Η Μινούς Σάφικ είναι μία από τις πιο διακεκριμένες ακαδημαϊκούς διεθνώς. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1962 και έπειτα από σπουδές στο Κολέγιο Amherst της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, στο London School of Economics και στο St Antony’s College της Οξφόρδης κατέκτησε επίζηλα αξιώματα σε διεθνείς θεσμούς. Το 1998, σε ηλικία 36 ετών, έγινε η νεότερη αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας στην ιστορία της. Στη συνέχεια εργάστηκε σε ανώτατες θέσεις στο βρετανικό υπουργείο Διεθνούς Ανάπτυξης. Η εξέλιξη ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακή. Εγινε αναπληρώτρια διευθύντρια του ΔΝΤ την περίοδο 2011-2014 και υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Αγγλίας από το 2014 έως το 2017. Από το 2017 διευθύνει το London School of Economics. Στη συνέντευξή της προς την «Κ» επικεντρώνεται στις προκλήσεις και στις ευκαιρίες που υπάρχουν σήμερα σε ελληνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
– Παρατηρούμε μια διαδικασία αποδιοργάνωσης της παγκοσμιοποίησης. Εμπόδια στο εμπόριο υψώνονται και γεωπολιτικές εντάσεις οξύνονται εξαιτίας του λαϊκισμού. Ζούμε την αρχή του τέλους της παγκοσμιοποίησης ή, απλώς, πρόκειται για μια παρεμβολή την οποία θα ακολουθήσει η επιστροφή στην κανονικότητα;
– Η παγκοσμιοποίηση είναι αποτελεσματική στην προώθηση της ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο και στη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες, οπότε ίσως δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να την ξεγράψουμε εντελώς. Αλλά η παγκοσμιοποίηση δεν έχει ευεργετήσει όλους εξίσου. Η μεσαία τάξη στις αναπτυσσόμενες χώρες έχει ενισχυθεί, όπως επίσης και το πλουσιότερο 1%, ενώ τα εισοδήματα της μεσαίας και της κατώτερης μεσαίας τάξης στις ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν παραμείνει στάσιμα. Η ανισότητα συνδυάζεται με αισθήματα αυξανόμενης ανασφάλειας, επειδή τα συστήματα απασχόλησης και το κράτος πρόνοιας βρίσκονται κάτω από αυξανόμενη πίεση λόγω της ραγδαίας αλλαγής του κόσμου – με την πρόοδο της τεχνολογίας και τη γήρανση του πληθυσμού. Πρέπει να υιοθετήσουμε πολιτικές που θα βοηθήσουν πολίτες και εργαζομένους να προσαρμοστούν στις αλλαγές, διαφορετικά θα δούμε επιδείνωση των διχασμών και θα χάσουμε κάποια από τα πλεονεκτήματα που κερδίσαμε μέσω της παγκοσμιοποίησης.
– Ποιες είναι οι πιθανότητες για μια σοβαρή σύγκρουση ανάμεσα σε μεγάλες δυνάμεις; Μπορεί η αποκαλούμενη «παγίδα του Θουκυδίδη» να διαταράξει την παγκόσμια ειρήνη και να προκαλέσει σημαντική ύφεση;
– Οι Κινέζοι ανησυχούν για δύο παγίδες: την «παγίδα του Θουκυδίδη» και την «παγίδα μεσαίου εισοδήματος» (το μοντέλο βάσει του οποίου πολλές χώρες γίνονται χώρες μεσαίου εισοδήματος, αλλά δεν γίνονται ποτέ χώρες υψηλού εισοδήματος). Η αποφασιστικότητα της Κίνας να γίνει μια οικονομία υψηλού εισοδήματος την ωθεί να καταστεί πρωτοπόρος στην τεχνολογία και στις βιομηχανίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Και αυτό αποτελεί μέρος της σύγκρουσης με τις ΗΠΑ. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο έτσι ώστε οι ΗΠΑ και η Κίνα να επιτύχουν μια αμοιβαία επωφελή συμπόρευση, αλλιώς ο υπόλοιπος κόσμος θα υποφέρει. Υπάρχει μια αφρικανική παροιμία που λέει ότι όταν οι ελέφαντες πολεμούν, μόνο τα μυρμήγκια τραυματίζονται. Οι μικρότερες χώρες επωφελούνται πάντα περισσότερο από ένα σύστημα βασισμένο σε κανόνες, δεδομένου ότι οι μεγάλες χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους προς όφελός τους. Ετσι, για τις χώρες που δεν είναι μεγάλες δυνάμεις, η καλύτερη προοπτική είναι η παγκόσμια οικονομία να διέπεται από κανόνες που ισχύουν για όλους.
