«Αντιμετωπίζουμε τέτοια περιστατικά εδώ και χρόνια, πολύ πριν το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας λάβει τέτοια έκταση στα ΜΜΕ» λέει στην «Κ» ο χειρουργός Δημήτρης Τσιφτσής, επιστημονικά και διοικητικά υπεύθυνος του Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών στο Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας.
Ο ίδιος περιγράφει ένα πρόσφατο περιστατικό, όπου συνάδελφός του πέρασε δύο ώρες μαζί με μία τραυματισμένη γυναίκα έως ότου εκείνη τον εμπιστευθεί και του μιλήσει για την κακοποίησή της. «Ο γιατρός προσπάθησε πολύ για να καταφέρει να αποσπάσει τελικά από τη γυναίκα την πληροφορία ότι οι κακώσεις που έφερε προέρχονταν από κακοποίηση. Ηταν μαζί της δύο ώρες σε ένα δημόσιο νοσοκομείο όπου ο χρόνος μετράει αντίστροφα». Ο κ. Τσιφτσής εξηγεί ότι ένας γιατρός στα επείγοντα, που έχει τέσσερις με πέντε προσερχόμενους ανά ώρα, δεν μπορεί να διαθέσει πάνω από δέκα λεπτά στον καθένα. «Απαιτείται χρόνος, γιατί πρέπει να χτίσεις εμπιστοσύνη με το πιθανό θύμα, να μπορέσεις να χρησιμοποιήσεις ορισμένες τεχνικές και κώδικες προκειμένου να αποσπάσεις την αλήθεια για να πας παρακάτω».
Πέρα από τη βασική μας εκπαίδευση και τα σεμινάρια που ακολουθούμε στην πορεία, είναι κυρίως η εμπειρία που μας διδάσκει το πώς
Το ζήτημα της αναγνώρισης περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας από γιατρούς στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων τους ήρθε στην επικαιρότητα μετά την υπόθεση του άγριου ξυλοδαρμού της δικηγόρου Σοφίας Πολυζωγοπούλου από τον σύζυγό της, επίσης δικηγόρο, Απόστολο Λύτρα. Μετά το περιστατικό της κακοποίησης οι δυο τους προσήλθαν στην Ευρωκλινική, με τον γιατρό που εξέτασε το θύμα να υποβάλλει αναφορά στις αρμόδιες αρχές.
«Είναι καθήκον του να το κάνει, είναι καθήκον μας ως γιατροί να καταγγέλλουμε τέτοια περιστατικά. Αυτή είναι η δουλειά μας, πάνω από όλα» σχολιάζει η παθολόγος Στέλλα Στουραΐτου, επιμελήτρια Α΄ στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Ευαγγελισμού, προσθέτοντας ότι στο τμήμα της υπάρχουν εβδομάδες που έρχονται δύο και τρεις φορές αντιμέτωποι με ανάλογες καταστάσεις.
«Το κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό, γι’ αυτό και δεν υπάρχει ένας και μόνο τρόπος να διακρίνουμε περιπτώσεις κακοποίησης. Μαθαίνουμε να τις ξεχωρίζουμε. Πέρα από τη βασική μας εκπαίδευση και τα σεμινάρια που ακολουθούμε στην πορεία, είναι κυρίως η εμπειρία που μας διδάσκει το πώς. Είναι αποτέλεσμα πολλών ετών» καταλήγει.
Πώς εκπαιδεύονται
Για να εντοπίσει κανείς τέτοια περιστατικά, η εμπειρία είναι σημαντική. Η κατάλληλη όμως εκπαίδευση είναι και αυτή αναγκαία. Για τον κύριο Τσιφτσή, ο εντοπισμός τέτοιων περιστατικών στο ΤΕΠ ΓΝ Νίκαιας αποτελεί καθημερινό καθήκον.
