Γεννήθηκε στη Μόσχα το 1979 και στα δώδεκά του μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αμερική. Σπούδασε καλές τέχνες και ντιζάιν και εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο ταλαντούχους χαράκτες της γενιάς του, έχοντας εικονογραφήσει εκδόσεις μεγάλων οίκων και μυθιστορήματα σπουδαίων συγγραφέων. Δίδαξε ντιζάιν στο Art Institute of California και πλέον διδάσκει και είναι επιμελητής τέχνης στο Πανεπιστήμιο Lassel της Βοστώνης. Ο Βλαντιμίρ Ζιμάκοφ είναι ένας από τους λίγους συνεχιστές της μεγάλης ευρωπαϊκής και αμερικανικής παράδοσης της χαρακτικής του 20ού αιώνα. Στις εξπρεσιονιστικές γραμμές του και στη συγκινητική ματιά του στον κόσμο του φανταστικού και του ασυνείδητου, συναντά κανείς μεγάλους μάστορες του παρελθόντος, από τον πρωτοπόρο Φλαμανδό Φρανς Μάζερεελ έως τους μεγάλους Αμερικανούς Λιντ Γουόρντ και Ρόκγουελ Κεντ. Αμερικανός με ρίζες στη Ρωσία, παντρεμένος με Ουκρανή, ζει, δημιουργεί και διδάσκει στη Βοστώνη και μας μιλάει με μια οικουμενική ματιά για την πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία, με λόγια που μοιάζουν εξίσου δυνατά με τις εικόνες που σμιλεύει στα χαρακτικά του.
– Πώς νιώθεις ως Αμερικανός πολίτης με ρίζες στη Ρωσία, βλέποντας τη χώρα καταγωγής σου να επιτίθεται στην Ουκρανία;
– Μου είναι δύσκολο –όπως και για τους περισσότερους ανθρώπους– να βγάλω νόημα από όλο αυτό. Παρακολουθώ συνεχώς τις εξελίξεις. Υπάρχουν φορές που νιώθω ελπίδα, άλλες που αληθινά ανακατεύομαι, που επικρατεί μια πικρή οργή, συχνά και δάκρυα, και τότε αναγκάζομαι να σταματήσω οτιδήποτε κάνω και να προσπαθήσω να επεξεργαστώ αυτόν τον χείμαρρο από σκέψεις και συναισθήματα. Είναι αδύνατον να συνεχιστεί μια κανονική καθημερινή ρουτίνα σε τέτοιους καιρούς. Φυσικά, το ρωσικό πολιτικό σύστημα και οι ενέργειές του ήταν εδώ και καιρό πηγή απογοήτευσης, αλλά είναι αληθινό σοκ το ότι έφτασαν ώς εδώ τα πράγματα. Στον 21ο αιώνα!
– Πώς είναι το κλίμα στη Ρωσία;
– Υπάρχουν αμέτρητοι άνθρωποι στη Ρωσία που δεν υποστηρίζουν τον Πούτιν, αλλά φοβούνται να το δηλώσουν δημοσίως. Υπάρχουν νόμοι σε ισχύ αυτή τη στιγμή που λένε πως αν υποστηρίξεις την Ουκρανία ή πας να βοηθήσεις τους ανθρώπους της με οποιονδήποτε τρόπο –ακόμη και αν αυτό σημαίνει ανθρωπιστική βοήθεια– αυτό ισοδυναμεί με προδοσία, που συνεπάγεται σκληρές τιμωρίες και φυλάκιση. Και υπάρχουν και αυτοί που τον υποστηρίζουν. Και αναρωτιόμουν γιατί, ώσπου παρακολούθησα για λίγα λεπτά την επίσημη ρωσική τηλεόραση: η προπαγάνδα είναι ακραία και τα γεγονότα αλλοιώνονται παντελώς. Μιλούν για ένα ρωσικό στρατό-σωτήρα των Ουκρανών, λένε πως υπάρχουν Ουκρανοί νεοναζί στην εξουσία, πως αυτοί είναι που βομβαρδίζουν τους κατοίκους της χώρας τους και πως όλα αυτά τα υποστηρίζει και τα χρηματοδοτεί η Δύση. Είναι τρομερό πώς μπορείς να πάρεις οποιοδήποτε γεγονός και να παρουσιάσεις μια εντελώς διαφορετική, παραμορφωμένη εκδοχή του. Φαντάσου, λοιπόν, να το βλέπεις όλο αυτό στην τηλεόραση καθημερινά. Ευτυχώς, πολλοί Ρώσοι καταφεύγουν σε εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης και ακούν αυτά που τους διηγούνται οι γνωστοί τους στην Ουκρανία. Υπάρχουν κάποια ανεξάρτητα κανάλια που έχουν απομείνει, που δείχνουν μια ειλικρινή και καθαρή εικόνα, αλλά δεν τα βλέπω να αντέχουν για πολύ.
