«Μέχρι το 2019 κανείς δεν μιλούσε για την επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην αρχιτεκτονική», αναφέρει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Βρετανός αρχιτέκτονας Νιλ Λιτς, θεωρητικός της αρχιτεκτονικής, πρωτοπόρος στην έρευνα για τις θεωρίες και τις εφαρμογές της ΑΙ στον τομέα του και διευθυντής διδακτορικών σπουδών στο Design στο Florida International University. «Εκπαιδεύτηκα σε μια εποχή που οι καθηγητές μάς έλεγαν να μείνουμε μακριά από υπολογιστές», μου λέει. «Νομίζω πως πρέπει να ανακατευθύνουμε το βλέμμα μας και να δούμε μπροστά. Το μέλλον έχει φτάσει και αν δεν συμβαδίσουμε με την εποχή, οι αρχιτέκτονες, και όχι μόνο, θα υπνοβατήσουμε στη λήθη».
Για εκείνον η αρχιτεκτονική ποτέ δεν περιοριζόταν στη μελέτη του χώρου, αλλά ήταν ένα ευρύτερο πεδίο έρευνας για το πώς ζουν, εργάζονται και σχετίζονται οι άνθρωποι με το περιβάλλον τους.
Θα έχουν, όμως, πρόσβαση όλοι σε αυτές τις νέες τεχνολογίες; «Οι περισσότερες σχεδιαστικές εφαρμογές της ΑΙ διατίθενται δωρεάν, όμως η ΑΙ είναι, θα λέγαμε, ένα ψηφιακό μυαλό. Το μυαλό δεν χτίζει, σχεδιάζει, το χέρι κατασκευάζει και το ρομποτικό χέρι είναι ακριβό. Ομως, η ΑΙ μπορεί να εκδημοκρατίσει την αρχιτεκτονική, μειώνοντας τις μελέτες για το κόστος ή προτείνοντας λύσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας».
Ο ίδιος ξεκίνησε να δουλεύει με εφαρμογές της ΑΙ το 2016, συνεργάστηκε με τη Wanyu He, τη CEO της κινεζικής ΧKool, μιας από τις κορυφαίες εταιρείες ανάπτυξης εφαρμογών με ΑΙ για την κατασκευαστική βιομηχανία, ενώ το 2021 εξέδωσε το «Architecture in the Age of Artificial Intelligence» (Bloomsbury). Το βιβλίο έκανε τον συγγραφέα του διάσημο και πέρα από τους αρχιτεκτονικούς κύκλους.
Βλέποντας τις διαλέξεις του στο ΥouTube και διαβάζοντας τις συνεντεύξεις του, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος ότι ο αρχιτέκτονας με το εντυπωσιακό βιογραφικό –έχει εργαστεί στη ΝASA συμβάλλοντας στην ανάπτυξη τεχνολογιών εκτύπωσης με 3D για αποστολές στον Αρη και στη Σελήνη και έχει διδάξει στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια και τεχνολογικά ιδρύματα: Χάρβαρντ, Κολούμπια, Κορνέλ– παίρνει θέση υπέρ ή κατά της τεχνητής νοημοσύνης.
«Το ChatGPT αποφάνθηκε πως σ’ ένα ποσοστό 66% είμαι υπέρ. Ξεκινώντας να γράφω το βιβλίο, συνειδητοποίησα γρήγορα ότι πρέπει να είναι μια δίτομη σειρά· ο πρώτος τόμος, με λευκό εξώφυλλο, θα λειτουργούσε ως οδηγός για νέους αρχιτέκτονες και ο δεύτερος, με μαύρο εξώφυλλο, θα μιλούσε για τις σκοτεινές πτυχές της τεχνητής νοημοσύνης. Ο πρώτος κυκλοφόρησε, τον δεύτερο τον ανέβαλα λέγοντας πως πρέπει να επικεντρωθώ στα πλεονεκτήματα της νέας τεχνολογίας. Το μέλλον έρχεται καταπάνω μας και η ΑΙ βελτιώνεται ταχύτερα απ’ όσο πιστεύαμε. Η ΑΙ είναι συναρπαστική αλλά και τρομακτική».
Ποιος αποφασίζει;
Παραλληλίζει συχνά την τεχνητή νοημοσύνη με ένα μαχαίρι κουζίνας. «Με το ίδιο μαχαίρι μπορείς να κόψεις τα λαχανικά σου αλλά και να σφάξεις άνθρωπο. Ο χρήστης αποφασίζει». Αν, όμως, αποφασίζει το μαχαίρι; «Δεν έχουμε φτάσει εκεί, αλλά σύντομα θα φτάσουμε. Και μπορεί να μην είμαστε έτοιμοι για αυτήν τη στιγμή. Σκεφτείτε να ζητήσουμε από την ΑΙ να λύσει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Και αν εκείνη αποφανθεί ότι εμείς δημιουργούμε το πρόβλημα και εξαφανίσει όλο το ανθρώπινο είδος; Μέχρι σήμερα δεν μπορούμε να καταλογίσουμε πρόθεση στην τεχνητή νοημοσύνη. Πολλοί ήδη ανησυχούν για αυτόνομα drones βασισμένα σε ΑΙ τεχνολογία που θα λειτουργούν ως όπλα.
