Ως συμπληρωματικό στο ΝΑΤΟ αντιλαμβάνεται το εγχείρημα της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας ο γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αμυνας (European Defence Agency – EDA), Γίρι Σεντίβι, ο οποίος σε συνέντευξη στην «Κ» απαντάει ότι δεν θα ήταν ρεαλιστική μια ρήτρα συλλογικής άμυνας στην Ευρωπαϊκή Eνωση, την οποία προσφέρει το άρθρο 5 στο ΝΑΤΟ. Ο ίδιος προτρέπει τις ευρωπαϊκές χώρες να συνδυάσουν πόρους και ικανότητες με κοινές επενδύσεις, για οικονομίες κλίμακας και αύξηση της αποτελεσματικότητας.
– Σε ποιο στάδιο βρίσκεται το εγχείρημα της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, ποιος είναι ο τελικός στόχος και ποιο θα ήταν ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για να δούμε κάποια απτά αποτελέσματα; Πώς θα περιγράφατε μια εικόνα από το μέλλον;
– Tα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σημείωσαν ουσιαστική πρόοδο τα τελευταία χρόνια για να προχωρήσουν προς μια πιο συνεργάσιμη, ενοποιημένη, ισχυρή και αποτελεσματική ευρωπαϊκή άμυνα, αλλά δεν είμαστε ακόμα εκεί. Πράγματι, μένουν πολλά να γίνουν. Αλλά ο τελικός στόχος είναι ξεκάθαρος: να γίνει η Ευρώπη μια ήπειρος ικανή να προστατεύει τον εαυτό της και να υπερασπίζεται τις αξίες και τους πολίτες της. Για να επιτευχθεί αυτό, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να συνδυάσουν τις δεξιότητές τους, τους πόρους και τις αμυντικές τους ικανότητες. Πρέπει να συνεργαστούν, γιατί κανένας από αυτούς δεν είναι αρκετά δυνατός για να το πετύχει από μόνος του. Ετσι, το μέλλον της Ευρώπης βρίσκεται στη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών της, και στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.
Η αμυντική συνεργασία έχει νόημα: δημοσιονομικό νόημα (η από κοινού ανάπτυξη, αγορά και χρήση αμυντικού εξοπλισμού είναι λιγότερο δαπανηρή απ’ ό,τι αν κάθε χώρα το κάνει μόνη της), πολιτικό νόημα (η εφαρμογή του ίδιου νήματος αυξάνει το βάρος της Ευρώπης στη διεθνή σκηνή) και –το πιο σημαντικό– επιχειρησιακό νόημα, καθώς η συνεργασία ενισχύει τη διαλειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητα των αμυντικών δυνατοτήτων που χρησιμοποιούν οι Ενοπλες Δυνάμεις μας.
– Θα λέγατε ότι ο τελικός προορισμός είναι επί της ουσίας ένα ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ; Το οποίο, αν καταλαβαίνω καλά, θα λειτουργεί παράλληλα με το ΝΑΤΟ και μέσα στο ΝΑΤΟ.
– Χαίρομαι που αναφέρετε το ΝΑΤΟ γιατί μερικές φορές υπάρχει μια παρεξήγηση σχετικά με το τι θα σημαίνει πραγματικά για το ΝΑΤΟ η ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία και μια ενισχυμένη ευρωπαϊκή άμυνα. Μερικές φορές παρουσιάζεται ακόμη και ως μια πιθανή εναλλακτική λύση στο ΝΑΤΟ, κάτι που –φυσικά– δεν ισχύει καθόλου. Αντίθετα: μια ισχυρότερη, πιο ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή άμυνα θα ήταν συμπληρωματική του ΝΑΤΟ και θα ενίσχυε τον ευρωπαϊκό πυλώνα του. Γιατί μια πιο εύρωστη και αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα θα οδηγήσει τελικά σε ένα ισχυρότερο ΝΑΤΟ. Αυτό είναι σημαντικό να το κατανοήσουμε γιατί το ΝΑΤΟ είναι και παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της συλλογικής μας άμυνας. Ο κοινός στόχος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. είναι να διασφαλίσουν την ασφάλεια των πολιτών τους και να ενισχύσουν τον διατλαντικό δεσμό. Και οι δύο διαδραματίζουν επομένως συμπληρωματικούς ρόλους στην παροχή ασφάλειας στην Ευρώπη. Και αυτό είναι κρίσιμο, ειδικά τώρα που ο πόλεμος έχει επιστρέψει στην Ευρώπη.
– Ορισμένοι αξιώνουν μια ευρωπαϊκή άμυνα στο πλαίσιο της οποίας κάθε χώρα-μέλος θα εγγυάται κυριολεκτικά την ασφάλεια κάθε χώρας-μέλους και θα δρα αντίστοιχα σε κάθε τυχόν εξωτερική απειλή. Αλλοι χαρακτηρίζουν μη ρεαλιστική μια τέτοια προσέγγιση. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Αν αναφέρεστε σε ένα είδος ρήτρας συλλογικής άμυνας της Ε.Ε. όπως υπάρχει στο ΝΑΤΟ με το άρθρο 5, δεν έχω ακούσει τέτοιες εκκλήσεις σε ευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο, για να είμαι ειλικρινής. Και δεν νομίζω ότι θα ήταν ρεαλιστικό, ούτε σχετικό να εξεταστεί μια τέτοια συζήτηση σε επίπεδο Ε.Ε., επειδή έχουμε το άρθρο 5 στο ΝΑΤΟ όπου οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. είναι μέλη.
