Είχε δεχτεί αρκετά πειράγματα ο Λόρδος Βύρωνας για εκείνο το ομηρικής λαμπρότητας πολεμικό κράνος που είχε παραγγείλει λίγο προτού έρθει στην Ελλάδα. Αν και κατασκευασμένο από έναν Γενοβέζο οπλοποιό, είχε υποστεί τις ειρωνείες της Μέρι Σέλεϊ, ενώ αργότερα θα προκαλούσε μειδιάματα και σε σύγχρονους Βρετανούς ιστορικούς. Η ποιήτρια Αλίσια Στόλινγκς έχει διαφορετική γνώμη. «Ηταν μαύρο, χρυσό και είχε ένα λοφίο από τρίχες αλόγου –λες και ο Μπάιρον ετοιμαζόταν να πάει στην Τροία– όμως δεν νομίζω ότι φάνηκε τόσο πομπώδες και στην Ελλάδα. Στο κάτω κάτω, δείτε την περικεφαλαία του Κολοκοτρώνη», λέει στην «Κ», γελώντας. «Ο κόσμος τότε φορούσε τουρμπάνια, φέσια», συνεχίζει, «επομένως πιο παράξενο θα έμοιαζε ένα ημίψηλο. Αν μάλιστα δείτε σήμερα το κράνος, τα επίχρυσα μέρη δεν είναι τόσο λαμπερά και το λοφίο έχει πέσει – είναι σχεδόν συγκινητικό. Ηταν άλλωστε ένα από τα αντικείμενα που τοποθετήθηκαν στο φέρετρο του Βύρωνα κι έγινε σύμβολο της συμμετοχής του στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας».
«Βλέπει τον εμφύλιο και τις αλληλοπροδοσίες ανάμεσα στους οπλαρχηγούς, ωστόσο δεν πιστεύει πως οι Ελληνες είναι ανέτοιμοι να αυτοκυβερνηθούν».
Σήμερα το απόγευμα, στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, η Αλίσια Στόλινγκς θα συμμετάσχει μαζί με τον Βρετανό ιστορικό Ρόντρικ Μπίτον σε μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Λόρδο Βύρωνα. Θα διαβάσει ένα ποίημα που έγραψε εμπνευσμένη από το κράνος και θα δώσει μια διάλεξη για το βυρωνικό ποίημα «Τα νησιά της Ελλάδας». Χρόνια πριν, η Στόλινγκς τον θεωρούσε έναν ακόμα ρομαντικό ποιητή, έπειτα όμως διάβασε το ποίημα «Δον Ζουάν» και αντίκρισε «μια ιδιοφυΐα διαφορετικού είδους». Εμβάθυνε στις κλασικές σπουδές, εξέδωσε πέντε ποιητικές συλλογές, μετέφρασε Ησίοδο, Λουκρήτιο κ.ά., τιμήθηκε με διακρίσεις όπως το Βραβείο Ράνσιμαν, μετακόμισε στην Αθήνα και διαπίστωσε ότι ο Λόρδος Βύρωνας θεωρείται αμφιλεγόμενος κυρίως στην Αγγλία, καθώς «ο υπόλοιπος κόσμος δεν ενδιαφέρεται τόσο για την ιδιωτική του ζωή», λέει η ποιήτρια.
Εκτός από το να φύγει από τη συντηρητική Αγγλία, ο Βύρωνας ήθελε και να έρθει στην Ελλάδα. Της αφιέρωσε ποιήματα, όπως τα «Νησιά της Ελλάδας», που η Στόλινγκς δεν θεωρεί ότι γράφτηκαν υπό την επήρεια μιας ευρωπαϊκής φαντασίωσης για το αρχαιοελληνικό κλέος. «Νομίζω ότι ήταν ο μόνος ρομαντικός ποιητής που εξέλαβε τους Ελληνες όπως ήταν και όχι σαν τέκνα του αρχαίου παρελθόντος», λέει. «Ο Πέρσι Μπις Σέλεϊ είχε μια τέτοια ρομαντική ιδέα όταν διακήρυττε “Είμαστε όλοι Ελληνες”, όμως ο Μπάιρον δεν τους ρομαντικοποιούσε, δεν τους θεωρούσε τέλειους, ούτε πίστευε ότι πρέπει να αναπολούμε τον Περικλή. Βλέπει τον εμφύλιο και τις αλληλοπροδοσίες ανάμεσα στους οπλαρχηγούς, ωστόσο –και οι αντιλήψεις του θυμίζουν κάποιες σύγχρονες συζητήσεις περί αποαποικιοποίησης– δεν πιστεύει πως οι Ελληνες είναι ανέτοιμοι να αυτοκυβερνηθούν. Θεωρεί ότι είναι ένας καταπιεσμένος λαός και ότι κάποια προβλήματά τους προκύπτουν από την καταπίεση, όχι από κάποια έμφυτη ανικανότητα να χειριστούν τις υποθέσεις τους. Είναι ο μόνος ρομαντικός που λέει ρητά να αναλογιστούμε τους Ελληνες όπως είναι, όχι όπως τους θέλουμε ή όπως ίσως έχουν υπάρξει».
