Ο Πιέρο Λισόνι είναι κάτι σαν ποπ σταρ στον χώρο του ντιζάιν – αν και ο ίδιος, όπως θα μου πει, θεωρεί ότι η λέξη «ντιζάιν» έχει χάσει πλέον την αξία της. Μπορείς να αναγνωρίσεις την αισθητική του· μίνιμαλ, ανθρώπινη και επιβλητική, σε δεκάδες ετερόκλητες δουλειές του στον κόσμο. Από το ξενοδοχείο Mamilla στην Ιερουσαλήμ, που μετά την ανακαίνισή του στέκει σύγχρονο και όμως σε ισορροπία με τον ιστορικό τόπο που το περιβάλλει, και το Ritz-Carlton Residences στο Μαιάμι, μέχρι την περιβόητη καρέκλα Lizz που σχεδίασε για την εταιρεία Kartell στις αρχές των ’00s, επαναπροσδιορίζοντας την αισθητική των επίπλων και βέβαια το coffee table Spool που υπέγραψε για την B&B Italia και αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα και χρηστικά κομμάτια που έχουν δημιουργηθεί ποτέ στον χώρο του επίπλου. Ο ευφυής και λίγο αιρετικός Ιταλός designer και αρχιτέκτονας πριν λίγες μέρες ήρθε στην Ελλάδα για τον εορτασμό της συνεργασίας του ιταλικού brand B&B Italia με την εταιρεία Δελούδης, που φέτος κλείνει τα 50 χρόνια, και βρήκαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε για λίγο στον υπέροχο κόσμο του και το τόσο ιδιαίτερο μυαλό του.
– Έχετε κάποια παιδική ανάμνηση που να συνδέεται με τη μετέπειτα πορεία σας ως ντιζάνερ και αρχιτέκτονα;
– Ξέρετε, για να είμαι πολύ ειλικρινής, άρχισα να σκέφτομαι ότι θέλω να γίνω αρχιτέκτονας όταν ήμουν πολύ μικρός. Από τη στιγμή που ξεκίνησα να σχεδιάζω στο χαρτί και να κάνω κατασκευές με τα χέρια μου, σκεφτόμουν ότι θα ήθελα να κάνω αυτό το επάγγελμα. Θυμάμαι να μιλάω με παιδιά της ηλικίας μου και να λένε ότι θέλουν να γίνουν πιλότοι της Φόρμουλα 1 ή πυροσβέστες ή αστροναύτες. Εγώ έλεγα ότι θέλω να γίνω αρχιτέκτονας. Δεν μπορώ να σας εξηγήσω ακριβώς το γιατί, αλλά ήμουν πολύ συνδεδεμένος με αυτή την ιδέα.
– Η δουλειά σας θεωρείται και είναι διαχρονική. Πώς το καταφέρνετε αυτό εδώ και κάποιες δεκαετίες;
– Αυτό ίσως πράγματι να οφείλεται στην ιστορία της οικογένειάς μου. Οι γονείς μου συνήθιζαν να αναπαλαιώνουν αντίκες. Οι ανακατασκευές και οι αναπαλαιώσεις παλιών αντικειμένων ήταν μέρος της ζωής μας. Ο πατέρας μου μου έδειχνε έπιπλα του 16ου και του 17ου αιώνα και μου εξηγούσε το πόσο σύγχρονα παραμένουν στην εποχή μας και για ποιους λόγους. Ανακάλυψα τον μοντερνισμό όταν ήμουν φοιτητής και παράλληλα παρατηρούσα τις αντίκες στο σπίτι των γονιών μου. Έτσι έκανα μια σιωπηλή σύνδεση των δύο κόσμων στο μυαλό μου, η οποία υποθέτω ότι με ακολουθεί. Για παράδειγμα, βλέπω σαφή σύνδεση ανάμεσα στις δημιουργίες του Φαν ντερ Ρόε και στο μπαρόκ. Υπάρχει ένας διάλογος ανάμεσα στα στιλ, στα κινήματα και στις αρχιτεκτονικές μέσα στους αιώνες, στον οποίο επιχειρώ σιωπηλά να συμμετέχω μέσα από τη δουλειά μου.
