Γιάννης Εξαρχος: Ο άνθρωπος πίσω από τη μετάδοση των Ολυμπιακών Αγώνων

Το γραφείο του στη Μαδρίτη είναι γεμάτο βιβλία, δίσκους και ένα πικάπ – για τις… δύσκολες ώρες. Δεν περνάει μέρα που να μην ακούσει μουσική από τους 55.000 δίσκους του, να μη διαβάσει ή να μη δει μία ταινία. Τις υπόλοιπες, πολλές ώρες δουλεύει ακατάπαυστα, παρακολουθεί καθετί στη γραμμή παραγωγής και γνωρίζει κάθε λεπτομέρεια για το τι σημαίνει μετάδοση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ο Γιάννης Εξαρχος, ο διευθύνων σύμβουλος της Olympic Broadcasting Services, της υπηρεσίας της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής που έχει αναλάβει τη ραδιοτηλεοπτική κάλυψη των Ολυμπιακών Αγώνων, είναι εκείνος που φροντίζει –με τους χιλιάδες συνεργάτες του– να φτάνει στις τηλεοπτικές και ψηφιακές οθόνες και στα ηχεία μας η μαγεία κάθε διοργάνωσης. Είναι ο άνθρωπος που τα διεθνή ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα σέβονται και εμπιστεύονται με κλειστά μάτια, αφού ό,τι μεταδίδει η υπηρεσία του φτάνει στις οθόνες του μισού πλανήτη με ασφάλεια και φερεγγυότητα.

Οι αδελφοί Λιμιέρ… στους Ολυμπιακούς

Αυτές τις ημέρες, όπως είναι βεβαίως φυσικό, η δουλειά δεν φαίνεται να τελειώνει πουθενά. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού πλησιάζουν, και για πρώτη φορά η τηλεοπτική τους κάλυψη θα γίνει με κινηματογραφικό τρόπο. Εξάλλου, από το 2012, μετά τους Αγώνες του Λονδίνου, οπότε και και ανέλαβε τη θέση αυτή, προσπαθεί με κάθε τρόπο η μετάδοση των Αγώνων να ταιριάζει με τη χώρα που τους διοργανώνει – «σαν να είναι εθνικοί οι αγώνες». Ετσι, στο Παρίσι, τη γενέτειρα των αδελφών Λιμιέρ και του κινηματογράφου, δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς η μετάδοση.

Η τελετή έναρξης στο Παρίσι:

«Νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικό σε κάθε πόλη και σε κάθε χώρα ότι σκέφτεσαι διαφορετικά, αλλά η κεντρική σκέψη είναι αυτή: πώς “μεταφέρεις” τη διοργανώτρια χώρα, την ατμόσφαιρά της, τους ανθρώπους, τη δημιουργικότητα, το look, μέσα από την κάλυψη του αθλητικού γεγονότος.Είναι καταπληκτικό και έχει μεγάλη σημασία στους Αγώνες να μπορέσεις να δείξεις κάτι τέτοιο. Αρα, για μένα η τεχνολογία έχει σημασία να σε βοηθήσει να καταφέρεις να δείξεις το ξεχωριστό κάθε φορά», λέει στην «Κ» ο Γιάννης Εξαρχος.

Το Παρίσι 2024 είναι μία ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε την κινηματογραφική γλώσσα, για να «πούμε» ανθρώπινες ιστορίες γύρω από τους αθλητές.

