Στη φετινή 35η επέτειο από την καταστροφή του πυρηνικού σταθμού Τσερνομπίλ, κλούβες είχαν σταθμεύσει έξω από τις εκκλησίες της Λευκορωσίας, ώστε να μη συγκεντρωθούν οι άνθρωποι που ήθελαν να ανάψουν κερί στη μνήμη των θυμάτων. Για την Σβιατλάνα Τιχανούσκαγια, την επικεφαλής της αντιπολίτευσης της χώρας, η εξήγηση για αυτό είναι σαφής: «Το καθεστώς φοβάται ακόμα τον κόσμο. Δεν θέλουν να βλέπουμε ο ένας τον άλλον».
Η Τιχανούσκαγια βρέθηκε αυτές τις μέρες στην Αθήνα ως προσκεκλημένη του υπουργείου Εξωτερικών, ενώ ο σύζυγός της έχει συμπληρώσει ένα χρόνο στη φυλακή. Ο Σεργκέι Τιχανόφσκι και οι δύο άλλοι σημαντικότεροι επικεφαλής της αντιπολίτευσης φυλακίστηκαν λίγους μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, ώστε ο επί 26 χρόνια πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο να κατεβεί ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο.
Αυτό που ακολούθησε δεν είχε προηγούμενο στην ιστορία της χώρας, καθώς οι σύζυγοι των δύο και η επικεφαλής του γραφείου του τρίτου πήραν τη σκυτάλη, με υποψήφια πρόεδρο την Τιχανούσκαγια. Η 38χρονη μητέρα δύο παιδιών περιγράφει ότι κάθε μέρα στην προεκλογική εκστρατεία χρειαζόταν να παλέψει με τον φόβο της, το ίδιο έκαναν και όσοι έρχονταν στις συγκεντρώσεις. «Ετσι όπως βρισκόμασταν οι τρεις γυναίκες στη σκηνή και μιλούσαμε στον κόσμο, οι άνθρωποι έβλεπαν ο ένας τον άλλον και έλεγαν “κοίτα, είμαστε χιλιάδες, δεν είμαι μόνο εγώ”. Αρχισαν να μιλούν ανοικτά».
Ακολούθησαν οι εκλογές, στις οποίες η αντιπολίτευση απέσπασε λιγότερο από 10%, σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα και 60%-70% σύμφωνα με τις δικές της εκτιμήσεις. Ακολούθησε κύμα καταστολής, η Τιχανούσκαγια διέφυγε στο εξωτερικό, χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν, μεταξύ αυτών και η δεύτερη από τις τρεις γυναίκες, Μαρία Κολεσνίκοβα. Παρά τη διεθνή κατακραυγή και το γεγονός ότι πολλές χώρες δεν αναγνώρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα, ο Λουκασένκο ορκίστηκε πρόεδρος, οι διαδηλώσεις σταμάτησαν και η χώρα μοιάζει να γύρισε σελίδα.
«Αυτός ο γύρος χάθηκε. Ο επόμενος πώς θα είναι;» ρωτάμε τη μεταφράστρια και καθηγήτρια που βρέθηκε να ηγείται ενός ολόκληρου κινήματος. «Η υπέροχη εικόνα των διαδηλώσεων έχει εξαφανιστεί αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλα έχουν τελειώσει. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή ο κόσμος τα παράτησε, αλλά εξαιτίας της σκληρής καταστολής. Αν ζείτε σε μια φυσιολογική χώρα, δεν φαντάζεστε τι συμβαίνει στις φυλακές της Λευκορωσίας».
Διαπραγμάτευση
Η Τιχανούσκαγια επιμένει ότι ο Λουκασένκο πρέπει να διαπραγματευθεί με την κοινωνία των πολιτών την επανάληψη των εκλογών και τον ορισμό μεταβατικής κυβέρνησης, λαμβάνοντας εγγυήσεις για το δικό του μέλλον. Κάπου εδώ καταλαβαίνει κανείς ότι οι πιθανότητες να προσέλθει αυτοβούλως ο Λουκασένκο σε μια τέτοια διαπραγμάτευση είναι ανύπαρκτες και η Τιχανούσκαγια αποδίδει την αδιαλλαξία στο γεγονός ότι δεν έχει ασκηθεί αρκετή εξωτερική πίεση. «Υπάρχει προηγούμενο», λέει. «Το 2010 οι ΗΠΑ είχαν απειλήσει με κυρώσεις και αυτό είχε οδηγήσει στην απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Τώρα έχουμε 370 πολιτικούς κρατουμένους και οι άνθρωποι του καθεστώτος στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις είναι μόλις 80. Δεν είναι τίποτα».
Το αντεπιχείρημα για τις κυρώσεις είναι ότι το μόνο που θα καταφέρουν είναι να σπρώξουν τον Λουκασένκο βαθύτερα στις αγκάλες του Κρεμλίνου. Κατά την Τιχανούσκαγια, η «φιλία» ανάμεσα στον Πούτιν και τον Λουκασένκο είναι «ψεύτικη» και το Κρεμλίνο θα προτιμούσε μια αλλαγή φρουράς, η οποία όμως «να εμφανιστεί ως απόφαση του Λουκασένκο, όχι ως νίκη της αντιπολίτευσης». Η Τιχανούσκαγια συνδέει τις διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης με την εθνική αφύπνιση, τη δημιουργία ταυτότητας διακριτής από τη Ρωσία. «Εχουμε βαθιές εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά εξαιτίας αυτού δεν πρέπει να στερηθούμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε με όλους. Θέλουμε να είμαστε μια ουδέτερη χώρα», σημειώνει και γίνεται προφανές γιατί ο Πούτιν, παρά τις προστριβές του με τον Λουκασένκο, έσπευσε να τον στηρίξει.