– Η αισθητική σας προσέγγιση, πάντως, θα έλεγα ότι είναι μίνιμαλ.
– Μου αρέσει να είμαι απλός, γιατί θεωρώ ότι η απλότητα είναι το πιο σύνθετο πράγμα. Το να σχεδιάσεις κάτι, οτιδήποτε, είναι μια ολόκληρη διαδικασία. Σε κάθε στάδιο αυτής της διαδικασίας, προσωπικά αναρωτιέμαι για την κάθε λεπτομέρεια· αν τη χρειάζομαι στ’ αλήθεια. Έτσι καταλήγω να «καθαρίζω» το σχέδιό μου. Αφαιρώντας τα διακοσμητικά, περιττά στοιχεία, απομένει ένας σκελετός. Αυτό είναι το σχέδιό μου και τότε μόνο μπορώ να αποφασίσω αν μου αρέσει και τι θα το κάνω.
– Από τα δεκάδες αρχιτεκτονικά σας σχέδια σε όλο τον κόσμο, ποιο θεωρείτε το πιο εμβληματικό;
– Δεν μπορώ να απαντήσω σ’ αυτό, γιατί δεν μου αρέσει κανένα έργο που έχω δημιουργήσει. Τα μισώ όλα. Δεν ξέρω γιατί, αλλά κάθε φορά που ολοκληρώνω ένα πρότζεκτ, νιώθω ότι θα έπρεπε να το καταστρέψω και να ξεκινήσω από την αρχή. Αυτό είναι το προσωπικό μου πρόβλημα, η ανασφάλειά μου. Ξέρω ότι η δουλειά μου αρέσει σε πολλούς ανθρώπους, αλλά όχι σ’ εμένα. Ας συμφωνήσουμε ότι ποτέ δεν σχεδιάζω κάτι που είναι εντελώς λάθος και ποτέ κάτι που είναι τέλειο. Ο μόνος λόγος που είμαι περήφανος για τη δουλειά μου είναι γιατί κάθε έργο μου είναι απολύτως ειλικρινές.
– Σχεδιάζετε από έπιπλα μέχρι κτίρια. Ξεχωρίζετε κάποιο πεδίο μέσα στο οποίο αισθάνεστε πιο δημιουργικός;
– Για να αισθανθείς δημιουργικός, πρέπει να σεβαστείς τα όρια που τίθενται. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος. Από κει και ύστερα, για μένα κάθε δουλειά είναι σημαντική. Είτε μιλάμε για μια μηχανή του καφέ είτε για ένα μουσείο, δουλεύω με αξιοπρέπεια και σεβασμό.
– Έχετε συνεργαστεί με κάποια από τα σημαντικότερα brands, όπως Alessi, Kartell και βέβαια την B&B Italia, που είναι και η αφορμή της τωρινής επίσκεψής σας στην Ελλάδα. Ποιο είναι το κριτήριο της επιλογής των συνεργασιών σας;
– Το να είσαι ντιζάινερ με τον ιταλικό τρόπο προϋποθέτει να είσαι ταυτόχρονα και αρχιτέκτονας και να κινείσαι ανάμεσα στους δύο κόσμους. Από την αρχή της δουλειάς μου μιλούσα αυτή τη διττή γλώσσα. Επέλεξα να συνεργαστώ με brands όπως αυτά που αναφέρετε, όπως και με τα Boffi, Flos, Cassina και άλλα, γιατί ένιωσα ότι μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες.
– Αξίες όπως;
– Είναι πολλές και χρειάζεται να υπάρχουν σε συνδυασμό. Το να είσαι σύγχρονος, να είσαι ανοιχτός, να είσαι περίεργος, να χρησιμοποιείς νέες τεχνολογίες, να βλέπεις στην αγορά και στη ζωή κάτι το ιδιαίτερο, να λειτουργείς εκτός του κλασικού πλαισίου, να σέβεσαι τον πολιτισμό, να είσαι λίγο αναρχικός, όλα αυτά είναι αξίες. Με αυτές τις εταιρείες, κατ’ αυτή την έννοια, μιλάμε την ίδια γλώσσα.