Η Στόλινγκς αντιπαθεί και άλλου είδους τυποποιήσεις. Για παράδειγμα, η δεινότητά της στον χειρισμό της ρίμας και του μέτρου έκανε ορισμένους κριτικούς να την εντάξουν στο ποιητικό ρεύμα του «νέου φορμαλισμού», μια συσχέτιση που η ίδια αντιμετωπίζει τουλάχιστον με αμφιθυμία. «Ακούγεται σαν μορφή πολιτικής ένταξης», λέει γελώντας, προτού εξηγήσει ότι «απλώς μου αρέσουν τα παραδοσιακά εργαλεία της ποίησης, όπως η ομοιοκαταληξία και το μέτρο». Δεν περιορίζουν το νόημα και το περιεχόμενο; «Νομίζω ότι είναι πολύ απελευθερωτικό να έχεις περιορισμούς, γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να πεις πράγματα που ειδάλλως ίσως δεν θα έλεγες και γιατί πρέπει να συνεργαστείς με τη γλώσσα, ώστε εκείνη να παίρνει κάποιες αποφάσεις για σένα. Νιώθω σαν να συνεταιρίζομαι μαζί της και αυτό με απελευθερώνει», απαντά.
Διαβάζουμε όμως ποίηση; Ή αφορά έναν μικρό κύκλο ενδιαφερομένων και πανεπιστημιακών; «Υποψιάζομαι ότι στην Ελλάδα τα πράγματα είναι διαφορετικά από ό,τι στις αγγλόφωνες χώρες», αποκρίνεται η Στόλινγκς (που κατέχει τον τίτλο της «47ης καθηγήτριας Ποίησης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης») και καταλήγει: «Εκεί το αναγνωστικό κοινό είναι πολύ μικρό, ενώ στην Ελλάδα συναντώ πολλούς που διαβάζουν ποίηση και την απολαμβάνουν. Δεν γνωρίζω αν είναι σύγχρονη ή αν είναι μόνο Καβάφης, Σεφέρης και Ρίτσος. Εχω πάντως την αίσθηση ότι εκτός από την αγγλική, όλες οι γλώσσες του κόσμου ασχολούνται με την ποίηση».
«Lord Byron and Greece, 200 years on», Cotsen Hall, Αναπήρων Πολέμου 9, 6.30 μ.μ.
Byron’s Helmet
«You only have to go the museum
Where portraits of the heroes hang, a passel
Of chieftains and tough customers – you see ’em
Glowering down, in red hats with a tassel,
And huge mustachios, a mausoleum
To fighters whom you wouldn’t want to wrassle –
Few wear a top-hat, as the London urban,
But many rock a saber and a turban.
And even here, there is a helm Homeric
That puts poor Byron’s helmet in the shade,
Which shows that his design’s not esoteric.
The other’s scarlet, and with golden braid,
Yet no one has suggested it’s barbaric
Or that it’s less for use than for parade:
This splendid helmet any Greek would own is
The one once worn by General Kolokotronis».
«Μόνο στο μουσείο σαν πας θα δεις
Στους τοίχους ηρώων πορτραίτα, πλήθος
Αρχηγοί σκληροί – που σκυθρωποί κάτω κοιτούν
Με κόκκινα φέσια και φούντες στολισμένοι
Με πυκνές μουστάκες, μαυσωλεία
Πολεμιστών που δε θά ’θελες να παλέψεις –
Λίγοι με ημίψηλο, σαν λονδρέζοι αστοί
Μα πολλοί με σπάθες και τουρμπάνια.
Κι εδώ ακόμα, να ένα κράνος Ομηρικό
Που του Μπάιρον σκιάζει,
Γιατί το σχέδιο δεν είναι αινιγματικό.
Το άλλο είναι άλικο, με αστραφτερές πλεξούδες
Κι όμως, βάρβαρο κανείς δεν το λόγισε
Ούτε πως είναι για επίδειξη παρά για χρήση:
Αυτό το κράνος το υπέροχο που κάθε Ελληνας θα ποθούσε
Αυτό είναι που ο Κολοκοτρώνης κάποτε θα φορούσε»
Οι παραπάνω στίχοι αποτελούν τμήμα ανέκδοτου ποιήματος, το οποίο θα διαβάσει ολόκληρο η ποιήτρια στη σημερινή εκδήλωση. Η απόδοση στα ελληνικά έγινε από τη μεταφράστρια της «Κ» Αννα Σκούφη.