Μια ισχυρότερη, πιο ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή άμυνα θα είναι συμπληρωματική και θα οδηγήσει τελικά σε ένα ισχυρότερο ΝΑΤΟ.
– Η στρατιωτική ισχύς απαιτεί οικονομική υποστήριξη. Θα κληθούν τα κράτη-μέλη να δαπανήσουν περισσότερα χρήματα απ’ ό,τι σήμερα όσο θα προχωράει η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής άμυνας;
– Οι αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη έχουν ήδη αυξηθεί τα τελευταία έξι χρόνια και αναμένω να αυξηθούν περαιτέρω τώρα ως άμεση συνέπεια του τραγικού πολέμου στην Ουκρανία. Φαίνεται ότι οι κυβερνήσεις μας είναι πλέον έτοιμες να αντιμετωπίσουν την ασφάλεια και την άμυνα ως θέμα προτεραιότητας, ενώ είχε κάπως παραμεληθεί για πολλά χρόνια. Αλλά επιτρέψτε μου να είμαι σαφής: η διάθεση περισσότερων χρημάτων στο τραπέζι για την άμυνα δεν θα εγγυηθεί αυτόματα περισσότερη ασφάλεια και καλύτερη άμυνα. Πρέπει επίσης να ξοδεύουμε τα χρήματα αποτελεσματικά και με σύνεση. Και ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος να δαπανήσουμε τους αμυντικούς μας προϋπολογισμούς είναι μαζί, μέσω συνεργασίας. Γιατί η χώρα Α να μη συνεργαστεί με τη χώρα Β για τον εκσυγχρονισμό των στρατών τους εάν διαθέτουν ίδιους ή παρόμοιους τύπους δυνατοτήτων; Δεν θα τους βοηθούσε μόνο να εξοικονομήσουν χρήματα, αλλά και να κάνουν αυτόν τον εξοπλισμό πιο διαλειτουργικό, πράγμα που σημαίνει πιο αποτελεσματικό όταν αναπτύσσεται σε κοινές αποστολές και επιχειρήσεις.
– Ποιος είναι ο ρόλος της Ελλάδας; Πώς θα περιγράφατε τη θέση της στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής άμυνας με βάση τα χαρακτηριστικά της;
– Μπορώ να μιλήσω μόνο για τη θέση και τη δέσμευση της Ελλάδας στον EDA. Και αυτό που βλέπω εκεί είναι πολύ θετικό! Η Ελλάδα πράγματι συνεισφέρει πολύ ενεργά σε πρότζεκτ του EDA σε όλες τις δραστηριότητές μας – από την ανάπτυξη ικανοτήτων, την έρευνα και την τεχνολογία έως τη βιομηχανική συνεργασία. Μπορώ μόνο να ενθαρρύνω την Ελλάδα να συνεχίσει σε αυτό το μονοπάτι και να αυξήσει περαιτέρω την ενεργό συμμετοχή της σε συνεργατικά αμυντικά έργα, είτε στον EDA είτε σε άλλα φόρουμ.
– Τι σημαίνουν οι εξελίξεις στην Ουκρανία για το εγχείρημα της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας; Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η Γερμανία δημιουργεί ταμείο για την αμυντική της αναβάθμιση. Θα λέγατε ότι έχουμε μομέντουμ για την ευρωπαϊκή ενοποίηση στο πεδίο της άμυνας; Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Τη στιγμή που μιλάμε, λίγες μέρες μετά την έναρξη της εντελώς αδικαιολόγητης ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, είναι πολύ νωρίς για να πούμε τι μακροπρόθεσμο αντίκτυπο θα έχει αυτή η εισβολή, αυτός ο αποτρόπαιος πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος, στην ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία μακροπρόθεσμα. Αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια στιγμή-σταθμός, καθώς μας δείχνει, περισσότερο από ποτέ, ότι δεν μπορούμε να θεωρήσουμε την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ευρώπη δεδομένες. Οτι πρέπει να υπερασπιστούμε τις αξίες μας, τα συμφέροντά μας, τους πολίτες μας. Και ότι πρέπει να έχουμε σύγχρονες, ισχυρές, αποτελεσματικές και διαλειτουργικές αμυντικές δυνατότητες για να το κάνουμε αυτό.
– Tι μηνύματα εισπράττετε από την αμερικανική πλευρά; Πώς στέκονται απέναντι στην προσπάθεια της Ευρώπης για αμυντική αυτονομία;
– Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί είναι εταίροι στο ΝΑΤΟ και ό,τι ενισχύει την ευρωπαϊκή άμυνα ενισχύει επίσης τον ευρωπαϊκό πυλώνα του ΝΑΤΟ. Νομίζω ότι αυτό είναι καλά κατανοητό και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Παρεμπιπτόντως, οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο γι’ αυτό που κάνουμε επίσης στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Αμυνας. Οπως γνωρίζετε, οι ΗΠΑ θέλουν να συνάψουν μια Διοικητική Συμφωνία (AA) με τον Οργανισμό – έχουμε τέσσερις μέχρι στιγμής (Νορβηγία, Ελβετία, Σερβία, Ουκρανία). Τον περασμένο Νοέμβριο, οι υπουργοί Αμυνας των κρατών-μελών του EDA ενέκριναν εντολή στον Οργανισμό να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ για τη σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας.