– Τι σκέψεις κάνετε για τη συνεργασία σας με την B&B Italia;
– Καλές σκέψεις. Είμαι πολύ νέος ακόμη και κοιτάζω μπροστά. Περάσαμε πολύ χρόνο μαζί, κάναμε πολλά όμορφα πράγματα και προσβλέπω στο μέλλον. Γενικότερα μου αρέσει να βλέπω το παρελθόν σαν όχημα που με μεταφέρει στο μέλλον.
– Πώς διατηρείτε την ισορροπία μεταξύ φόρμας και λειτουργικότητας στις δουλειές σας;
– Μόνο κάποιοι Γερμανοί ασχολούνται επιστάμενα με τη λειτουργικότητα και τη διαχωρίζουν από την ομορφιά. Μπορείς να διαχωρίσεις το σώμα από την ψυχή, το Γιν από το Γιανγκ, αλλά όχι τη φόρμα από τη λειτουργικότητα. Είναι πολύ «μηχανικός» αυτός ο τρόπος σκέψης. Κάτι αληθινά λειτουργικό είναι αυτόματα και όμορφο και κάτι αληθινά όμορφο είναι αυτόματα και λειτουργικό. Μου φαίνεται εντελώς χαζός ο διαχωρισμός, αλλά, ακόμη κι αν έπρεπε να τα ξεχωρίσω και να επιλέξω ανάμεσα στα δύο, θα απαντούσα ότι προτιμώ εκατό τοις εκατό την ομορφιά. Η ομορφιά είναι ένας κώδικας, είναι η ποιότητα της ζωής. Θα σας πω ένα παράδειγμα: επέλεξα τη γυναίκα μου, τη Βερόνικα, όχι επειδή είναι λειτουργική. Την επέλεξα αρχικά γιατί είχε ένα φως στα μάτια της, γιατί είχε όμορφο χαμόγελο, γιατί ήταν γενικά όμορφη. Στη συνέχεια ανακάλυψα ότι είναι και έξυπνη, ότι είναι και βολικός άνθρωπος.
– Με τη βιωσιμότητα και τις πρακτικές της ποια είναι η σχέση σας ως ντιζάινερ;
– Άλλη μία λέξη που συνηθίσαμε να παπαγαλίζουμε σαν μάντρα, χωρίς καν να κατανοούμε τη σημασία της. Αν σχεδιάσεις μια καρέκλα που είναι τόσο όμορφη και τόσο γερή ώστε να μπορείς να την έχεις για μια ζωή, τότε αυτόματα ακολουθείς τους κανόνες της βιωσιμότητας. Ακόμη κι αν η καρέκλα είναι φτιαγμένη από πλαστικό, είναι βιώσιμη, γιατί το πλαστικό έχει χρησιμοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο και έχει αποκτήσει ζωή 20 ετών πριν βρεθεί στα σκουπίδια. Όλοι πια μιλάνε για βιωσιμότητα, ενώ ελάχιστοι σταμάτησαν να χρησιμοποιούν το αυτοκίνητό τους ή να τρώνε μεγάλες ποσότητες κρέατος. Μου φαίνεται γελοίο το να θεωρεί κάποιος ότι αγαπάει τον πλανήτη επειδή οδηγεί ένα Tesla. Με συγχωρείτε αν γίνομαι αφοριστικός, αλλά, αν δεν σας πω τις σκέψεις μου, απλώς χάνουμε τον χρόνο μας.
– Ποιες, κατά τη γνώμη σας, είναι οι πιο κλισέ –με την κακή έννοια– λέξεις στον χώρο του ντιζάιν;
– Η ίδια η λέξη «ντιζάιν» είναι κλισέ. Όλοι μιλούν πια για ντιζάιν σαν να είναι ένα μεγάλο πηγάδι χωρίς κανόνες. Ένας οδηγός λεωφορείου πλέον μιλάει για το ντιζάιν σαν να είναι η πιο κοινή λέξη στον κόσμο. Δεν είμαι αριστοκράτης, αλλά αυτό για μένα είναι κάπως προσβλητικό. Το ντιζάιν σχετίζεται με το στάτους, με τον επαγγελματισμό, με την υψηλή ποιότητα της ζωής.