Ο διευθύνων σύμβουλος της OBS εξηγεί ότι το Παρίσι 2024 είναι μία ευκαιρία η υπηρεσία του να εκμεταλλευθεί την κινηματογραφική γλώσσα, «για να “πούμε” ανθρώπινες ιστορίες γύρω από τους αθλητές. Τελευταία, στην τηλεοπτική τεχνολογία, υπάρχει σύγκλιση των τεχνολογιών του κινηματογράφου με το βίντεο. Παραδοσιακά, στο βίντεο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο χρησιμοποιούσαμε διαφορετικές τεχνικές λήψης και κυρίως διαφορετικούς φακούς. Αυτοί οι φακοί, όμως, οι φακοί που χρησιμοποιεί ο κινηματογράφος, έχουν καταστεί μέρος μιας γλώσσας φοβερά πλούσιας εκφραστικά. Τώρα, πλέον, μπορούμε να το κάνουμε και σε ζωντανή μετάδοση και όχι μόνο στο post-production στάδιο. Αυτό θα συμβαίνει κυρίως όταν πηγαίνουμε πιο κοντά στους αθλητές, κυρίως στις πιο συναισθηματικές στιγμές, στις αντιδράσεις του κοινού και θα δούμε ότι θα είναι λίγο πιο ψυχαγωγική η μετάδοση».

Το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού η OBS έχει την ευθύνη μετάδοσης 11.000 ωρών περιεχομένου, δηλαδή… περίπου 450 ημέρες μετάδοσης. Κι όλα αυτά, για 17 ημέρες Αγώνων. Βέβαια, η OBS έχει επιστρατεύσει περίπου 8.500 ανθρώπους, από τουλάχιστον 100 χώρες, πάνω από 1.000 κάμερες, κοντά στα 5.000 μικρόφωνα. «Και θα έχουμε και περίπου 15.000 δημοσιογράφους απ’ όλο τον κόσμο. Σύνολο, πάνω από 20.000 ανθρώπους να ασχολούνται με τη μετάδοση των Αγώνων. Αν σκεφτεί κανείς ότι θα έχουμε τουλάχιστον 10.000 αθλητές και αθλήτριες, είναι δύο άτομα για κάθε αθλητή!» μας λέει ο Γιάννης Εξαρχος.

Η AI, τα pins και τα social media

Η κινηματογραφική κάλυψη των Αγώνων είναι η πρώτη πρωτιά για το Παρίσι αλλά και για την ίδια την OBS. Το τεράστιο πρότζεκτ της μετάδοσης –σε κλασικά και νέα μέσα– θα ήταν αδύνατον να γίνει δίχως τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Και αυτή είναι η δεύτερη πρωτιά για φέτος. «Η ΑΙ θα μας βοηθήσει στη δημιουργία πλάνων τύπου… Matrix, εκεί που “παγώνει” η εικόνα και βλέπεις 360 μοίρες γύρω από το πλάνο που σε ενδιαφέρει. Είναι στο πλαίσιο του λεγόμενου fair play των Αγώνων. Και το replay κάθε στιγμής που είναι απαραίτητο να την ξαναδούμε θα γίνεται αυτόματα, όπου μία κάμερα θα παίρνει εικόνα, μέσω της ΑΙ, από διαφορετικές κάμερες και σε λίγα δευτερόλεπτα θα συνθέτει το υλικό. Αυτό θα κάνει πολύ μεγάλη διαφορά», μας εξηγεί ο Γιάννης Εξαρχος.

Το τρίτο σημείο όπου στους επικείμενους Αγώνες θα δοθεί επίσης μεγάλη έμφαση, για πρώτη φορά, είναι ο τρόπος που θα γίνουν τα αθλήματα περισσότερο κατανοητά στους θεατές που δεν γνωρίζουν. Διότι, όπως λέει ο Γιάννης Εξαρχος, Ολυμπιακούς Αγώνες δεν παρακολουθεί το ειδικό κοινό, για παράδειγμα, των παγκόσμιων πρωταθλημάτων, αλλά θέλει να παρακολουθήσει τους Αγώνες ως γεγονός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, «οι τηλεθεατές είναι 51% γυναίκες. Συνήθως, στις άλλες διοργανώσεις, είναι 80% άντρες. Αν εξαιρέσεις το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, είναι μία μοναδική ευκαιρία για τον κόσμο και κυρίως για τους νεότερους ανθρώπους να γνωρίσουν τα σπορ. Αλλιώς, η έκθεση που έχουν τα περισσότερα σπορ στο κοινό δυστυχώς σήμερα είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει η κάλυψή μας προφανώς να είναι στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο για κάθε άθλημα, αλλά αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να μπορέσεις να κάνεις κάθε σπορ άμεσα κατανοητό και γοητευτικό για τον κόσμο. Σε ένα περιβάλλον πολύ ανταγωνιστικό, υπάρχουν στιγμές που όταν υπάρχουν 17 σπορ την ίδια στιγμή πρέπει να πας από το ένα στο άλλο. Πρέπει μέσα σε τέσσερα λεπτά κάποιος να έχει καταλάβει περίπου τι γίνεται σε αυτό το άθλημα και επίσης να έχει βρει κάτι που θα τον γοητεύσει, να πει, “ξέρεις, αυτό είναι πραγματικά τρομερό”».

