Ανησυχία για τις επιπτώσεις που θα έχει η κρίση στην ικανότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων να εξυπηρετούν τα δάνειά τους εκφράζει ο διευθύνων σύμβουλος της doValue και πρόεδρος Ενωσης Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις Τάσος Πανούσης, σημειώνοντας ότι κάποιες αρνητικές ενδείξεις εντοπίζονται ήδη στα ενήμερα δάνεια, δηλαδή αυτά έχουν ήδη ρυθμιστεί. Στη συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Πανούσης εξηγεί ότι η δευτερογενής αγορά κόκκινων δανείων, που τώρα αναπτύσσεται και στη χώρα μας, θα ενισχύσει την ικανότητα του κλάδου να πετύχει τους στόχους των τιτλοποιήσεων και εκτιμά ότι μέσω της αποτελεσματικής διαχείρισής τους δάνεια 15 δισ. ευρώ θα καταστούν εκ νέου ενήμερα και θα επιστρέψουν στις τράπεζες.
– Ποιες είναι οι επιπτώσεις της κρίσης στην εξυπηρέτηση των δανείων που είναι ήδη σε ρύθμιση και ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας με δεδομένο τη συνέχιση των πληθωριστικών πιέσεων το προσεχές διάστημα;
– Είναι αλήθεια ότι βγαίνοντας από μια κρίση μπαίνουμε σε μια νέα. Στην πανδημία, μια πρωτοφανούς έκτασης οικονομική διαταραχή, η επίπτωση στα χαρτοφυλάκια κινήθηκε σε διαχειρίσιμα επίπεδα, χάρη στις ρυθμίσεις στις οποίες προχωρήσαμε αλλά και με την καθοριστική συμβολή των κρατικών μέτρων στήριξης, όπως τα προγράμματα Γέφυρα 1 και 2. Η αύξηση του πληθωρισμού, κυρίως το κόστος των πρώτων υλών για τις επιχειρήσεις, και το κόστος της ενέργειας για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, είναι εύλογο να έχει επιπτώσεις στις οφειλές. Εχουμε ήδη ενδείξεις που εντοπίζονται ειδικά στα ενήμερα δάνεια, εξαιτίας της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος και κατεξοχήν της αύξησης των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Ομως τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση θα μειώσουν ουσιαστικά τους λογαριασμούς το επόμενο διάστημα και θα ανακουφίσουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Με αυτό το δεδομένο, πιστεύω ότι και αυτή η συγκυρία θα αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό διαχειρίσιμη στο προβλεπτό μέλλον.
– Πώς εξελίσσεται η πορεία εκτέλεσης των τιτλοποιήσεων και κατά πόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι που έχουν τεθεί στα επιχειρησιακά σχέδια;
– Η δραστηριότητά μας είναι ευαίσθητη στις μεταβολές του οικονομικού κλίματος. Αυτό είναι φυσικό, αφού η δυνατότητα εξυπηρέτησης των οφειλών επηρεάζεται άμεσα από την τρέχουσα οικονομική κατάσταση των οφειλετών, είτε πρόκειται για ιδιώτες είτε για επιχειρήσεις. Η πανδημία σε προηγούμενη φάση και σήμερα η αύξηση του κόστους ενέργειας και πρώτων υλών έχει αναπόφευκτα επίδραση στη συμπεριφορά των δανειοληπτών. Οσα επιχειρηματικά σχέδια καταρτίστηκαν μετά την έναρξη της πανδημίας, το έχουν λάβει υπόψη και είμαστε απολύτως εντός στόχων, ενώ συχνά τους υπερβαίνουμε. Στα παλαιότερα σχέδια υπάρχει μια αναμενόμενη απόκλιση, λόγω του διαφορετικού περιβάλλοντος που είχε προβλεφθεί. Κι εδώ όμως κάνουμε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες ώστε να πιάσουμε τους στόχους, και σε αυτό θα βοηθήσει και η ανάπτυξη της δευτερογενούς αγοράς χαρτοφυλακίων, που ξεκινάει τώρα στην Ελλάδα και θα ενισχύσει τις ταμειακές ροές στα συγκεκριμένα χαρτοφυλάκια.
