Στις 10 Ιουνίου, μία ημέρα πριν από τα εξηκοστά τέταρτα γενέθλιά της, η Ανε Τερέζα ντε Κεερσμάκερ είχε πρεμιέρα στην Εθνική Οπερα του Παρισιού με την opera buffa «Cosi fan tutte» (Ετσι κάνουν όλες) του Μότσαρτ. Η σχέση μεταξύ χορού και λόγου αποτελεί ένα νήμα που διατρέχει το έργο της παράλληλα με τη σύνδεση χορού και μουσικής.
«Γιατί να επιλέξει κανείς ανάμεσα στη μουσική και στον χορό;» αναρωτιέται η ίδια. Στην εκδοχή του «Cosi fan tutte» που η Ντε Κεερσμάκερ σκηνοθετεί και χορογραφεί, αυτές oι δύο τέχνες συνδέονται στενά. Ζευγαρώνοντας κάθε τραγουδιστή με έναν χορευτή, η ιδρύτρια της ομάδας Rosas αποκαλύπτει τις κινήσεις και τις αισθήσεις που φέρνουν στην επιφάνεια την επιθυμία και γεννούν την έλξη μεταξύ των σωμάτων κατά τη διάρκεια του ερωτικού παιχνιδιού ανταλλαγής που συνέθεσε ο Μότσαρτ με τον λιμπρετίστα του Λορέντζο ντα Πόντε.
Υπολείπονται δύο ημέρες μόνο πριν από τη γενική πρόβα της όπερας στο Palais Garnier, αλλά παρ’ όλα αυτά η διάσημη Βελγίδα δέχτηκε να μας δώσει συνέντευξη για το έργο της «Exit Above», που θα φιλοξενηθεί για μια βραδιά στο Ηρώδειο (25/6). Οπου να ‘ναι θα εμφανιστεί στην οθόνη του λάπτοπ μου, αλλά προς το παρόν έχει καθυστερήσει στο ραντεβού. Περιμένοντας, η βοηθός της μου εξηγεί το βαρυφορτωμένο πρόγραμμά της – η Ντε Κεερσμάκερ είναι περιζήτητη.
Τελικά εμφανίζεται λίγο ταλαιπωρημένη – τα μακριά ξανθά μαλλιά, σήμα κατατεθέν της, είναι ανάστατα, και πάνω από το κεφάλι της στριφογυρίζει ένα κύμα άγχους. Το ελέγχει πολύ γρήγορα. Ζητάει συγγνώμη για την καθυστέρηση. Θέλει να ξεκινήσουμε άμεσα, δεν χρειάζεται καφέ, είναι έτοιμη, έχει πολλή δουλειά.
«Ξεκίνησα να χορεύω στα δέκα μου. Και άρχισα να κάνω χορογραφίες το 1980. Από τότε έχουν περάσει 45 χρόνια και 65 παραστάσεις, αλλά εξακολουθώ να θεωρώ τον εαυτό μου περισσότερο χορεύτρια παρά χορογράφο. Λατρεύω τον χορό, τον παίρνω πολύ σοβαρά. Νομίζω ότι οι άνθρωποι πάντα χόρευαν κι έφτιαχναν μουσική μεγάλης χαράς αλλά και σε στιγμές απόλυτης απελπισίας. Ο χορός είναι ένα είδος εορτασμού της ανθρωπιάς μας· γιορτή, παρηγοριά και αφορμή για προβληματισμό. Οι χορευτής δουλεύουν με το μηχανικό, αισθητηριακό, συναισθηματικό, κοινωνικό, νοητικό, πνευματικό και κοσμικό σώμα. Μπορείς να χορέψεις μόνος σου, αλλά και μαζί με άλλους. Υπό αυτήν την έννοια, είναι ίσως και μια πολιτική πράξη, ένας τρόπος έκφρασης και ενσάρκωσης των σκέψεων».
Δεν τη διακόπτω, επειδή όσο μιλάει, γεννάει διαρκώς νέες ιδέες για το νόημα του χορού έχοντας το βλέμμα της καρφωμένο κάπου. «Νομίζω ότι ο χορός είναι ο πιο φυσικός τρόπος για συνδέσεις οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Συνεπώς, είναι μια πολύ φυσική και ταυτόχρονα πολύ πνευματική δραστηριότητα. Πιθανές ερωτήσεις είναι: “Χορεύουν τα αστέρια; Χορεύουν τα σύννεφα;”».
Κάπου εδώ σταματάει τον μονόλογο και αρχίζουμε να συνομιλούμε.
– Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας σας, έχετε εξερευνήσει τη σχέση μεταξύ μουσικής και κίνησης. Πώς προσεγγίζετε αυτή τη διαδικασία;
– Είναι αλήθεια ότι από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 ήδη, η μουσική ήταν ο πρώτος μου συνεργάτης. Πάντα με ενδιέφερε να αναπτύξω διαφορετικές στρατηγικές συσχετίζοντας μουσική και χορό. Δημιουργείς χορευτικό λεξιλόγιο και διατάσσεις τον χρόνο και τον χώρο με διαφορετικό τρόπο αν δουλεύεις με τη μουσική του Μπαχ, για παράδειγμα, ή με τη μουσική του Κολτρέιν. Εχω χορογραφήσει σε συνεργασία με όλη την ιστορία της μουσικής από τον 13ο αιώνα έως τα σύγχρονα ρεύματα, ακόμη και την ποπ. Παρέλειψα μόνο τη ρομαντική περίοδο.
– Πώς δουλέψατε ειδικά για το «Exit Above – after the tempest»;
– Σε αυτήν την περίπτωση, ήθελα να χορογραφήσω με ποπ μουσική, γιατί νομίζω ότι είναι ίσως ο πιο άμεσος και αναγνωρίσιμος τρόπος για να συνδέσεις τη μουσική με το ευρύ κοινό. Υπάρχει, όμως, και κείμενο στην παράσταση, μια αφήγηση, και με αυτή την έννοια σχετίζεται επίσης με το θέατρο. Αναζητώντας την προέλευση της ποπ μουσικής, αναπόφευκτα έφτασα στα μπλουζ, και μάλιστα στις ρίζες τους, στον Ρόμπερτ Τζόνσον, έναν από τους πιο σημαντικούς μουσικούς του 20ού αιώνα. Ο Τζόνσον έπαιζε κυρίως στις γωνιές των δρόμων και έγραψε το τραγούδι “walking blues”. Και για τη δική μου δουλειά, όμως, το περπάτημα υπήρξε βασικό στοιχείο ως σημείο εκκίνησης για χορό.
Ο χορός είναι ένα είδος εορτασμού της ανθρωπιάς μας· γιορτή, παρηγοριά και αφορμή για προβληματισμό.
Στη συνέχεια συναντήθηκα με τον Ζαν Μαρί Ερ, που δυστυχώς πέθανε πριν από τρεις εβδομάδες. Ηταν θρυλικός παραγωγός και κιθαρίστας, διάσημος καλλιτέχνης του Βελγίου. Συναντηθήκαμε και του ζήτησα να γράψει τη μουσική. Μετά αποφασίσαμε και οι δύο ότι θέλαμε να έχουμε μια φωνή σε αυτή την παράσταση. Κάπως έτσι φτάσαμε στη Μεσκερέμ Μέες, τη Φλαμανδή τραγουδοποιό με τις αιθιοπικές ρίζες, και στον Κάρλος Γκαρμπίν, χορευτή των Rosas, ο οποίος πριν από περισσότερο από δέκα χρόνια άρχισε να ενδιαφέρεται πολύ για την μπλουζ μουσική και να παίζει κιθάρα.
– Φημίζεστε για τις αυστηρά δομημένες χορογραφίες σας. Πώς ταιριάζει αυτό το δυναμικό, εκρηκτικό μουσικό τρίο στον μινιμαλισμό σας;
– Αυτή τη φορά, δούλεψα με μια ομάδα νέων χορευτών που ενσαρκώνουν την ενέργεια της μουσικής. Κάθε φορά, είναι η διαδικασία της εργασίας που συντελεί στο να αναδειχθούν η τελική γραφή και η δομή του κομματιού. Για μένα, αυτό σημαίνει ότι προσπαθώ να συνδεθώ με την κίνηση των χορευτών.
– Δώστε μας μια λέξη-κλειδί για την παράσταση που θα παρακολουθήσουμε στο Ηρώδειο.
– Είναι φουρτούνα, καταιγίδα, μια έκρηξη ενέργειας στη σκηνή. Τη στιγμή που το κοινό συναντιέται με την παράσταση, όταν συναντιούνται όλα τα μέρη –θεατές, μουσικοί, χορευτές– και μοιράζονται συναισθήματα, είναι σαν να ανάβει μια μεγάλη, φανταστική φωτιά.
Η παράσταση της Ανε Τερέζα ντε Κεερσμάκερ «Exit Above – after the tempest» θα παρουσιαστεί στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού την Τρίτη 25 Ιουνίου, στις 9 μ.μ., στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου.