Η ΑΙ θα μας βοηθήσει στη δημιουργία πλάνων τύπου… Matrix, εκεί που «παγώνει» η εικόνα και βλέπεις 360 μοίρες γύρω από το πλάνο που σε ενδιαφέρει. Είναι στο πλαίσιο του λεγόμενου fair play των Αγώνων.

Ετσι, η χρήση περισσότερων γραφικών από την OBS είναι ένα στοιχείο που θα προσφέρει ακόμα περισσότερη μαγεία στη μετάδοσή τους. Οπως, βέβαια, και η χρήση των social media. Ακόμα και για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το περιεχόμενο θα παράγεται από την OBS και οι φορείς που έχουν πάρει δικαιώματα μετάδοσης θα έχουν άμεση πρόσβαση στο υλικό, σχεδόν αυτοστιγμεί. Δηλαδή, με ειδικά προγράμματα, η εικόνα θα «κόβεται» στις διαστάσεις κάθε πλατφόρμας. «Ολα αυτά θα έχουν έναν χαρακτήρα πολύ δυναμικότερο, δηλαδή θα μπορούμε ευκολότερα να κάνουμε pin τους αθλητές, να τους παρακολουθούμε, να έχουμε περισσότερα στοιχεία και να καταλαβαίνουμε, για παράδειγμα, την απόσταση μεταξύ τους. Υπάρχουν πολλά σπορ που δεν είναι εύκολο να καταλάβεις ποιος είναι ποιος, όπως στον μαραθώνιο, στο ξεκίνημα. Οταν τρέχουν όλοι μαζί, είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις τον κάθε αθλητή. Αλλο παράδειγμα, η πάλη ή το τζούντο, όπου ποτέ δεν έχεις τη δυνατότητα να δεις ακριβώς στην κρίσιμη στιγμή τι έχει συμβεί. Ξέρεις πού έχει πάει το πόδι του ενός, πού είναι το χέρι του άλλου; Πώς ακριβώς είναι η λαβή; Αυτή είναι η διαφορά, δηλαδή να πεις μια κατανοητή ιστορία μέσα από τα social media – και αυτό θα γίνει για πρώτη φορά».

Η… γυναικεία πρωτιά των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού

Μία, όμως, πιο… ανθρώπινη και ταυτόχρονα ιστορική πρωτιά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού είναι ότι θα συμμετέχει ίσος αριθμός γυναικών και ανδρών. «Ηταν πολύ συγκεκριμένος στόχος, τον οποίο είχαμε θέσει στη ΔΟΕ εδώ και 10-15 χρόνια: ότι στο Παρίσι θα φτάσουμε η συμμετοχή ανδρών και γυναικών αθλητών να είναι ακριβώς ίση», μας διηγείται ο Γιάννης Εξαρχος. «Αυτό για να επιτευχθεί χρειάζεται διάφορα ενδιάμεσα μέτρα. Οπως η χρηματοδότηση από τη λεγόμενη Ολυμπιακή Αλληλεγγύη να διοχετεύεται στην ανάπτυξη αθλημάτων όπου η συμμετοχή των γυναικών υστερούσε σε αριθμό. Ως ΔΟΕ έχουμε ασκήσει πίεση στις εθνικές ομοσπονδίες για τη δημιουργία κατηγοριών για γυναίκες. Βέβαια, χρειάστηκε πολύς χρόνος για να ενταχθούν οι αθλήτριες στην ελίτ, ώστε να έχουν δικαίωμα συμμετοχής στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ακόμα και στο επίπεδο της μετάδοσης, οι δημοσιογράφοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες –και σε κάθε αθλητικό γεγονός– είναι 80% άντρες και 20% γυναίκες. Στα άλλα αθλητικά γεγονότα η διαφορά είναι μεγαλύτερη. Αυτό εμένα με ενοχλεί πάρα πολύ εδώ και χρόνια και γι’ αυτό έχουμε κάνει προσπάθειες να το ανατρέψουμε σε όλα τα επίπεδα».