Η άνοδος του πληθω-ρισμού είναι εύλογο να έχει επιπτώσεις στις οφειλές.
– Σε τι ποσοστό επιτυγχάνεται η εξυγίανση των χαρτοφυλακίων και η επιστροφή τους στις τράπεζες; Είναι εφικτή η μεταβίβαση δανείων που έχουν εξυγιανθεί σε άλλες τράπεζες;
– Ο πρώτος στόχος μας σε κάθε δάνειο που διαχειριζόμαστε είναι να βρούμε μια μακροπρόθεσμη και βιώσιμη λύση, ώστε το δάνειο να εξυπηρετείται και πάλι κανονικά και ο κάτοχός του να ανακτήσει την πρόσβαση στο πιστωτικό σύστημα. Αυτό σε μεγάλη κλίμακα σημαίνει επιστροφή της οικονομίας στην κανονικότητα. Οσα από τα «θεραπευμένα» δάνεια ανήκουν στις τράπεζες, επαναταξινομούνται, με βάση το ρυθμιστικό πλαίσιο, μετά από ένα διάστημα ομαλών καταβολών, ως εξυπηρετούμενα. Ετσι αυξάνεται το υγιές ενεργητικό των τραπεζών, στηρίζεται η κερδοφορία και κατά συνέπεια η κεφαλαιακή τους επάρκεια. Ηδη στην doValue Greece έχουμε πετύχει για έναν πελάτη μας, τη Eurobank, να θεραπεύσουμε συνολικά δάνεια ύψους 1,4 δισ. ευρώ το 2020 και το 2021. Σε ό,τι αφορά τα δάνεια που είτε περιλαμβάνονται στις τιτλοποιήσεις είτε έχουν πουληθεί σε ιδιώτες, η στόχευσή μας δεν αλλάζει. Και πάλι σκοπός μας είναι η αποκατάσταση της αποπληρωμής τους. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθούν δεξαμενές υγιών πλέον δανείων, που θα μπορούν να μεταβιβαστούν είτε σε επενδυτές είτε σε τράπεζες, με αντίστοιχα με αυτά που προανέφερα πλεονεκτήματα και για τους σημερινούς κατόχους τους, τους δανειολήπτες και το τραπεζικό σύστημα.
– Εκτός από τα δάνεια που ανήκουν στις τράπεζες και μπορούν να επιστρέψουν σε αυτές, αναφέρατε και την ανάπτυξη της δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων, δηλαδή την πώληση χαρτοφυλακίων σε άλλα επενδυτικά κεφάλαια. Ποια πολιτική προκρίνεται και για ποιους λόγους;
– Είναι γεγονός ότι με το πέρας της πρώτης φάσης των τιτλοποιήσεων του προγράμματος «Ηρακλής» ξεκινάει η φάση της ανάπτυξης των δευτερογενών πωλήσεων. Η δευτερογενής αγορά αφορά δύο κατηγορίες δανείων. Πρώτον, τα δάνεια που έχουν εξυγιανθεί. Η εκτίμησή μας είναι ότι μόνο από τις τιτλοποιήσεις θα καταστούν ενήμερα δάνεια περί τα 15 δισ. ευρώ. Αυτά είναι χαρτοφυλάκια που, υγιή πλέον, μπορούν να μεταβιβαστούν σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, είτε επενδυτή, είτε ασφαλιστικά ταμεία, είτε τράπεζες. Δεύτερη, χωριστή, κατηγορία αποτελούν τα χαρτοφυλάκια μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στην doValue Greece προετοιμάζουμε μια σειρά τέτοιων συναλλαγών και για την πρώτη από αυτές βρισκόμαστε στη διαδικασία λήψης μη δεσμευτικών προσφορών.