– Νομίζω ότι θα σας εκνευρίσω ακόμη περισσότερο, αλλά θέλω να ρωτήσω ποιες τάσεις στον χώρο του ντιζάιν ξεχωρίζετε στο σήμερα και ποιες από το παρελθόν.
Η τάση είναι μια λέξη που άλλοτε συνδεόταν με την αλλαγή, με έναν νέο επαναστατικό τρόπο προσέγγισης, αλλά σήμερα έχει γίνει μια κενότητα. Σήμερα οτιδήποτε μπορεί να γίνει τάση, αρκεί ένας ηλίθιος ινφλουένσερ να μιλήσει γι’ αυτό. Το τρεντ ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που ενείχε αρμονία και τάιμινγκ – επίτηδες χρησιμοποιώ τη λέξη «κίνημα», όπως στην τέχνη και τη μουσική. Αγαπώ όλα τα τρεντ του παρελθόντος, που εμφανίστηκαν σε κάποια στιγμή του χρόνου και καθόρισαν το μέλλον. To σχεδιαστικό δίδυμο των Τσαρλς και Ρέι Ιμς, o καλλιτέχνης Μαρσέλ Μπρούντθερς, o αρχιτέκτονας Ετόρε Σότσας δημιούργησαν κάποιες σημαντικές τάσεις που έφεραν την επανάσταση. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια τάση σήμερα, μου μοιάζουν όλες ψεύτικες.
– Δεν υπάρχει στο σήμερα έστω κάποια εφεύρεση, κάποιο εύρημα της τεχνολογικής επανάστασης που να ξεχωρίζετε;
– Το iPhone ίσως. Όχι για τον σχεδιασμό του, αλλά για την επανάσταση που έφερε στη ζωή μας. Και η τεχνητή νοημοσύνη. Ας πούμε το να μπορεί να βοηθήσει ένα ρομπότ στην καλύτερη έκβαση ενός χειρουργείου είναι κάτι σημαντικό.
Υπάρχει ένα αντικείμενο που κατά τη γνώμη σας έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει αυτόματα έναν χώρο; Κάθε αντικείμενο έχει αυτή τη δύναμη. Μπορείς να μεταμορφώσεις έναν χώρο ανάβοντας ένα κερί. Μπορείς να μεταμορφώσεις έναν χώρο βάζοντας στη μέση του πουθενά ένα κομμάτι πέτρας. Είναι καθαρά στο χέρι σου.
– Ποιο είναι το πιο απρόσμενο σχέδιό σας που έχετε στο σπίτι σας;
Δεν χρησιμοποιώ στο σπίτι μου σχέδιά μου. Αυτό που επιδιώκω σπίτι μου είναι να εκπλήσσομαι διαρκώς με συνδυασμούς διαφορετικών αντικειμένων.
– Ποια είναι η προσφορά, ο απόλυτος σκοπός, του ντιζάιν στη ζωή μας;
– Η ομορφιά και η απόλαυση. Το μόνο που έχει σημασία είναι να νιώθεις χαρά και έκπληξη κάθε μέρα. Αυτό είναι το μυστικό. Να βρεις ένα σχέδιο του Λε Κορμπιζιέ ή του Σότσας ή οποιουδήποτε άλλου ντιζάινερ το οποίο να έχει τη δύναμη να σε σοκάρει καθημερινά.
– Περιγράψτε μου την τέλεια μέρα στη ζωή του Πιέρο Λισόνι.
– Ξυπνάω το πρωί, πίνω έναν ωραίο καπουτσίνο, τρώω ένα κρουασάν, διαβάζω εφημερίδες, αγοράζω λουλούδια από την υπαίθρια αγορά και περπατάω μέχρι το στούντιό μου. Ή ακόμη καλύτερα: ξυπνάω το πρωί, πίνω έναν ωραίο καπουτσίνο, τρώω ένα κρουασάν, διαβάζω εφημερίδες, φοράω τις μπότες μου και κάνω σκι.