Οπως εξηγεί, η ίση εκπροσώπηση αποτελούσε στόχο και εντός της OBS για τον διευθύνοντα σύμβουλό της. Τα τελευταία 10 χρόνια, σύμφωνα με τον ίδιο, το δυναμικό της είναι 54% άνδρες και 46% γυναίκες, όταν στο παρελθόν ήταν 80% και 20% αντιστοίχως. Στο Παρίσι, σε κάθε εγκατάσταση των Αγώνων, τα δύο τρία των επικεφαλής θα είναι γυναίκες.

«Μάλιστα, έχουμε κάνει προγράμματα εκπαίδευσης στη Γαλλία για νέες γυναίκες οπερατέρ –θα χρησιμοποιήσουμε 80– που είναι μία από τις ειδικότητες όπου δεν υπάρχουν αρκετές γυναίκες. Οι ειδικότητες στις οποίες δεν έχουμε αρκετές γυναίκες είναι οι οπερατέρ και το hardcore engineering. Σε όλους τους υπόλοιπους χώρους, είμαστε αυτή τη στιγμή περισσότερες γυναίκες απ’ ό,τι άνδρες. Ξέρετε, για μένα είναι πολύ σημαντικό επίσης».

Θέλουμε μία κάλυψη χωρίς στερεότυπα. Θυμηθείτε πώς καδράρονται οι άνδρες και πώς οι γυναίκες στις καλύψεις των αγώνων, πόσα γκρο πλαν γίνονται σε γυναίκες, κυρίως όταν είναι βαμμένες, και πόσα στους άνδρες να παίζουν με τα κινητά τους. Δεν το συνειδητοποιούμε, αλλά πρόκειται περί προκατάληψης.

Αυτό που επίσης τονίζει ο Γιάννης Εξαρχος είναι πως έχουν σταλεί κατευθυντήριες γραμμές στους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς για το πώς θα καταγράφονται οι γυναίκες στους Αγώνες, είτε είναι αθλήτριες είτε φίλαθλο κοινό. «Θέλουμε μία κάλυψη χωρίς στερεότυπα. Θυμηθείτε πώς καδράρονται οι άνδρες και πώς οι γυναίκες στις καλύψεις των αγώνων, πόσα γκρο πλαν γίνονται σε γυναίκες, κυρίως όταν είναι βαμμένες, και πόσα στους άνδρες να παίζουν με τα κινητά τους. Δεν το συνειδητοποιούμε, αλλά πρόκειται περί προκατάληψης».