«Από το 2017 είμαστε σε επαγρύπνηση σε αυτό το κομμάτι. Πριν από μερικά χρόνια, είχε πραγματοποιηθεί ένα συνέδριο με την καθοδήγηση του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιά, στο οποίο συμμετείχαν οι δυο ιατροδικαστικές υπηρεσίες Αθήνας και Πειραιά, οι δύο δικηγορικοί σύλλογοι Αθήνας και Πειραιά, καθώς και επιστημονικές εταιρείες γιατρών, με αποκλειστικό θέμα το πώς οι γιατροί αντιμετωπίζουμε ειδικά περιστατικά στα επείγοντα. Εκπαιδευθήκαμε λοιπόν για το τι προβλέπεται και ποιο πρέπει να είναι το πρωτόκολλο. Μας μίλησαν άνθρωποι και από το τμήμα ανηλίκων της ΓΑΔΑ για το πώς ενημερώνουμε και ποιον. Μας μίλησαν οι ιατροδικαστές, μας εκπαίδευσαν στο πώς να αναγνωρίζουμε θύματα. Συμμετείχε επίσης και η Ενωση Εισαγγελέων. Μας μίλησαν οι νομικοί για το πώς προστατευόμαστε και το πώς κάνουμε την αναφορά. Ακολούθησαν στη συνέχεια κι άλλες εκπαιδεύσεις, τα ειδικά σεμινάρια ATLS (Advanced Trauma Life Support) τα οποία γίνονται και ανανεώνονται κάθε τέσσερα χρόνια. Πρόσφατα άλλαξε και ο νόμος προς το καλύτερο για να φοβόμαστε ακόμα λιγότερο να καταγγείλουμε ένα περιστατικό. Οπότε αυτή η διαδικασία έχει γίνει πλέον κομμάτι της καθημερινότητάς μας».
Συγκεκριμένες διαδικασίες
Με συχνότητα περίπου τέσσερα περιστατικά βίας την εβδομάδα το νοσοκομείο της Νίκαιας βρίσκεται σε ετοιμότητα. Αν και ο κύριος Τσιφτσής δεν θέλει να αποκαλύψει με λεπτομέρεια τη διαδικασία για λόγους ιατρικού απόρρητου, επισημαίνει πως «έχουμε διαδικασίες που εφαρμόζουμε σε όλα τα τμήματα, προκειμένου να παίρνουμε την πληροφορία που χρειάζεται. Εχουμε κώδικες επικοινωνίας, διαφορετικούς στο κάθε νοσοκομείο, προκειμένου να γίνεται η αναφορά του συμβάντος στις αρχές. Ειδικά τα τελευταία χρόνια η αστυνομία ανταποκρίνεται άμεσα».
«Αυτό που είναι πολύ σημαντικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να απομακρυνθεί ο συγγενής ή οι συγγενείς, ώστε να δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε με την/τον ασθενή και να διαπιστώσουμε αν όντως συμβαίνει κάτι».
«Υπάρχουν όμως και μερικά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν. Οταν ένα Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) έχει την προσέλευση του Ευαγγελισμού, της Νίκαιας, του Γεννηματά, μοιραία έχεις ως προτεραιότητα τους ασθενείς που κινδυνεύει η ζωή τους. Και επειδή είναι πάρα πολύ μεγάλος ο φόρτος εργασίας, μπορεί κάποια από αυτά τα περιστατικά να ξεφύγουν».
Ανάγκη για κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους
Πολύ σημαντική στη διαχείριση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας είναι η συμβολή των κοινωνικών υπηρεσιών. «Οταν υποπτεύεσαι κάτι, τους ενημερώνεις άμεσα. Οταν όμως οι κοινωνικές υπηρεσίες σε πολλά νοσοκομεία υπολειτουργούν, όταν δεν μπορούν να καλύψουν εφημερίες και δεν μπορούν να συνδράμουν σε αυτό το έργο, υπάρχει πρόβλημα. Οταν νοσοκομεία δεν έχουν ψυχολόγους για να βοηθήσουν τις κακοποιημένες γυναίκες, όταν δεν υπάρχουν δομές να στείλουμε τα θύματα, είτε γυναίκες είτε παιδιά, υπάρχει πρόβλημα», τονίζει ο κύριος Τσιφτσής.