– Ποιο είναι το κοινό αίσθημα στη Βοστώνη;
– Υπάρχει ένα γενικότερο αίσθημα αλληλεγγύης για τους Ουκρανούς. Την επομένη της εισβολής μπήκα στην τάξη όπου διδάσκω και διέκρινα την ανησυχία και το σοκ στα πρόσωπα των μαθητών. Συνήθως, γεγονότα που συμβαίνουν πολύ μακριά από την Αμερική, δεν μας αγγίζουν και τόσο. Ομως αυτή τη φορά, όλοι νιώθουν τη βαρύτητα της κατάστασης. Οι Αμερικανοί φίλοι μου μου στέλνουν ασταμάτητα μηνύματα, ρωτούν πώς μπορούν να βοηθήσουν και αν η οικογένειά μου είναι ασφαλής. Υπάρχει γενικά ένα τεράστιο κίνημα αλληλεγγύης και υποστήριξης.
– Σήμερα συμμετείχες σε μια μεγάλη διαδήλωση στη Βοστώνη. Μπορείς να μας περιγράψεις το κλίμα και ίσως κάποια στιγμιότυπα;
Πώς να προβλέψεις, όταν στην εξουσία βρίσκεται αυτός ο άνθρωπος με την κολλημένη στην πρώην Σοβιετική Ενωση ιδεολογία του; Είναι ικανός για όλα, και αυτό είναι τρομακτικό. Ερχονται δύσκολοι καιροί και για τις δύο χώρες.
– H διαδήλωση ήταν τεράστια – λένε πως αριθμούσε περίπου 5.000 άτομα. Οι άνθρωποι στην Ουκρανία έχουν μεγάλη ανάγκη αυτό: να δουν ότι ο κόσμος στέκεται δίπλα τους. Μαζί μας ήταν και η νονά της μικρής κόρης μου, η οποία ήρθε πριν από λίγα χρόνια στην Αμερική από μια μικρή πόλη της Ουκρανίας. Κάποια στιγμή διέκρινε μέσα στο πλήθος μια άλλη γυναίκα που κρατούσε μια επιγραφή με το όνομα μιας πόλης που βρίσκεται δίπλα στη δική της. Οταν είδαν πως προέρχονται από γειτονικές πόλεις, αγκαλιάστηκαν αυθόρμητα. Αρχισαν να κλαίνε, και έμειναν εκεί αγκαλιασμένες, κλαίγοντας, για ώρα. Νομίζω πως για δέκα ολόκληρα λεπτά δεν μπορούσαν να ξεκολλήσουν η μία από την άλλη. Δύο γυναίκες άγνωστες. Πώς να το ξεχάσεις ποτέ αυτό; Και νομίζω πως είναι στιγμές σαν αυτή, που κάνουν τους Ουκρανούς να πιστεύουν ότι η νίκη θα είναι δική τους. Κανένας δικτάτορας, κανένα τανκ και καμία βόμβα δεν μπορεί να εμποδίσει αυτήν τη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων.
