Είναι μουσικός, μουσικολόγος, δημοσιογράφος, μουσικοκριτικός, στιχουργός, ραδιοφωνικός παραγωγός και διευθυντής Επιχειρησιακών Λειτουργιών της ΕΔΕΜ (Ενωση Δικαιούχων Εργων Μουσικής). Ολες αυτές οι ιδιότητές του –κι εκείνη του ακροατή, φυσικά– συναντώνται στο νέο του βιβλίο, «Το πολιτικό τραγούδι σήμερα», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «24 Γράμματα».
«Πάντοτε γραφόταν και πάντοτε θα γράφεται πολιτικό τραγούδι. Προφανώς, άλλαξε ο τρόπος. Για την ακρίβεια, άλλαξαν όλα», λέει ο Γιώργος Μυζάλης. «Τα τελευταία είκοσι –και περισσότερα– χρόνια, η τεχνολογία άφησε έντονο το στίγμα της σε αμέτρητες μεταβλητές που σχετίζονται με την παραγωγή, τη διάθεση και την επικοινωνία του τραγουδιού γενικότερα, και του πολιτικού τραγουδιού φυσικά. Στο βιβλίο αυτό γίνεται προσπάθεια ανάδειξης των βασικών πτυχών της πραγματικότητας που αποτελούν τα νέα δεδομένα στη δημιουργία, τη διάθεση και την επικοινωνία του πολιτικού τραγουδιού».
– Μπορεί ένα ερωτικό τραγούδι να είναι πολιτικό;
– Φυσικά και μπορεί. Μοιάζει με κλισέ, αλλά αυτή είναι η πιο ευτυχής συγκυρία. Εχω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα από μια αφήγηση του Δήμου Μούτση, η οποία με βοήθησε να βρω και τον δικό μου ορισμό για το πολιτικό τραγούδι: Κάθε τραγούδι είναι πολιτικό όταν μια κοινωνική ομάδα με κοινά χαρακτηριστικά το χρησιμοποιεί ως τέτοιο. Μου αφηγήθηκε, λοιπόν, ο Μούτσης ότι στα κρατητήρια της χούντας, οι φυλακισμένοι, πριν κοιμηθούν το βράδυ, τραγουδούσαν το «Αύριο πάλι» (σε στίχους Νίκου Γκάτσου). Το τραγούδι αυτό, αν και δομικά αμιγώς ερωτικό, αν αναλογιστούμε τους στίχους του, λειτουργούσε σαν καθαρά πολιτικό, δίνοντας κουράγιο στους κρατούμενους για την επόμενη μέρα τους στα κελιά και στα βασανιστήρια. Ποιος να το φανταζόταν;
– Οι στίχοι έχουν μεγαλύτερη δύναμη ή η μουσική;
– Ο στίχος είναι, για τους πολλούς, εκείνο το «δομικό» υλικό που κατατάσσει ένα τραγούδι στην κατηγορία πολιτικό. Ωστόσο, η προηγούμενη απάντησή μου, περί σχέσεως ερωτικού και πολιτικού, καταρρίπτει αυτόν τον ισχυρισμό. Θα χρησιμοποιήσω, λοιπόν, μια φράση του Οδυσσέα Ιωάννου: «Το τραγούδι δεν επιμερίζεται».
– Ποια ήταν η «χρυσή εποχή» του πολιτικού τραγουδιού στην Ελλάδα;
– Αυτό που έχει επικρατήσει ως «χρυσή εποχή» σχετίζεται με τα χρόνια που διακυβευόταν το πολίτευμα της χώρας. Σήμερα που, θεωρητικώς, δεν έχουμε αναταραχή, οι περισσότεροι θεωρούν είτε πως παρακμάζει είτε πως δεν υπάρχει. Γνώμη μου είναι πως σήμερα το πολιτικό τραγούδι είναι πιο αναγκαίο από ποτέ και γι’ αυτό υπάρχει ολόγυρά μας.
– Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει τα «πρωτεία»;
– Από τη στιγμή και μόνο που 9 στους 10 Ελληνες του το αναγνωρίζουν, έτσι είναι.
