφορους καθηγητές Τούρκους στη Βόρεια Ελλάδα και παύουν και οι Τούρκοι καμιά 45αριά δικούς μας. Ενας εξ αυτών ήταν ο πατέρας. Ημασταν που ήμασταν δύσκολα, έγινε κι αυτό…».
Ηταν μεγάλο πλήγμα. Ο πατέρας αγαπούσε πολύ τη διδασκαλία κι ακόμη περισσότερο την αγγλική φιλολογία. Ο πρωτότοκος βαφτίστηκε Αναστάσιος-Βύρων, από τον παππού και τον Λόρδο Μπάιρον, και ο μικρός γιος Ιωάννης-Μιλτιάδης, από τον άλλο παππού και τον νονό του, ό,τι κοντινότερο δηλαδή σε Τζον Μίλτον. (Ειρήσθω εν παρόδω, ο Μίλτον Νικολαΐδης είναι σήμερα επικεφαλής της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ.) «Ο μπαμπάς δεν επαναδιορίστηκε ποτέ και του ‘μεινε ο καημός. Οτι εκείνος υπηρέτησε εθνικό σκοπό, αλλά το κράτος δεν τον βοήθησε. Ολη μας τη ζωή ψάχνουμε την αναγνώριση. Δεν την είχε ποτέ».
Τη στιγμή ακριβώς που στο τραπέζι μας φτάνει άλλος ένας πολίτικος μεζές για ούζο, λακέρδα με ξερό κρεμμύδι, ο Βύρων Νικολαΐδης μου έλεγε ότι υπήρχαν μέρες που στο τραπέζι του πατρικού δεν είχε φαγητό. Τελειώνοντας το λύκειο, βέβαια, είχε άλλα… προβλήματα: «Το μεγάλο δίλημμα τότε ήταν ποιο είναι το καλύτερο σύστημα, το καπιταλιστικό ή το κομμουνιστικό. Από τη μία είχαμε την Ελλάδα που είχε καπιταλιστικό σύστημα και από την άλλη τη Βουλγαρία που είχε κομμουνιστικό. Η Τουρκία ήταν ανάμεσα στα δύο. Στο σπίτι γίνονταν φοβεροί καβγάδες. Οι Τούρκοι έχουν μια ωραία παροιμία που λέει “δεν γνωρίζει πολλά αυτός ο οποίος διαβάζει πολύ, αλλά αυτός που γυρίζει πολύ και βλέπει πολλά”. Οπότε αποφάσισα να κάνω τον γύρο της Ευρώπης με οτοστόπ. Να αποκτήσω δική μου άποψη». Στην αρχή οι γονείς του δεν τον πήραν σοβαρά, αλλά όταν πήγε να βγάλει διαβατήριο, ο μπαμπάς του του λέει, «βρε παιδί μου, δεν έχω αντίρρηση, αλλά τη μαμά σου τη σκέφτηκες;». «Επειτα από λίγες ημέρες έρχεται η μαμά μου και μου λέει “εγώ δεν έχω αντίρρηση, αλλά ο καημένος ο μπαμπάς;”».
Σε κάθε περίπτωση, το καλοκαίρι του ’75 ξεκίνησε την περιπέτεια. «Επί 3,5 μήνες έκανα τον γύρο της Ευρώπης, κοιμόμουν σε πάρκα, κάτω από τα αστέρια. Ναι, κινδύνευσα, διάφοροι μου την πέσανε, αλλά αν με ρωτήσετε σήμερα ποια είναι η πολυτιμότερη εμπειρία της ζωής σου θα πω αυτό. Εμαθα να διαχειρίζομαι τους κινδύνους και να μη φοβάμαι». Καθάρισε το μυαλό του, όπως λέει. «Είδα ότι το κομμουνιστικό σύστημα ήταν όλο βασισμένο σε ένα ψέμα. Το καπιταλιστικό έχει ένα σωρό ατέλειες, αλλά δεν είναι δογματικό. Σου λέει εδώ είμαι, θα τα διορθώσουμε τα πράγματα. Επιδέχεται βελτίωση».
Οι πιο πολλοί Κωνσταντινουπολίτες ήταν καλοβαλμένοι οικονομικά, αλλά υπήρχε ένα 10% που ήταν πολύ φτωχοί. Εμείς ήμασταν στο 10%…
Τον ίδιο πάντως τον ενοχλούσε η ανισότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και ταυτόχρονα τον ενοχλούσε που ήταν φτωχός. Ηθελε να βελτιώσει τη ζωή του. «Οι συζητήσεις στο σπίτι ήταν πώς θα βγει ο μήνας, μόνο αυτό. Ολη η σκέψη και η ενέργεια πήγαινε εκεί. Εγώ σκεφτόμουν ότι δεν θέλω όλη η ενέργειά μου να πηγαίνει στο πώς θα ξοδέψω λιγότερα, αλλά στο πώς θα βγάλω περισσότερα».