Από το Τόκιο στο Παρίσι

«Κατ’ αρχάς, οι Αγώνες του Τόκιο ήταν, ας το πούμε έτσι, μια μεγάλη επιτυχία πρώτα πρώτα γιατί έγιναν! Αν το καλοσκεφτούμε, έχουμε αφήσει –η ανθρωπότητα ολόκληρη– τη σκοτεινή περίοδο της πανδημίας γρήγορα πίσω μας. Αλλά αν γυρίσουμε και θυμηθούμε, περάσαμε αρκετά χρόνια όχι μόνο μέσα σε φόβο και τρόμο, αλλά και σε τεράστια αβεβαιότητα. Το μεγάλο ρίσκο και η αγωνία με τους Αγώνες του Τόκιο ήταν αν θα μπορέσουν να γίνουν συναρτάται με την επιβίωση των σπορ. Διότι, αν χάναμε μία ολυμπιακή διοργάνωση, αυτό θα έπληττε ιδιαιτέρως τον κόσμο του αθλητισμού και θα έπληττε μια ολόκληρη γενιά αθλητών. Οι περισσότεροι ελίτ αθλητές –το 70%– έχουν στη ζωή τους μία ευκαιρία να πάνε σε Ολυμπιάδα. Είναι πολύ λίγοι αυτοί που πηγαίνουν σε περισσότερες. Δηλαδή, χάνοντας μία Ολυμπιάδα, μια ολόκληρη γενιά μεγάλων αθλητών θα έχανε μία μοναδική ευκαιρία ζωής. Γι’ αυτό ήταν τόσο σπουδαίο να γίνουν οι Αγώνες», λέει ο Γιάννης Εξαρχος.

Σε συνθήκες πανδημίας, όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό δεν ήταν εύκολο πρότζεκτ. Η OBS πιέστηκε για να βρει καινοτόμες λύσεις, διότι θα απουσίαζαν οι θεατές στα στάδια. Επρεπε, λοιπόν, να βρουν αρκετά συστήματα ώστε να καταστεί εφικτό. «Μας βοήθησε ότι οι Αγώνες έγιναν έναν χρόνο μετά και όχι στην ώρα τους», λέει ο διευθύνων σύμβουλος της OBS. «Αναγκαστήκαμε να δημιουργήσουμε μόνοι μας το πλαίσιο για να γίνει η μετάδοση πιο ζωντανή».

Η OBS έδωσε την ευκαιρία σε κάθε συμμετέχοντα αθλητή του Τόκιο 2020, με το που τελειώνει την προσπάθειά του, να έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει, έστω ψηφιακά, με τα πρόσωπα που θέλει να δει πρώτα, αφού τα στάδια ήταν άδεια λόγω πανδημίας.

«Στους αθλητικούς αγώνες, ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να σου συμβεί είναι να μην έχεις γεμάτα στάδια. Αυτό δεν το συνειδητοποιούν όλοι, αλλά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της αξίας του αθλητικού γεγονότος: ένα γεμάτο στάδιο και μία ζεστή ατμόσφαιρα. Και οι Ολυμπιακοί Αγώνες, παραδοσιακά, έχουν τρομερή ατμόσφαιρα, άρα η σκέψη ήταν: έχουμε καταπληκτικά στάδια, έχουμε τους καλύτερους αθλητές του κόσμου, αλλά όλα αυτά τα στάδια θα είναι άδεια για τους αθλητές, τη στιγμή που για πολλούς αθλητές αυτό είναι το απόλυτο “ντόπινγκ”: η ένταση, η υποστήριξη από τον κόσμο. Οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι ένα πολύ συναισθηματικό αθλητικό γεγονός. Ετσι, λοιπόν, σκεφτήκαμε, τρεις μήνες πριν από τους Αγώνες, να επιταχύνουμε μια σκέψη που είχα παλιότερα για το μέλλον –από το Παρίσι και αργότερα– που θα είχε σχέση με τη ζωντανή διαδραστική ψηφιακή σύνδεση των αθλητών με τους κοντινούς τους, με τους φίλους τους, με τους γονείς τους».

Η OBS, λοιπόν, έδωσε την ευκαιρία σε κάθε συμμετέχοντα αθλητή, με το που τελειώνει την προσπάθειά του, να έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει, έστω ψηφιακά, με τα πρόσωπα που θέλει να δει πρώτα. «Αν προσέξετε, όταν τελειώνει μία προσπάθεια, ο αθλητής κάνει τον γύρο του θριάμβου, αλλά μετά τον βλέπεις να αναζητεί στο κοινό τους δικούς του ανθρώπους. Αυτή τη δυνατότητα δεν θα την είχαν. Κι αυτό είναι που προσπαθήσαμε να κάνουμε – και, μάλιστα, για πρώτη φορά. Ηταν μία πλατφόρμα διαδραστικής επικοινωνίας των αθλητών με τους δικούς τους, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά».