– Τι ύψους δάνεια διαχειρίζεται η doValue και ποια είναι η σύνθεση των υπό διαχείριση δανείων που έχετε αναλάβει;
– Η doValue Greece είναι η μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης δανείων στη χώρα μας και ανήκει στον κορυφαίο όμιλο του κλάδου σε όλη τη Νότια Ευρώπη. Στην Ελλάδα διαχειριζόμαστε χαρτοφυλάκια ύψους 36 δισ. ευρώ. Τα μισά προέρχονται από τέσσερις μεγάλες τιτλοποιήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων (Frontier I, Cairo, Pillar, Mexico), το 25% παραμένει στους ισολογισμούς των τραπεζών και το 25% ανήκει σε ιδιώτες επενδυτές που μας έχουν εμπιστευθεί και αναθέσει τη διαχείριση των χαρτοφυλακίων που αγόρασαν. Εχουμε ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο, καθώς συνεργαζόμαστε και με τις τέσσερις συστημικές τράπεζες για όλες τις κατηγορίες δανείων (καταναλωτικά, στεγαστικά, μικρομεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων) και σχεδόν με όλους τους μεγάλους επενδυτές NPLs που έχουν επενδύσει στην Ελλάδα. Συνολικά συναλλασσόμαστε με περισσότερους από ένα εκατομμύριο οφειλέτες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Από τα μεγέθη και μόνο καταλαβαίνει κανείς το αποτύπωμά μας – και έχουμε πλήρη συναίσθηση της σημασίας της δουλειάς μας για την οικονομία και την κοινωνία.
Τέσσερα στα πέντε «κόκκινα» ακίνητα θα παραμείνουν στους ιδιοκτήτες τους
– Τα επενδυτικά κεφάλαια και οι servicers καλούνται να διαχειριστούν ένα σημαντικό απόθεμα ακινήτων. Σε τι ύψος ανέρχεται αυτό για το σύνολο της αγοράς και πώς θα μπορούσε να απορροφηθεί αυτό το στοκ; Ποια πολιτική ακολουθείται στον τομέα της διάθεσης ακινήτων και ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για τον κλάδο;
– Τα ακίνητα που εξασφαλίζουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ελλάδα υπολογίζονται σε περίπου 500.000-600.000, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτά θα φτάσει στη διαχείρισή μας μέσω αναγκαστικής εκτέλεσης. Η συντριπτική πλειονότητα, εκτιμώ τουλάχιστον τέσσερα στα πέντε, θα παραμείνει στους ιδιοκτήτες τους είτε μέσω ρυθμίσεων είτε μέσω διάθεσης από τους ίδιους στην αγορά. Και τα υπόλοιπα, όμως, δεν θα βρεθούν στην αγορά από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλα από αυτά θα διατεθούν σε επενδυτές, με τη μορφή χαρτοφυλακίων με πλήθος ακινήτων, κι άλλα σε ιδιώτες, μέσω πλειστηριασμών, όπου –υπογραμμίζω– οι τιμές εκκίνησης δίνονται από ανεξάρτητους εκτιμητές με απόλυτη διαφάνεια. Δεν αναμένουμε οι τιμές των ακινήτων συνολικά να επηρεαστούν πτωτικά από αυτή τη διαδικασία – άλλωστε δεν θα ήταν ούτε προς το συμφέρον το δικό μας και των πελατών μας να υπάρξει ξαφνικά υπερπροσφορά ακινήτων. Επιπλέον, οι επενδυτές θα αναβαθμίσουν τα ακίνητα που θα αγοράσουν, με την αντίστοιχη θετική επίδραση στην οικοδομή, και θα φροντίσουν να τακτοποιήσουν τυχόν αυθαιρεσίες προσβλέποντας σε μια μεσοπρόθεσμη απόδοση. Η αγορά των ακινήτων αυτή τη στιγμή επηρεάζεται πολύ περισσότερο από την άνοδο του κατασκευαστικού κόστους, τις τιμές των δομικών υλικών και την ενεργειακή κρίση που πλήττει το οικονομικό κλίμα – αν και εκτιμώ ότι η τελευταία αυτή παράμετρος θα είναι παροδική.
