Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα βαθύνει τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε αυταρχικά και δημοκρατικά κράτη, λέει στην «Κ» η δρ Ντανιέλα Σβάρτσερ, εκτελεστική διευθύντρια Ευρώπης και Ευρασίας του Open Society Foundations, επίτιμη καθηγήτρια Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και senior fellow στο Κέντρο Μπέλφερ του Harvard Kennedy School. Η κ. Σβάρτσερ, η οποία βρέθηκε στους Δελφούς πριν από λίγες ημέρες, σημειώνει ότι οι ρηξικέλευθες αποφάσεις που έλαβε η Γερμανία θα δοκιμαστούν τον χειμώνα, υπογραμμίζει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε ΗΠΑ και Ευρώπη πιο κοντά, ενώ πρόσθεσε πως όλα όσα συμβαίνουν αποτελούν έναν ακόμη λόγο για τον οποίο η Ε.Ε. πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα.
– Πώς πιστεύετε ότι η ουκρανική κρίση θα επηρεάσει την Ε.Ε. και τον τρόπο που αυτή τοποθετείται στον 21ο αιώνα;
– Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε την Ε.Ε. και επίσης τη Διατλαντική Συμμαχία και πάλι πιο κοντά. Πρώτα απ’ όλα, τη δυνατότητα συμφωνίας σε πολύ ουσιαστικά πακέτα κυρώσεων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ακόμη και την προετοιμασία τους πριν από τον πόλεμο. Δεύτερον, θα δούμε περαιτέρω πρόοδο στην αμυντική πολιτική – οι κυβερνήσεις επανεξετάζουν τις δικές τους εθνικές πολιτικές, όπως η γερμανική, που αποφάσισε να δαπανήσει περισσότερα για την άμυνα για να δημιουργήσει ένα ταμείο 100 δισεκατομμυρίων. Επίσης, ο Γερμανός καγκελάριος μίλησε για την ανάγκη στενότερης συνεργασίας με τους Ευρωπαίους εταίρους και ιδιαίτερα με τη Γαλλία.
– Θα υπάρξουν οικονομικές συνέπειες για την Ευρώπη. Θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αποφασιστικότητα των χωρών της Ε.Ε.;
– Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι για να σκεφτούμε τις επιπτώσεις του πολέμου πέρα από την Ουκρανία. Ο ένας είναι οι δευτερεύουσες επιπτώσεις της διάχυσης, όπως η άνοδος των τιμών της ενέργειας ή ακόμη και η διακοπή των ενεργειακών παροχών – όλες οι οικονομικές επιπτώσεις των κυρώσεων, το κόστος της μετανάστευσης, και πράγματι υπάρχει μια τεράστια πρόκληση εδώ λόγω των χωρών που κινδυνεύουν να πληγούν σκληρά από όλα. Και ο δεύτερος τρόπος για να σκεφτούμε τις επιπτώσεις του πολέμου πέρα από την Ουκρανία, είναι πραγματικά ότι η Ρωσία μπορεί να αυξήσει την πίεσή της στις γειτονικές χώρες – το έχουμε δει αυτό να συμβαίνει με τη Δημοκρατία της Μολδαβίας πολύ πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, μέσω της μόχλευσης αερίου που η Ρωσία έχει στη χώρα, την πίεση που ασκούν στην κυβέρνηση να πληρώσει τεράστια χρηματικά ποσά για παραδόσεις φυσικού αερίου. Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα.
Η Ε.Ε. έχει έντονο ενδιαφέρον για μια σταθερή γειτονιά, επομένως πρέπει να σκεφτεί μέσω ποιων από τις πολιτικές που χρησιμοποιεί για να κάνει την Ενωση πιο ανθεκτική μπορεί να επεκταθεί σε χώρες που διαπραγματεύονται την ένταξη ή επιθυμούν να είναι υποψήφιες για ένταξη ή είναι απλώς γείτονες της Ε.Ε. Επειδή, όπως μάθαμε από το παράδειγμα της Ουκρανίας, μια επίθεση σε μία από αυτές τις χώρες ή η ευθραυστότητα μιας εξ αυτών θα έχει πολύ υψηλό τίμημα για την Ε.Ε. συνολικά.
Τρίτον, και αυτό είναι μια πολύ πιο θεμελιώδης επίπτωση, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί να προκαλέσει τον κόσμο να χωριστεί πιο ξεκάθαρα σε δύο στρατόπεδα. Εδώ και αρκετό καιρό, συζητάμε για συστημικό ανταγωνισμό ανάμεσα στον δυτικό φιλελεύθερο κόσμο και στην ολοένα αυξανόμενη ομάδα αυταρχικών χωρών. Οι διαχωριστικές γραμμές χαράσσονται πιο καθαρά τώρα. Θα είναι κρίσιμο πώς θα τοποθετηθούν η Κίνα και η Ινδία. Μπορεί να καταλήξουμε να δούμε δύο στρατόπεδα, που θα απομακρύνονται όλο και περισσότερο το ένα από το άλλο, πολιτικά και οικονομικά. Η Ευρώπη, για την οποία η οικονομική ελευθερία υπήρξε κατευθυντήρια αρχή και έχει επομένως ισχυρές αλληλεξαρτήσεις με τον κόσμο, θα πρέπει να επανεξετάσει ριζικά και να μεταμορφώσει το μοντέλο της.
Οι διαχωριστικές γραμμές με τις αυταρχικές χώρες χαράσσονται πιο καθαρά τώρα. Μπορεί να καταλήξουμε να δούμε δύο στρατόπεδα, που θα απομακρύνονται πολιτικά και οικονομικά.