– Λυπάστε για το Brexit; Πιστεύετε ότι είναι ένα βήμα προς τα πίσω τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για την Ε.Ε.;
– Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να είναι ευρωπαϊκή χώρα ακόμη και μετά το Brexit. Οι ιστορικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί δεσμοί παραμένουν. Θα πρέπει να βρούμε νέους τρόπους συνεργασίας εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μια νέα εμπορική συμφωνία είναι ένα σημαντικό βήμα και ακόμη και μερικές από τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις υποδηλώνουν ότι θα υπάρξει πλήγμα στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου. Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες διαστάσεις – η ασφάλεια, η έρευνα και η συνεργασία σε διεθνή θέματα. Ειδικά για τα πανεπιστήμια, έχουμε σοβαρές ανησυχίες για το μέλλον των ανταλλαγών φοιτητών, του συστήματος μετανάστευσης και της χρηματοδότησης της έρευνας μακροπρόθεσμα. Η διεθνής συνεργασία και η χρηματοδότηση της έρευνας είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων όπως οι ασθένειες παγκοσμίως και η κλιματική αλλαγή, επομένως είναι ζωτικής σημασίας μια μακροπρόθεσμη λύση για να εξασφαλιστεί η συνεργασία αυτή. Τα καλά νέα είναι ότι ο καθένας με τον οποίο μιλάω στα πανεπιστήμια σε όλη την Ευρώπη επιθυμεί να συνεχίσει τις συνεργασίες αυτές.
Η Ελλάδα επωμίστηκε μεγάλο βάρος της κρίσης της Ευρωζώνης
– Διατελέσατε αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ μεταξύ 2011 και 2014, κατά τη διάρκεια μιας κρίσιμης περιόδου για το ελληνικό πρόγραμμα σταθεροποίησης. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να είχε αντιμετωπιστεί διαφορετικά από το ΔΝΤ; Πρέπει να μειωθούν οι στόχοι πρωτογενούς πλεονάσματος;
– Η Ελλάδα επωμίστηκε μεγάλο βάρος της διόρθωσης που έπρεπε να γίνει κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης. Ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις θα έπρεπε να είχαν εφαρμοστεί από καιρό. Αλλά η προσαρμογή θα μπορούσε να διευκολυνθεί εάν η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης είχε αναπτυχθεί καλύτερα. Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και τα μέτρα που έλαβε η ΕΚΤ συνέβαλαν σίγουρα. Ομως, το έργο δεν είναι πλήρες – χρειαζόμαστε καλύτερους μηχανισμούς επιμερισμού των κινδύνων για ζητήματα όπως οι τραπεζικές καταθέσεις και οι δημοσιονομικές κρίσεις, έτσι ώστε οι χώρες που πλήττονται από αρνητικά σοκ να μπορούν να προσαρμόζονται περισσότερο σταδιακά με την υποστήριξη των εταίρων τους.
– Εχετε πει ότι «στο παρελθόν οι θέσεις εργασίας αφορούσαν τους μυς, τώρα τους εγκεφάλους και στο μέλλον θα αφορούν την καρδιά». Τι εννοείτε;
– Οι εργασίες που είναι απλές και επαναλαμβανόμενες είναι πιθανό να αυτοματοποιηθούν στο μέλλον. Σκεφτείτε την τεράστια πρόοδο που σημειώνεται στα συστήματα που είναι σε θέση να διαγνώσουν ασθένειες των ματιών, να εντοπίσουν τον καρκίνο του μαστού ή να πραγματοποιήσουν μια απλή χειρουργική επέμβαση. Τα καθήκοντα του ιατρού θα αλλάξουν – θα περνούν λιγότερο χρόνο εκτελώντας διαγνωστικές εξετάσεις και απλές διαδικασίες. Αλλά μόλις πραγματοποιούνται αυτές οι απαραίτητες διαδικασίες, ο ασθενής θα θέλει να μιλήσει σε έναν άνθρωπο για να τον συμβουλεύσει και να λάβει συναισθηματική υποστήριξη. Δεν είναι προφανές (προς το παρόν, τουλάχιστον) ότι η συναισθηματική νοημοσύνη, η ομαδική εργασία και η ανθρώπινη κατανόηση μπορούν εύκολα να αντικατασταθούν.