– Ποια είναι η πολιτική που ακολουθείται στο θέμα των πλειστηριασμών; Υπάρχει ενδιαφέρον για τις ρευστοποιήσεις ακινήτων; Τι θα πρέπει να γίνει για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της αγοράς των πλειστηριασμών;
– Η ελληνική αγορά ακινήτων μετά μια πρωτοφανή κάμψη, λόγω της οικονομικής κρίσης, ανέκαμψε σημαντικά. Η ανάκαμψη συνεχίστηκε και μέσα στην πανδημία. Στους πλειστηριασμούς που διεξάγονται βλέπουμε συχνά οι τιμές των συναλλαγών να κινούνται σημαντικά υψηλότερα από την τιμή εκκίνησης. Πριν από λίγα χρόνια ακόμη, δεν υπήρχε καν ενδιαφέρον και οι διαδικασίες ήταν τις περισσότερες φορές άγονες. Η εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2022 του νέου κώδικα πολιτικής δικονομίας έχει εξορθολογίσει τη διαδικασία και αυτό φαίνεται στην έκβασή της στην πράξη. Ελπίζω ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι θα συμβάλουν με ακόμη πιο ενεργό τρόπο στην αποκατάσταση μιας ομαλής λειτουργίας της αγοράς και στο σκέλος αυτό. Για παράδειγμα βρισκόμαστε σε επαφή με τους συμβολαιογραφικούς συλλόγους και προσβλέπουμε στην ουσιαστική συνδρομή του κλάδου. Αλλά δεν κρύβω ότι μια μακρά απεργιακή κινητοποίηση, όπως αυτή που εξαγγέλθηκε, σε αυτή τη χρονική στιγμή δημιουργεί μείζον πρόβλημα. Τα αιτήματά τους δεν αφορούν τις διαδικασίες αναγκαστικές εκτέλεσης. Αν όμως αυτές εκ των πραγμάτων «παγώσουν» για όλο τον Ιούνιο, ο αντίκτυπος στην εκτέλεση των επιχειρηματικών πλάνων των τιτλοποιήσεων θα είναι υπαρκτός και αισθητός. Επομένως δεν πρέπει οι τιτλοποιήσεις που φέρουν την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου να αποτελέσουν παράπλευρη απώλεια ενός ζητήματος που δεν συνδέεται με αυτές και που –πιστεύω– μπορεί να βρει συναινετική λύση.
– Η κυβέρνηση δρομολογεί τη δημιουργία του Φορέα Απόκτησης Ακινήτων. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να κινητοποιήσει το επενδυτικό ενδιαφέρον;
– Η δημιουργία του φορέα, που ομολογουμένως έχει χρονική υστέρηση έναντι των αρχικών σχεδιασμών, θα δώσει ακόμη μία εναλλακτική στα ευάλωτα νοικοκυριά, που πράγματι χρήζουν αρωγής και προστασίας. Η καθυστέρηση δημιουργεί προβλήματα όχι μόνο επειδή ο φορέας αποτελεί κεντρικό στοιχείο της νέας πτωχευτικής διαδικασίας, αλλά και από λειτουργική άποψη. Οι συνθήκες μεταβάλλονται και μαζί τους οι ανάγκες. Για παράδειγμα, η ενίσχυση που προβλέπεται για τους ευάλωτους δανειολήπτες, της τάξης των 70-210 ευρώ, ορίστηκε το 2020 με βάση τις τότε τιμές των ενοικίων. Η αγορά στέγης, όμως, μέσα σε δύο χρόνια έχει κινηθεί ανοδικά, επομένως το ποσό που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία ίσως δεν επαρκεί και θα χρειαστεί περαιτέρω στήριξη των νοικοκυριών αυτών για να ανταποκριθούν.