– Πώς βιώνει την κρίση αυτές τις ημέρες η γυναίκα σου, ως Ουκρανή, και, πώς νιώθεις, ως Ρώσος, γι’ αυτό που συμβαίνει;
– Υπήρχαν φορές που εγώ και η Κάτια είχαμε επισκεφτεί μαζί το Κίεβο, το Τσερκάσι και τη Μόσχα, και είχαμε αυτή τη λαχτάρα να δείξουμε ο ένας στον άλλο τα μέρη όπου μεγαλώσαμε. Οντας εκεί, το ξέραμε, το νιώθαμε, πως η Ουκρανία είναι μια ξεχωριστή χώρα, με δική της κουλτούρα και ιστορία, μια χώρα που πρέπει να είναι ανεξάρτητη. Αυτές τις μέρες μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία, αλλά νομίζω πως αυτό που νιώθω εγώ δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτό που βιώνει η ίδια. Η πόλη της, η χώρα της, οι συμπατριώτες της, είναι υπό επίθεση. Οσο για μένα, νιώθω ντροπή και ενοχή. Ξέρεις, διδάσκω στο πανεπιστήμιο σχετικά με την τέχνη στη Ρωσία και πώς αυτή πάλεψε το σοβιετικό καθεστώς. Το ίδιο κάνει και η μητέρα μου, που είναι καθηγήτρια ρωσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ντάλας. Και, ενώ προσπαθούμε να αναδείξουμε τον πλούτο της ρωσικής κουλτούρας, ένας παράφρων σαν τον Πούτιν διαλύει τα πάντα. Οσο για την Κάτια, είναι συνεχώς, σχεδόν όλη μέρα, σε επικοινωνία με φίλους και συγγενείς στην Ουκρανία. Είναι όλοι τους φοβισμένοι, όμως νιώθουν μια σιγουριά πως θα νικήσουν και ότι στο τέλος θα φανεί η αλήθεια.
– Πώς προβλέπεις ότι θα εξελιχθεί αυτή η κρίση;
– Πώς να προβλέψεις, όταν στην εξουσία βρίσκεται αυτός ο άνθρωπος, με την κολλημένη στην πρώην Σοβιετική Ενωση ιδεολογία του; Είναι ικανός για όλα, και αυτό είναι τρομακτικό. Ερχονται δύσκολοι καιροί και για τις δύο χώρες. Και, ενώ όλοι θέλουμε την ειρήνη, πρέπει να κάνουμε κάτι παραπάνω από το να ευχόμαστε. Πρέπει να πάρουμε όλοι μας θέση. Το καθεστώς που ευθύνεται γι’ αυτόν τον εφιάλτη πρέπει να λογοδοτήσει.
– Πώς μπορούν οι καλλιτέχνες να επηρεάσουν με το έργο τους τα πράγματα;
– Βρισκόμαστε σ’ ένα πολύ σκοτεινό μέρος και νομίζω πως οι καλλιτέχνες θα παλέψουν για το φως όπως ακριβώς έκαναν παλιότερα, όταν εξέφρασαν την ανάγκη τους για ελευθερία έναντι του σοβιετικού καθεστώτος – ακόμη και αν τόσο πολλοί κυνηγήθηκαν και εστάλησαν στην εξορία.
– Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για πρόσφατες δουλειές σου;
– Τελειώνω ένα βιβλίο βασισμένο στο ποίημα «Haddocks’ Eyes» του Λιούις Κάρολ και σύντομα θα κυκλοφορήσουν διάφορα βιβλία που έχω εικονογραφήσει, όπως το «Something Wicked This Way Comes» του Ρέι Μπράντμπερι, το «The Wind in the Willows» του Κένεθ Γκράχαμ, το «Ghost Story» του Πίτερ Στράουμπ και το «Powers of Darkness» του Μπραμ Στόκερ. Επίσης, πρόσφατα ολοκλήρωσα μια σειρά εικονογραφήσεων για ένα μυθιστόρημα του Αντρέι Μακίν, το «Brief Loves that Live Forever», που περιγράφει τις πράξεις αντίστασης και τη λαχτάρα για ελευθερία κάτω από την εξουσία των Σοβιέτ. Σε αυτό βλέπω ξεκάθαρους παραλληλισμούς με τα σημερινά γεγονότα. Το ίδιο βλέπω και στις εικονογραφήσεις μου για δύο μυθιστορήματα του Γκουστάβ Μέιρινκ, το «Golem» και το «Walpurgisnacht». Τα δύο αυτά βιβλία είχαν εμπνευστεί από δραματικά γεγονότα του περασμένου αιώνα: τα πογκρόμ, τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη Ρωσική Επανάσταση κ.ά. Η Ιστορία, οι πόλεμοι, οι ανθρώπινες τραγωδίες είναι θέματα για τα οποία έγραψε ο Μέιρινκ. Τα βιβλία του είχαν απαγορευτεί και καίγονταν στη Γερμανία, στην Αυστρία και στη Ρωσία. Και σήμερα, μοιάζουν συγκλονιστικά επίκαιρα.