Στο τραπέζι έχει φτάσει ήδη ένα καλκάνι από τη Μαύρη Θάλασσα. Τηγανητό. «Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη ενοχή στο να βγάλεις λεφτά», λέει ο Βύρων Νικολαΐδης. «Οταν με καλούν σε πανεπιστήμια, ρωτάω συχνά τους φοιτητές τι θέλουν να γίνουν. Η αναλογία είναι –εάν βγάλουμε έξω τους γιατρούς, τους δικηγόρους και τους μηχανικούς– 85% στελέχη επιχειρήσεων και 15% επιχειρηματίες. Oσοι δηλώνουν δημόσιοι υπάλληλοι δεν ξεπερνούν πια το 1%-2%. Oσους λένε επιχειρηματίας, τους τσιγκλάω. Γιατί; ρωτάω. Δεν θα ακούσεις κανέναν να πει γιατί θέλει να βγάλει πολλά λεφτά. Κι όμως, έτσι μετριέται η επιτυχία. Επιτυχημένος επιχειρηματίας που δεν βγάζει λεφτά δεν υπάρχει».
Ωστόσο, θεωρεί ότι ένας επιχειρηματίας έχει ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. «Oταν μια κοινωνία σού δίνει τη δυνατότητα να ξεχωρίσεις, να βγάλεις πολλά λεφτά, ένα σημαντικό κομμάτι από αυτά οφείλεις να τα δίνεις πίσω. Πέρα από τη φορολογία. Εγώ το αισθάνομαι πολύ έντονα αυτό. Πολλά πράγματα πέτυχα, αλλά τα πέτυχα επειδή κάποιοι μου τα προσέφεραν. Αν δεν υπήρχε ο Χρηστάκης Ζωγράφος (σ.σ. ο εθνικός ευεργέτης που ίδρυσε το Ζωγράφειο Λύκειο) δεν θα είχα την εκπαίδευση που είχα. Μπήκα στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου και άλλαξε η ζωή μου ακριβώς επειδή φοίτησα στο Ζωγράφειο και είχα καθηγητές, όπως τον Αλέξανδρο Αλεξανδρίδη (σ.σ. καθηγητής Φυσικής) ή τον Βασίλειο Κασαπίδη, που καθόταν τα Σάββατα και μας έκανε μάθημα Χημείας. Πώς ξεπληρώνω το χρέος μου σ’ αυτούς;».
Πρόγραμμα υποτροφιών
Εδώ και δύο χρόνια η People-Cert υλοποιεί πρόγραμμα υποτροφιών για ταλαντούχους νέους φοιτητές με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, την Ιμβρο και την Τένεδο, στη μνήμη των φωτισμένων εκπαιδευτικών των σχολείων της ομογένειας. Η τελετή στη Μεγάλη του Γένους Σχολή παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου είχε λάβει χώρα την προηγούμενη της συνέντευξης και από αυτή είχαμε βγει όλοι με υγρά μάτια. Οι παλιότεροι θυμήθηκαν απίθανες ιστορίες από τα χρόνια του σχολείου, οι νεότεροι αποδέχθηκαν τα βραβεία τους μιλώντας με δέος για την πατρίδα των γονιών και των παππούδων τους. Αναφέρω στον κ. Νικολαΐδη το πόσο εντυπωσιάστηκα από το επίπεδο των ομιλιών. «Είναι το DNA της Κωνσταντινούπολης», λέει. «Είχα έναν θείο τενόρο –από αυτούς που τσακώνονταν για τα πολιτικά με τον μπαμπά στο σπίτι– που μου έλεγε ότι ο μπακάλης της Πόλης είναι πιο μορφωμένος από τον απόφοιτο πανεπιστημίου της Ελλάδας». Η εκπαίδευση έπαιζε πάντα κομβικό ρόλο στην Πόλη και εξακολουθεί μέχρι σήμερα. Το Ζωγράφειο, με μόλις 60 μαθητές πλέον (από 420 το ’70) έχει ίσως αρτιότερο τεχνικό εξοπλισμό από οποιοδήποτε σχολείο στην Ελλάδα (χάρη και σε δωρεές του Νικολαΐδη – «Δεν είναι φιλανθρωπία, αλλά η εκπλήρωση ενός χρέους», θα πει).
Ο Νικολαΐδης δίνει έμφαση στην εκπαίδευση στο πλαίσιο ενός ευρύτερου οράματος. Είναι ασφαλώς η αναβίωση του ελληνισμού της Πόλης, της πατρίδας των παιδικών του χρόνων. Χρειάζεται υποστήριξη και από τις δύο πλευρές, αλλά κυρίως θέλει τους επιχειρηματίες να βγουν μπροστά, να γίνουν γέφυρα. Θέλει να πιστεύεις στους μονόκερους.