Το πολιτικό τραγούδι είναι πιο αναγκαίο από ποτέ και γι’ αυτό υπάρχει ολόγυρά μας.
– Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι άλλοι σημαντικότεροι «μάστορες» του πολιτικού τραγουδιού;
– Θα ανέφερα τους Κώστα Τριπολίτη και Μάνο Ελευθερίου από στιχουργούς και τους Θάνο Μικρούτσικο, Μάνο Λοΐζο από συνθέτες. Και οι τέσσερις έχουν φροντίσει πολύ το είδος, παράγοντας διαχρονικά μερικά από τα πιο δυνατά πολιτικά τραγούδια του τόπου μας. Από νεότερους δεν μπορώ να μην αναφέρω τους τραγουδοποιούς Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα, Διονύση Τσακνή, Αλκίνοο Ιωαννίδη.
– Πολιτικό τραγούδι και Αριστερά θεωρούνται έννοιες ταυτόσημες. Είναι προαπαιτούμενη η αριστερή ιδεολογία γι’ αυτό το είδος; Η Δεξιά έχει και αυτή πολιτικό τραγούδι;
– Αυτό έχει επικρατήσει λόγω της ιδεολογικής αφετηρίας της Αριστεράς, που είναι πιο ανθρωπιστική από εκείνη των άλλων σχηματισμών. Η Αριστερά δεν μονοπωλεί το πολιτικό τραγούδι, αλλά έχει την πρωτοκαθεδρία. Η Δεξιά μπορεί να υπερηφανεύεται ότι έχει στις τάξεις της δύο από τους σημαντικότερους δημιουργούς πολιτικού τραγουδιού της χώρας μας: τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Σταύρο Ξαρχάκο. Τα τραγούδια τους, όμως, ενίοτε τους καθιστούσαν αριστερότερους και από τους αριστερούς – υπό την έννοια της ανθρωπιάς, της ουσιαστικής αφετηρίας του πολιτικού τραγουδιού. Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης μου είπε κάποτε πολύ εύστοχα: «Ενα τραγούδι του Γκάτσου και του Χατζιδάκι που λέει “αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ” είναι πολύ πιο επαναστατικό από χιλιάδες άλλα μέτρια, που λένε “εμείς θα αλλάξουμε τον κόσμο”…».
– Γράφεται πολιτικό τραγούδι σήμερα; Παρακολουθεί όσα συμβαίνουν στην κοινωνία; Η οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας, για παράδειγμα, αποτυπώθηκε σε μουσική δημιουργία;
– Πάντοτε γράφεται πολιτικό τραγούδι. Οι κοινωνίες έχουν πάψει να ζουν ήρεμες ζωές εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Η οικονομική κρίση αποτυπώθηκε στα τραγούδια ευαίσθητων δημιουργών, αλλά κυρίως σε εκείνα που γεννήθηκαν από ανθρώπους που «ένιωσαν στο πετσί τους» τις παρενέργειές της. Γι’ αυτό η ραπ κρατάει τα σκήπτρα του πολιτικού τραγουδιού εδώ και κάμποσα χρόνια, οι συναυλίες των καλλιτεχνών του είδους γεμίζουν στάδια. Ελάχιστοι «παραδοσιακοί» καλλιτέχνες έχουν αυτή τη δυναμική σήμερα.
– Πόσο «πολιτικός» είναι ο Lex;
– Απολύτως! Γιατί στα τραγούδια του βρίσκει διέξοδο και παρηγοριά μια ολόκληρη γενιά που «μπούχτισε» (δικαίως) από τα τραγούδια των playlists των ραδιοφώνων.
– Είναι πολιτικό τραγούδι η trap;
– Η trap δεν είναι καν τραγούδι. Είναι ένα κατασκεύασμα που περιγράφει κάτι αλλότριο, κάτι που δεν συναντάμε γύρω μας. Και γι’ αυτόν τον λόγο, αργά ή γρήγορα, θα σβήσει.