Αυτή η σύνδεση, πάντως, ήταν αρκετά πολύπλοκη. Ολο το κοντρόλ γινόταν από τις Βρυξέλλες. Η OBS είχε έρθει σε επαφή με κάθε αθλητή και είχε ζητήσει να τη φέρει σε επαφή με τους οικείους του. Στη συνέχεια, ενημέρωνε τους κοντινούς ανθρώπους για το πώς να συνδεθούν, αφού έκαναν τεστ με καθέναν από αυτούς. Και όλα πήγαν κατ’ ευχήν!

«Είχαμε, παράλληλα, σχεδιάσει ένα σύστημα, με το οποίο να γίνεται ο τηλεσχολιασμός των αθλητικών γεγονότων απ’ όλο τον κόσμο σε όλο τον κόσμο. Δηλαδή, είχαμε τηλεσχολιαστές που έκαναν την κάλυψη ενός αθλητικού γεγονότος στην Ιαπωνία ζωντανά, ας πούμε, από την Καλιφόρνια, με το κέντρο μετάδοσης να βρίσκεται στη Μαδρίτη. Με την ίδια λογική και το ίδιο πρόγραμμα –που δημιουργούσε την αίσθηση του ζωντανού– είχαν γίνει πολλές συναυλίες των μεγάλων και μικρών συγκροτημάτων της Κ-pop, με δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο να παρακολουθούν. Ηταν μια πλατφόρμα πολύ στέρεη από αυτή την άποψη», αφηγείται ο Γιάννης Εξαρχος.

Για να δημιουργήσει περισσότερη ατμόσφαιρα, η OBS είχε ζητήσει από τον κόσμο να γυρίζει μικρά βίντεο και να τα στέλνει στη διάρκεια των Αγώνων, τα οποία έπαιζαν σε κάθε στάδιο εν είδει θεατών.

Μαζί με όλα αυτά, η OBS πήγε ένα βήμα παρακάτω. Για να δημιουργήσει περισσότερη ατμόσφαιρα, είχε ζητήσει από τον κόσμο να γυρίζει μικρά βίντεο και να τα στέλνει στη διάρκεια των Αγώνων, τα οποία έπαιζαν σε κάθε στάδιο εν είδει θεατών. Ετσι, κάθε χώρα είχε τα δικά της βίντεο από φιλάθλους των Ολυμπιακών Αγώνων και έπαιζαν όταν η κάθε χώρα διαγωνιζόταν. «Αν θυμάμαι καλά, είχε λάβει σχεδόν 160 εκατ. βίντεο απ’ όλο τον κόσμο!»

Παράλληλα, όλο αυτό το πρότζεκτ έχει εξελιχθεί και έχει καταστεί, όπως λέει ο ίδιος, πιο δυνατό και θα χρησιμοποιηθεί, φυσικά, και στο Παρίσι. Είναι η κληρονομιά της πανδημίας, όπως την ονομάζει ο διευθύνων σύμβουλος της OBS. «H πανδημία μάς έκανε να σκεφτούμε περισσότερο, να βρούμε άμεσες λύσεις».

«Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμη τι καταφέραμε το 2004»

«Σκέφτομαι ότι φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από τους Αγώνες της Αθήνας. Αναλογίζομαι καμιά φορά και το κόστος εκείνων των αγώνων. Εχω την αίσθηση ότι, ακόμα και σήμερα, δεν έχουμε καταφέρει να καταλάβουμε ακριβώς τι κάναμε το 2004. Δηλαδή –για διάφορους λόγους που δεν έχει σημασία– ξεπεράσαμε το γεγονός και το αφήσαμε πίσω μας, ενώ στην πραγματικότητα ο αντίκτυπος των Αγώνων αυτών διεθνώς ήταν συγκλονιστικός για τη χώρα, ακριβώς επειδή υπήρχαν μειωμένες προσδοκίες. Νομίζω ότι οι ίδιοι οι Αγώνες, ξεκινώντας με την τελετή έναρξης αλλά και όλη τη διοργάνωση, έκαναν τον κόσμο να υποκλιθεί. Αλλά, πέρα από αυτό, νομίζω ότι δημιούργησαν κι ενθάρρυναν μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων να αισθάνεται μεγάλη περηφάνια, δουλεύοντας πολύ, αλλά δουλεύοντας οργανωμένα με έναν στόχο, δημιουργικά, για να εκφράσει μια Ελλάδα πολύ πιο μοντέρνα.

