Πολύ δύσκολα θα αποχωρήσουν οι ρωσικές και τουρκικές δυνάμεις από τη Λιβύη πριν από τις εκλογές, λέει ο Μοχάμεντ Ελτζάρ, πολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Libya Desk. Στη συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Ελτζάρ ενθαρρύνει την Ελλάδα να αναπτύξει σχέσεις με την ανατολική Λιβύη εάν θέλει να παραμείνει ενεργή στο γεωπολιτικό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου, σημειώνοντας πως η Τουρκία βλέπει τον ρόλο της στη Λιβύη μακροπρόθεσμα, αυξάνοντας συνεχώς τα δίκτυα επιρροής της.
– Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση στη Λιβύη; Θα καταφέρει η μεταβατική κυβέρνηση να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές;
– Δυστυχώς η ιδέα των εκλογών στις 24 Δεκεμβρίου έχει μια σειρά από σοβαρές προκλήσεις, τόσο συνταγματικές όσο και πρακτικές. Το εάν δηλαδή θα υπάρχει το ασφαλές περιβάλλον που θα επιτρέψει να πραγματοποιηθούν οι εκλογές στη Λιβύη. Υπάρχει ακόμη το ζήτημα των αντιμαχόμενων πλευρών, της παρουσίας των μισθοφόρων και των ξένων δυνάμεων που βρίσκονται εδώ. Αυτές όλες είναι σημαντικές προκλήσεις που απειλούν να ξαναρίξουν τη χώρα σε ακόμη ένα γύρο σύγκρουσης εάν δεν υπάρξει σημαντική πίεση από τα εμπλεκόμενα μέρη στη Λιβύη αλλά και τη διεθνή κοινότητα.
– Πώς εξηγείτε τα όσα είπε η υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης Νάιλα Μοχάμεντ ελ-Μανγκούς μπροστά στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών για αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων από τη χώρα;
– Τα όσα είπε η υπουργός Εξωτερικών είναι σε απόλυτη ταύτιση με τα όσα προβλέπουν οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τον πολιτικό οδικό χάρτη που συμφωνήθηκε μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών στις συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός. Ωστόσο, τα λόγια της προκάλεσαν μια σειρά από επιθέσεις και κριτική στο εσωτερικό της χώρας από υποστηρικτές των τουρκικών συμφερόντων. Κι απέδειξαν ότι η Τουρκία θεωρεί πως έχει έρθει στη Λιβύη για να μείνει μακροπρόθεσμα. Αλλωστε το είπε και ο Τσαβούσογλου: «Μην εξισώνετε την παρουσία της Τουρκίας με αυτή άλλων δυνάμεων ή μισθοφόρων». Ομως αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας.
– Και τι γίνεται σε σχέση με το τουρκολιβυκό μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες; Θα μπορούσε η παρούσα κυβέρνηση να επικυρώσει τη συμφωνία;
– Στη θεωρία, η μεταβατική κυβέρνηση δεν θα έπρεπε να συζητάει για καμία συμφωνία. Ούτε για ανανέωση, προέκταση ή ακύρωση. Ωστόσο, η Τουρκία πιέζει ώστε η μεταβατική κυβέρνηση να βάλει την υπογραφή της και να επικυρώσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο. Μέχρι στιγμής, το μήνυμα από τον επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου, Μοχάμεντ Μέμφι, αλλά και την υπουργό Εξωτερικών είναι πως η μεταβατική κυβέρνηση δεν θα εμπλακεί σε αμφιλεγόμενα ζητήματα. Ομως ο πρωθυπουργός Ντμπεϊμπά, που είναι πολύ κοντά στην Τουρκία, είπε πως η κυβέρνηση θα κρατήσει τη συμφωνία, δεν θα την ακυρώσει, ούτε θα την αναστείλει. Το ζήτημα είναι τόσο αμφιλεγόμενο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα ένταση τις εγχώριες φατρίες.
– Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να επανέλθει διπλωματικά στη Λιβύη. Θεωρείτε πως μπορεί να σημειωθεί κάποια πρόοδος με τη μεταβατική κυβέρνηση στο θέμα της χάραξης θαλασσίων ζωνών;
– Θεωρώ πως η Ελλάδα είναι σε μειονεκτική θέση απέναντι σε χώρες όπως η Τουρκία, η Ρωσία και η Αίγυπτος. Αυτές είναι χώρες που έχουν αποτύπωμα και ισχυρή επιρροή στο πεδίο. Αυτές οι χώρες έχτισαν τα πολιτικά, κοινωνικά και στρατιωτικά τους δίκτυα επιρροής στη Λιβύη. Ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει η Ελλάδα ρόλο στη Λιβύη σήμερα και να προασπίσει τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο είναι να εμπλακεί στο υψηλότερο επίπεδο στα διπλωματικά, πολιτικά και οικονομικά μέτωπα στη χώρα. Είδαμε την επίσκεψη του πρωθυπουργού της Ελλάδας και πολλαπλές επισκέψεις του υπουργού Εξωτερικών, το άνοιγμα της πρεσβείας και του προξενείου στη Βεγγάζη. Κι αυτά είναι καλά βήματα, αλλά δεν θα είναι αρκετά αν τα συγκρίνεις με τις δυναμικές πράξεις από τους άλλους δρώντες. Η Ελλάδα θα πρέπει να χτίσει τα δικά της δίκτυα επιρροής στη Λιβύη με πολιτικούς, κοινωνικούς κι επιχειρηματικούς παίκτες. Νομίζω πως η ανατολική Λιβύη προσφέρει ευκαιρίες στην Ελλάδα. Μια εμπλοκή με τους εκεί δρώντες θα ήταν σημαντική, διότι εκεί βρίσκονται και τα θαλάσσια σύνορα τα οποία διεκδικεί η Τουρκία, στις παραθαλάσσιες πόλεις Τομπρούκ και Ντέρνα.
– Και η Ιταλία; Ανησυχεί ο Ντράγκι από την τουρκική παρουσία για τα συμφέροντα της χώρας του;
– Προφανώς. Οι ιταλικές αρχές απειλούνται από την ολοένα κι αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας, ειδικά στη δυτική Λιβύη, δεδομένου ότι ιστορικά είναι μια περιοχή επιρροής για την Ιταλία. Μην ξεχνάτε πως η ΕΝΙ έχει μεγάλες επενδύσεις στην περιοχή. Και η ενεργειακή ασφάλεια της Ιταλίας βασίζεται στη σταθερότητα της δυτικής Λιβύης. Επίσης, όσο αυξάνεται η επιρροή της Τουρκίας θα μπορούσε να παίξει έναν ακόμη ρόλο στο θέμα του μεταναστευτικού, που είναι σημαντικό ζήτημα για τους Ευρωπαίους.
– Ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών βρέθηκε στην Αίγυπτο για συζητήσεις με τους αξιωματούχους της κυβέρνησης Αλ-Σίσι. Θεωρείτε πως η Αγκυρα τώρα τρέχει για να φτιάξει τις σχέσεις της με το Κάιρο;
– Είναι μέρος μιας νέας προσπάθειας της Τουρκίας στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, αφότου ανέλαβε πρόεδρος των ΗΠΑ ο Μπάιντεν. Παρά τη διπλωματική προσπάθεια, δεν πιστεύω ότι μπορεί να δούμε ήρεμα νερά ή γρήγορα αποτελέσματα στις σχέσεις Αγκυρας – Καΐρου. Η αιγυπτιακή διπλωματία συνήθως παίρνει τον χρόνο της για να αντιμετωπίσει τέτοια ευαίσθητα ζητήματα, όπως το θέμα της Λιβύης ή των Αδελφών Μουσουλμάνων.
– Τελικά πιστεύετε πως μπορεί να δούμε αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων και των μισθοφόρων πριν από τις εκλογές;
– Θεωρώ πως είναι δύσκολο να δούμε τις τουρκικές δυνάμεις ή τους Ρώσους μισθοφόρους να φεύγουν από τη Λιβύη πριν από τις εκλογές. Για έναν απλό λόγο: Τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ερντογάν αντιλαμβάνονται πως είναι ο μόνος τρόπος για να προασπίσουν τα κέρδη τους από την παρουσία τους στη Λιβύη, που δεν αφορούν μόνο τη χώρα, αλλά και τη Μεσόγειο και την Αφρική. Για αυτούς, ο μόνος τρόπος για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους είναι να παραμείνουν στο πεδίο, για να διατηρήσουν την επιρροή τους, που τους δίνει πλεονέκτημα απέναντι σε όλους τους υπόλοιπους. Εντέλει, οι Ρώσοι διευκολύνουν τους Τούρκους στη Λιβύη και οι Τούρκοι διευκολύνουν τους Ρώσους. Παρά το γεγονός ότι υποστηρίζουν διαφορετικές δυνάμεις στην εμφύλια διαμάχη, με τις πράξεις τους βοηθούν οι μεν τους δε, ώστε να διατηρήσουν το αποτύπωμά τους και την επιρροή τους στη Λιβύη. Και θα χρειαστεί μεγάλη μάχη για να φύγουν και οι δύο από τη χώρα.