– Γεννηθήκατε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Πόσα πρόσθετα εμπόδια έπρεπε να υπερβείτε ως γυναίκα μη λευκή για να επιτύχετε μια τόσο διακεκριμένη ακαδημαϊκή και επαγγελματική σταδιοδρομία;
– Η Αλεξάνδρεια, που επωφελήθηκε πολύ από την ελληνική επιρροή, ήταν, όταν μεγάλωσα, μια πόλη ανοιχτή στον κόσμο. Φυσικά, αντιμετώπισα εμπόδια από μια κουλτούρα που υποστήριζε ότι οι γυναίκες πρέπει να παντρεύονται νέες και να μένουν στο σπίτι τους. Αλλά επωφελήθηκα και από εκείνους που με ενθάρρυναν. Ο πατέρας μου, του οποίου η περιουσία κρατικοποιήθηκε στη διάρκεια της επανάστασης, πάντοτε μου έλεγε: «Μπορούν να σου πάρουν τα πάντα εκτός από την εκπαίδευσή σου». Ετσι, ωθήθηκα να αποκτήσω καλή εκπαίδευση. Και κατά τη διάρκεια της καριέρας μου, πολλοί άνθρωποι άνοιξαν πόρτες και μου έδωσαν ευκαιρίες που αντιστάθμιζαν τους φραγμούς που αντιμετώπισα. Το θυμάμαι πάντα με ευγνωμοσύνη και προσπαθώ να κάνω το ίδιο για τους άλλους.
– Ποιο είναι το «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα» του LSE;
– Υπάρχουν πολλά πράγματα που ξεχωρίζουν το LSE, καθώς προσεγγίζει τα 125α γενέθλιά του. Το LSE δέχτηκε από την αρχή γυναίκες και διεθνείς φοιτητές. Σήμερα οι σπουδαστές μας προέρχονται από περίπου 150 χώρες. Πάνω από 100 γλώσσες ομιλούνται στους χώρους του πανεπιστημίου και σχεδόν το ήμισυ του προσωπικού μας προέρχεται εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Είμαστε ένα ελίτ πανεπιστημιακό ίδρυμα, που κατέχει ηγετική θέση στις κοινωνικές επιστήμες, αλλά δεν είμαστε ελιτιστές – θέλουμε να προσελκύσουμε φοιτητές από όλα τα κοινωνικά επίπεδα και να τους υποστηρίξουμε με υποτροφίες όταν μπορούμε. Ως μέρος της διεθνούς επιπέδου έρευνας και εκπαίδευσης που προσφέρουμε, έχουμε επικεντρωθεί στο να συμβάλλουμε στην αντιμετώπιση των πιο πιεστικών προβλημάτων. Εντός της σχολής, το σύνθημά μας είναι γνωστό, «να γνωρίζουμε τα αίτια των πραγμάτων». Το σύνθημα αυτό βρίσκεται δίπλα στον ιδρυτικό σκοπό μας, που είναι «για τη βελτίωση της κοινωνίας». Δεν είμαστε κλεισμένοι σε έναν πύργο, οι φοιτητές και οι καθηγητές μας συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση του κόσμου παντού και κάθε μέρα.
Η κ. Μινούς Σάφικ θα συνομιλήσει με τον πρόεδρο του Δ.Σ. της Εθνικής Τράπεζας, Κώστα Π. Μιχαηλίδη, την Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου (18.45-20.30) στο αμφιθέατρο Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας με θέμα: «Πού οδηγείται η παγκόσμια οικονομία και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό».