»Για μένα, ξέρετε, οι Αγώνες του Παρισιού, αυτά τα εικοσάχρονα της Αθήνας, αποτελούν ευκαιρία. Πρώτον, να σκεφτούμε ότι μια ελληνική ιδέα συνεχίζεται στους αιώνες. Ξέρεις, στο Τροκαντερό, στην τελετή έναρξης θα υπάρχουν 120 αρχηγοί κρατών. Ολοι αυτοί πηγαίνουν, διότι αυτή η ιδέα, που ξεκίνησε από την Ελλάδα, έχει κάποια σημασία ακόμα και στα πιο κυνικά μυαλά στον κόσμο· κάτι σημαίνει. Δεν είναι μια δική μας φαντασίωση το γεγονός ότι 4 δισ. άνθρωποι, ο μισός πλανήτης δηλαδή, θα παρακολουθεί αυτό το αθλητικό γεγονός. Δεν είναι επειδή όλοι θέλουν να δουν στο μήκος, για παράδειγμα, ποιος θα πηδήξει μακρύτερα. Είναι γιατί κάτι σημαίνει αυτή η κεντρική ιδέα. Νομίζω ότι ένα σοβαρό μέτρο περηφάνιας και προστασίας αυτής της ιδέας, ακόμα και στην παιδεία μας, είναι οφειλόμενο. Να γυρίσουμε και να αγκαλιάσουμε τους Αγώνες του 2004. Το αποτύπωμα που άφησαν στους ανθρώπους και σε αυτούς που δούλεψαν και σε αυτούς που, ακόμα και σήμερα, γνωρίζω όταν επισκέπτομαι στην Ελλάδα.

»Εχω την αίσθηση ότι είναι η στιγμή να ξεπεράσουμε τον εθνικό μας εαυτό και να αποδεχτούμε ότι κάναμε κάτι πολύ καλά ως χώρα. Υπήρξε, ασφαλώς, ένα έλλειμμα στο θέμα του σωστού σχεδιασμού, δηλαδή της κληρονομιάς των Αγώνων. Εκεί που υπήρξε έλλειμμα ήταν στο θέμα του ορθολογικού σχεδιασμού της κληρονομιάς για τη χώρα και στο θέμα των βασικών υποδομών αλλά και στο θέμα των ανθρώπων. Σίγουρα οι Αγώνες μάς βοήθησαν να επιταχύνουμε διάφορα έργα, τα οποία ξέρουμε ότι δεν θα γίνονταν. Εγιναν, όμως, και διάφορα για παραδοσιακούς… ελληνικούς πολιτικούς λόγους και που ενδεχομένως ήταν άχρηστα, δηλαδή ορισμένες πραγματικά αχρείαστες εγκαταστάσεις, τις οποίες ουδείς μας πίεζε να κάνουμε.

»Θεωρώ ότι δεν εκμεταλλευτήκαμε γρήγορα και αποτελεσματικά αυτή τη νέα γενιά των ανθρώπων που ενεπλάκησαν στους Αγώνες με πολύ επαγγελματισμό και που δεν τους αξιοποίησε το ελληνικό κράτος για να αλλάξει ταχύτητα. Το Λονδίνο, ως προς αυτό, είναι υποδειγματικό. Βλέπω ακόμα και σήμερα τους ανθρώπους των Αγώνων του Λονδίνου που έχουν αυτή τη στιγμή κρίσιμες θέσεις σε όλο τον κρατικό μηχανισμό της Αγγλίας. Εμείς, σε αυτό το πλαίσιο, αποτύχαμε».