Η κυρία Στουραΐτου συμπληρώνει πως «αυτό που είναι πολύ σημαντικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να απομακρυνθεί ο συγγενής ή οι συγγενείς, ώστε να μας δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε με την/τον ασθενή και να διαπιστώσουμε αν όντως συμβαίνει κάτι. Γιατί δεν υπάρχει κάποιος καλύτερος από την/τον άμεσα εμπλεκόμενο για να δώσει το απαραίτητο ιστορικό. Αυτό λέω πάντοτε σε όλους, πρέπει να αφιερώσουν λίγα λεπτά στον ασθενή για να τον ακούσουν. Πέντε λεπτά είναι αρκετά ώστε το 80% των περιπτώσεων να σου δώσει το ιστορικό, να σου δώσει απαντήσεις για όλα».
«Μια σφαλιάρα έφαγε. Ιατρικά είναι μια χαρά. Τη γύρισες στο σπίτι. Αλλά δεν είναι έτσι. Τι κάνεις λοιπόν; Είσαι στην πρώτη γραμμή, οφείλεις να αντιδράσεις. Είναι ευθύνη σου».
Η ίδια τονίζει και την κοινωνική διάσταση που έχουν τα ΤΕΠ. «Μπορεί να εξετάσεις μια κακοποιημένη γυναίκα και ιατρικά να μην έχει τίποτα. Μια σφαλιάρα έφαγε. Ιατρικά είναι μια χαρά. Τη γύρισες στο σπίτι. Αλλά δεν είναι έτσι. Τι κάνεις λοιπόν; Είσαι στην πρώτη γραμμή, οφείλεις να αντιδράσεις. Είναι ευθύνη σου. Αρα λοιπόν το ΤΕΠ έχει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο. Τα τμήματα επειγόντων περιστατικών έχουν και μια διαφορετική διάσταση από την αμιγώς ιατρική. Εχουν μια διάσταση κοινωνική. Αστεγοι, ναρκομανείς, κακοποιημένοι, κακοποιητές, φυλακισμένοι. Εδώ έρχονται όλοι. Και αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να τους παρέχουμε ένα ασφαλές περιβάλλον».
Πριν το θύμα φτάσει στα επείγοντα
Πολλές φορές όμως η λύση βρίσκεται αρκετά μακριά από τα επείγοντα. «Πριν το θύμα φτάσει εδώ έχει πιθανότατα περάσει από ένα ιατρείο. Γι’ αυτό και πρέπει να τονίσω πόσο σημαντική είναι η πρωτοβάθμια περίθαλψη όπου εντοπίζει κανείς πολύ σοβαρά, βαθιά προβλήματα, σε μικρές κοινωνίες. Αυτό είναι το κομμάτι της πρόληψης» λέει η κυρία Στουραΐτου. «Και δεν είναι μόνο η σωματική βία, είναι και η ψυχολογική την οποία καλούμαστε να αναγνωρίσουμε. Exω ένα βιβλίο στο προσκέφαλό μου, μού το είχε χαρίσει μια ασθενής, και στην πρώτη σελίδα η αφιέρωση γράφει: “Δεν είναι γιατρός, αν δεν είναι άνθρωπος”. Αυτό έχω πάντα στο μυαλό μου. Και για μένα το πιο σημαντικό, και ως μητέρα, είναι να μεταφέρω στο παιδί μου πως πρέπει να σέβεται τη γυναίκα και τους γύρω του. Αυτό είναι δομικό, αν θέλουμε να αλλάξει η κοινωνία μας. Και η νέα γενιά θα είναι καλύτερη από εμάς» καταλήγει η γιατρός.