Το βίντεο “Slaughterbots” του καθηγητή Πληροφορικής Στιούαρτ Ράσελ προσφέρει ένα τέτοιο δυστοπικό σενάριο για την κακή χρήση αυτής της τεχνολογίας, και ένα δείγμα πήραμε μόλις με αυτό που συνέβη με το Ισραήλ. Υποτιμήσαμε την τεχνητή νοημοσύνη. Νομίζαμε πως θα είναι ο εργάτης στο αφήγημά μας και εμείς το αφεντικό. Τώρα διανύουμε, όπως λέω συχνά, τη δεύτερη επανάσταση του Κοπέρνικου. Δεν είμαστε οι πιο ευφυείς στο σύμπαν. Ο Χαράρι υποστηρίζει ότι η κυριαρχία του ανθρώπινου είδους στη Γη φτάνει στο τέλος της. Αν δεν προσαρμοστούμε, θα έχουμε την τύχη των δεινοσαύρων».
Σκεφτείτε να ζητήσουμε από την ΑΙ να λύσει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Και αν αποφανθεί ότι εμείς δημιουργούμε το πρόβλημα και εξαφανίσει όλο το ανθρώπινο είδος;
Το αντεπιχείρημα σε όλα αυτά είναι ότι ο άνθρωπος είναι πιο ευρηματικός, δημιουργικός, σχολιάζω. «Είναι επικίνδυνα αυτά τα σχόλια. Αυτή η συζήτηση έχει λήξει ήδη από το 1997, όταν ο DeepBlue της ΙΒΜ ανάγκασε σε παραίτηση τον Κασπάροφ και επιβεβαιώθηκε ξανά το 2016, όταν ο Λι Σεντόλ ηττήθηκε στο παιχνίδι στρατηγικής Go από τον AlphaGo. Η ΑΙ δεν είναι δημιουργική, μαθαίνει όμως πολύ γρήγορα, μπορεί να ενισχύσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, να βελτιώσει τη φαντασία μας, να υποδείξει γρήγορα αποτελεσματικές λύσεις, να διευρύνει το πεδίο των επιλογών». Τι γίνεται ωστόσο με την αισθητική; «Αντλεί από πολλές πηγές και έχει συνδυαστικές ικανότητες, διαμορφώνει αισθητική».
Θα μπορούσε λοιπόν να δημιουργήσει μια νέα, καλύτερη Ακρόπολη; «Το θέμα είναι πως η Ιστορία δεν είναι κάτι στατικό. Ο φιλόσοφος, καλλιτέχνης και αρχιτέκτονας Λέον Μπατίστα Αλμπέρτι είναι ο πρώτος που έγραψε για την προοπτική και ήθελε να την εφαρμόσει στον Καθεδρικό της Φλωρεντίας. Θα γινόταν εμμονικός με την ΑI. O Ντε Κίρικο θα γοητευόταν επίσης».
Του λέω ότι στους καλλιτέχνες που δουλεύουν με AI generated εικόνες υπάρχουν λάθη. «Ναι, είναι αλήθεια, όλοι συζητούν για τους ανθρώπους με τα έξι δάχτυλα και τα παραμορφωμένα χαρακτηριστικά, αυτό όμως σύντομα θα διορθωθεί. Σκεφτείτε, ωστόσο, να γινόταν το ανάποδο και η ΑΙ να έκρινε τα δικά μας λάθη».
Χωρίς συνείδηση και ηθική
«Θα ήταν ηθικό αυτό;» ρωτάω γελώντας. «Η ΑΙ δεν έχει συνείδηση ούτε και ηθική. Είναι μια μηχανή, δεν με ενδιαφέρει να έχει συνείδηση η τοστιέρα, αρκεί να κάνει καλά το τοστ. Μπορεί επίσης να εκπαιδευτεί ώστε να διακρίνει το καλό από το κακό. Το θέμα είναι ποιος τη διδάσκει και πώς θα ελέγξουμε αυτήν την τεχνολογία για καλό σκοπό. Μέχρι στιγμής έχουμε δείξει ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τίποτα, ούτε αυτούς που εισβάλλουν στην Ουκρανία ούτε την ΑΙ. Εμείς που είμαστε ηθικά όντα, χρησιμοποιούμε την ηθική για να κάνουμε μερικά πολύ ανήθικα πράγματα».
Ο κ. Nιλ Λιτς είναι κεντρικός ομιλητής στην ημερίδα με θέμα «AI X Thessaloniki | How will generative AI shape creative industries moving forward?». Η ημερίδα διοργανώνεται από το MOMus, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, σε συνεργασία με την έδρα UNESCO on Futures Research, και θα πραγματοποιηθεί στις 3/6, στις 4 μ.μ., στη Μονή Λαζαριστών.