Από την άλλη πλευρά, για να είναι ελκυστική η επένδυση στον φορέα για ιδιωτικά κεφάλαια χρειάζεται να λυθούν διαδικαστικά θέματα που λειτουργούν αποτρεπτικά. Είναι εύλογο να πωλείται χωρίς αυθαιρεσίες ένα ακίνητο, αλλά η τακτοποίησή του πρέπει να συνδέεται με την πώληση και όχι με την απόκτηση από τον φορέα, γιατί διαφορετικά επιβαρύνεται δυσανάλογα εκ των προτέρων, χωρίς να είναι καν βέβαιο ότι θα μεταβιβαστεί το ακίνητο. Το ίδιο ισχύει και για την επιβάρυνση με ΕΝΦΙΑ στο διάστημα που το ακίνητο θα ανήκει στον φορέα και όχι στον τελικό ιδιοκτήτη. Τέλος, το Δημόσιο θα μπορούσε να προβλέψει την παροχή κάποιας μορφής εγγύησης, όπως συνέβη με το σχέδιο «Ηρακλής» για τις τραπεζικές τιτλοποιήσεις χαρτοφυλακίων, ώστε να μειωθεί το κόστος δανεισμού των ιδιωτών επενδυτών που ασφαλώς θα αντλήσουν από τις αγορές τα κεφάλαια για τη δημιουργία του φορέα.
Κούρεμα έως και 30%
– Η κυβέρνηση έχει αναθεωρήσει το πτωχευτικό πλαίσιο. Πώς αποτιμάτε την εφαρμογή αυτών των αλλαγών και ποιες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να γίνουν για την αποτελεσματικότερη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους;
– Ο νέος πτωχευτικός νόμος αποτελεί πραγματικό άλμα για το συναλλακτικό πλαίσιο στην Ελλάδα. Η διαδικασία του εξωδικαστικού συμβιβασμού είναι μια νέα προσέγγιση και όπως πάντοτε αντιμετώπισε προβλήματα και καθυστερήσεις στην εκκίνηση. Ομως τα προβλήματα λύθηκαν, οι δρομολογημένες υποθέσεις αυξάνονται και ήδη έχουμε πρόταση ρύθμισης ή και αποδοχή σε περισσότερες από 700 περιπτώσεις δανείων ύψους άνω των 200 εκατ., που συμπεριλαμβάνει και άφεση χρέους τουλάχιστον 30%. Αναμένουμε ότι οι ρυθμοί θα επιταχυνθούν περαιτέρω το επόμενο διάστημα, καθώς όλο και περισσότεροι οφειλέτες θα αποδέχονται τις λύσεις που προτείνει η πλατφόρμα. Θυμίζω ότι πρόκειται για αυτοματοποιημένη, ηλεκτρονική διαδικασία, κάτι που λύνει και όλα τα ερωτήματα γύρω από τη διαφάνειά της. Στο σκέλος που αφορά τις εκκρεμείς περιπτώσεις
του νόμου Κατσέλη υπάρχουν περιθώρια σημαντικής βελτίωσης.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης καταβάλλει προσπάθειες, ιδίως με την ανακατανομή των υποθέσεων στα Ειρηνοδικεία ώστε να εξομαλύνεται
ο φόρτος εργασίας. Ωστόσο δεν είναι δυνατό να μη διαπιστώσει κανείς πως ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να έχουν ολοκληρωθεί όλες οι δικαστικές διαδικασίες φέτος, και βρισκόμαστε στο σημείο όπου για ένα 40% των υποθέσεων δεν έχει καν οριστεί δικάσιμος – και πολλές από τις υπόλοιπες έχουν προσδιοριστεί για το 2023 ή το 2024. Η ανάγκη περαιτέρω επιτάχυνσης είναι παραπάνω από φανερή.