– Πιστεύετε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί επίσης να αναδιαμορφώσει τη σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε.;
– Η σχέση με τις ΗΠΑ έχει σίγουρα αλλάξει, προς το καλύτερο. Οι ΗΠΑ συμμετείχαν σε μια πολύ αξιοσημείωτη προσπάθεια ανταλλαγής πληροφοριών πολύ νωρίς και προσπάθησαν να φέρουν τους Ευρωπαίους κοντά σε κοινές πολιτικές. Αυτή ήταν μια πολύ έντονη διπλωματική προσπάθεια έναντι της Γερμανίας, της Γαλλίας, των Βρυξελλών, και νομίζω πως οφείλεται πραγματικά στην ισχυρή διατλαντική δέσμευση της σημερινής κυβέρνησης των ΗΠΑ –σε αντίθεση με τον προκάτοχο του Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ– ότι η Διατλαντική Συμμαχία ήταν έτοιμη να αντιδράσει με ενότητα στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ωστόσο, η Ε.Ε. έχει τα δικά της καθήκοντα να επιτύχει και αυτό σημαίνει να γίνει πιο ισχυρός παράγοντας όσον αφορά την ασφάλεια και την άμυνα, καθώς και την πολιτική σταθεροποίησης στην ανατολική γειτονιά μας. Για τις ΗΠΑ, η βασική στρατηγική πρόκληση παραμένει η Κίνα. Αυτήν τη στιγμή είμαστε όλοι επικεντρωμένοι σε αυτόν τον τρομερό, αδικαιολόγητο πόλεμο, και είναι σωστό να εστιάσουμε την ενέργειά μας εκεί. Η πιο ουσιαστική πρόκληση από την προοπτική των ΗΠΑ είναι η άνοδος της Κίνας και η προσπάθειά της να επεκτείνει το δικό της μοντέλο, όχι μόνο γεωγραφικά σε άλλες χώρες, αλλά και να αλλάξει πραγματικά τις δομές και τις αρχές της διεθνούς τάξης. Η Ευρώπη δεν είναι οι ΗΠΑ, αλλά θα πρέπει να επαναξιολογήσουμε και τη σχέση μας με την Κίνα. Πρέπει να είμαστε σε θέση να συνεργαστούμε με την Κίνα σε βασικές παγκόσμιες προκλήσεις που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μόνο μαζί ή καθόλου – σκέφτομαι την κλιματική κρίση. Αλλά πρέπει επίσης να γίνουμε λιγότερο εξαρτημένοι από την Κίνα.
– Πώς οι πρόσφατες αποφάσεις της γερμανικής κυβέρνησης σχετικά με την άμυνα και τη στάση της εξωτερικής πολιτικής μεταμορφώνουν τη γερμανική ταυτότητα;
– Αυτήν τη στιγμή, η δημόσια υποστήριξη στις αποφάσεις σχετικά με τις δαπάνες, την άμυνα, την παράδοση όπλων και τις κυρώσεις είναι πολύ υψηλή. Ωστόσο, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση κρίσης όπου υπάρχει πολύ μεγάλη συναισθηματική εμπλοκή. Και αυτό δεν σημαίνει ακόμη μια πραγματική αλλαγή τάσης στη γερμανική σκέψη για τον δικό της ρόλο. Ετσι, αυτό θα παραμείνει ένα τεράστιο πολιτικό καθήκον για τη νέα κυβέρνηση να συνεχίσει να πείθει τους Γερμανούς και να δείξει τρόπους με τους οποίους η Γερμανία μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο.
Η κυβέρνηση είχε δίκιο όταν, στις πρώτες ημέρες αυτής της σύγκρουσης, αναφερόταν στο ζήτημα της Ουκρανίας σαν κάτι που επηρεάζει τον ίδιο τον πυρήνα της Ευρώπης. Πραγματικά φθάνει στην καρδιά της δημοκρατικής και φιλελεύθερης τάξης μας, και ο καγκελάριος Σολτς κατέστησε σαφές ότι χάνοντας την Ουκρανία θα χάναμε πολύ περισσότερα από μια κυρίαρχη χώρα που έχει νόμιμο δικαίωμα ύπαρξης. Τώρα, η Γερμανία φαίνεται ότι φοβάται το δικό της θάρρος. Αυτό αφορά τα ζητήματα του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, εμπάργκο και παραδόσεις όπλων. Η κυβέρνηση παραπαίει λόγω της μεγάλης εξάρτησης της Γερμανίας από τις ρωσικές εισαγωγές. Οταν κάνει κρύο τον χειμώνα, όταν οι άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους, ίσως τον επόμενο χρόνο να μην έχει «κλείσει» ότι ο πληθυσμός υποστηρίζει αυτές τις αποφάσεις.
Αυτός ακριβώς είναι ο φόβος που κρατάει πίσω τη Γερμανία στο θέμα του εμπάργκο φυσικού αερίου και πετρελαίου. Μπορεί να υπάρξει επανεμφάνιση εκείνων που με τα χρόνια είναι «υποστηρικτές του Πούτιν». Πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι δεν έπρεπε να μπούμε σε αυτήν την αντιπαράθεση. Η Γερμανία θα χρειαστεί να κάνει περισσότερα για να ενισχύσει τον δικό της ρόλο στην Ευρώπη, ώστε να πετύχουμε στον αγώνα για δημοκρατία και ελευθερία στην ήπειρό μας.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