Ο διάλογος με τον Ερντογάν
Ο Βύρων Νικολαΐδης θέλει να μείνει εκτός πολιτικής – «γιατί είμαι πιο χρήσιμος έτσι». Το απέδειξε όταν στην τελευταία επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα ήταν ο μόνος Ελληνας επιχειρηματίας που συναντήθηκε μαζί του. «Αφού του μίλησα για επενδύσεις που ετοιμάζουμε στην Τουρκία, ανοίξαμε την κουβέντα για την ομογένεια. Του είπα, “κ. πρόεδρε, ήμασταν 20.000, μείναμε 2.000 (σ.σ. το 70% είναι άνω των 70 ετών), αν δεν κάνουμε κάτι θα σβήσει αυτή η φλόγα». “Δίκιο έχεις”, μου λέει. Του είπα ότι πρόσφατα αναστήλωσα μια εκκλησία στην Πόλη (σ.σ. την Παναγιά Μπαλίνου στο Φανάρι), “υποδείξτε μου ένα τζαμί να πάω να κάνω το ίδιο”. “Κι εγώ έφτιαξα μια εκκλησία”, απάντησε (σ.σ. την ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Εφραίμ που ανήκει στη Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία). Νομίζω ότι τον κέρδισα. Είναι άνθρωπος που όταν σου δώσει τον λόγο του τον τηρεί. Μεγάλωσε στην Κασίμπασα της Κωνσταντινούπολης, κάτι σαν τα δικά μας Μανιάτικα. Εκεί ο λόγος μετράει».
Η συνάντηση
«Θέλεις να δεις κάτι;», είπε ο Βύρων Νικολαΐδης πριν καθίσουμε στο τραπέζι μας στο εστιατόριο «Koço». Κατεβαίνουμε μια σκαλίτσα στο πίσω μέρος των εγκαταστάσεων και βρισκόμαστε μπροστά σε μια πόρτα όπου γράφει με μεγάλα γράμματα AYAZMA. «Είναι το θαυματουργό αγίασμα της Αγίας Αικατερίνης», εξηγεί. Ενα μικρό, κρυφό εκκλησάκι στα έγκατα ενός εστιατορίου. Τα παλιά τα χρόνια οι Ρωμιοί συνέρρεαν εδώ να ανάψουν ένα κεράκι. Πλέον το αγίασμα συντηρείται από τους Τούρκους. Αν θελήσετε να το επισκεφθείτε, οι ιδιοκτήτες του εστιατορίου πρόθυμα θα σας οδηγήσουν έως τη μυστική του είσοδο. Θαύματα όμως συμβαίνουν και στην κουζίνα του εστιατορίου. Ο,τι φάγαμε ήταν τέλειο: χταποδάκι ξυδάτο, κρίταμο, γαύρο μαρινάτο, μπουρέκι, λακέρδα, καλκάνι. Για κλείσιμο τσιμπήσαμε φράουλες, τις οποίες βουτούσαμε σε άχνη ζάχαρη και τραγανά τζάνερα. Οπως αναμενόταν, δεν δέχθηκε να πληρώσουμε.
Οι σταθμοί
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1959. Αποφοίτησε με Άριστα από το Ζωγράφειο Λύκειο, το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου και με ΜΒΑ από το Πανεπιστήμιο La Verne.
1981
Έρχεται στην Ελλάδα σε ηλικία 22 ετών ως «οικονομικός μετανάστης με 100 δολάρια στην τσέπη.
1987
Ξεκινά να εργάζεται στη Merrill Lynch, από την οποία αποχωρεί το 1992 ως International Vice President και πρώτος παγκοσμίως σε απόδοση μεταξύ 11.000 ατόμων.
1993
Εισέρχεται στη ναυτιλία αλλά δεν τον γεμίζει. «Μιλάγαμε από το πρωί μέχρι το βράδυ για λεφτά, ενώ εγώ ήθελα να αλλάξω τον κόσμο».
1994
Φέρνει την Πληροφορική στην εκπαίδευση με τη FutureKids, αναπτύσσοντας ένα πρωτοποριακό δίκτυο 150 «φροντιστηρίων» υπολογιστών για παιδιά.
2000
Ιδρύει την ECDL HELLAS, προσφέροντας το ECDL, τη διεθνή πιστοποίηση ψηφιακών δεξιοτήτων με παγκόσμια αναγνώριση.
2010
Με τη διεθνή οικονομική ύφεση να πλήττει και τη χώρα αποφασίζει να στρέψει την εταιρεία -πλέον PeopleCert- στην παγκόσμια αγορά.
2015
Εκλέγεται πρόεδρος των Ευρωπαίων Πληροφορικών (CEPIS)
2016
Ιδρύει τη LanguageCert η οποία παρέχει πιστοποιήσες αγγλικής γλώσσας, αναγνωρισμένες σε περισσότερες από 120 χώρες.
2019
Ανακηρύσσεται από την Ernst & Young «Αυτοδημιούργητος Επιχειρηματίας της χρονιάς».
2021
Εξαγοράζοντας τη βρετανική AXELOS έναντι 550 εκ. USD -η μεγαλύτερη εξαγορά εκτός Ελλάδος από τον Ελληνικό Ιδιωτικό τομέα-, η PeopleCert καταγράφεται ως ο πρώτος ελληνικός μονόκερος.
2023
Η PeopleCert γίνεται η πρώτη Ελληνική εταιρία Case Study από το INSEAD.
