Περισσότερες από 60 είναι πλέον οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που συμμετέχουν στη νεοσύστατη Πρωτοβουλία για τη Διαφάνεια: Συνεργασία για το κοινό καλό. Οπως σχολιάζει στην «Κ» ο Σωτήρης Πετρόπουλος, συνιδρυτής της οργάνωσης Higgs, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και εκ των ιδρυτών της πρωτοβουλίας, στόχος είναι να αναστραφεί το αρνητικό πρόσημο που έχει στην ελληνική κοινωνία ο όρος ΜΚΟ. Προκειμένου αυτό να γίνει εφικτό, τα μέλη της πρωτοβουλίας θεωρούν ότι πρέπει να υπάρξουν περαιτέρω δικλείδες ασφαλείας σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια των οργανώσεων, τόσο από τις ίδιες όσο και από το κράτος.
«Διαφανής διαδικασία διαχείρισης και κατανομής των χορηγιών»
Σύμφωνα με όσα σχολίασε στην «Κ» ο κ. Πετρόπουλος, «η προσπάθεια ξεκίνησε το πρώτο τρίμηνο του 2023, αλλά ενισχύθηκε τον Φεβρουάριο του 2024 με τη συνυπογραφή και υποστήριξη περισσότερων από 60 οργανώσεων, ενώ ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται». Οπως ανέφερε, «υπάρχει σχετική αντιπροσώπευση του κλάδου, καθώς δεν έχουμε μόνο οργανώσεις από τον χώρο της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας αλλά κι άλλες που ασχολούνται μεταξύ άλλων με το προσφυγικό, την αστεγία, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και το περιβάλλον».
Για τη συμμετοχή κάποιας οργάνωσης στην πρωτοβουλία, έχουν τεθεί σύμφωνα με τον ίδιο κάποιες προϋποθέσεις, όπως «να έχει δημοσιευμένο καταστατικό, οικονομικούς απολογισμούς, ισολογισμούς και τα μέλη του Δ.Σ. στην ιστοσελίδα της».
Στόχος της πρωτοβουλίας, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι «να αναδείξει το καλό πρόσωπο της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και τον θετικό αντίκτυπο που δημιουργούν οι δράσεις όλων αυτών των φορέων». Σε αυτό το πλαίσιο, η πρωτοβουλία προτείνει μεταξύ άλλων τη δημοσίευση των οικονομικών πληροφοριών, την εφαρμογή διαφανών διαδικασιών διαχείρισης και κατανομής των πόρων και των χορηγιών και την αναφορά σε χορηγούς και δωρητές για τη χρήση και την κατανομή της εκάστοτε δωρεάς.
«Να προλαμβάνονται τα κακώς κείμενα»
Ο χώρος των ΜΚΟ έχει να αντιμετωπίσει σύμφωνα με τον ίδιο την κατηγορία, «ότι δεν λειτουργεί με διαφάνεια. Θέλουμε να φανεί ότι αυτό δεν θα έπρεπε να είναι το κύριο αφήγημα. Η πρωτοβουλία είναι λοιπόν ένα ευρύτερο κάλεσμα προς την κοινή γνώμη, να δει διαφορετικά τις οργανώσεις των πολιτών. Είναι όμως ένα κάλεσμα και προς την Πολιτεία, ώστε να ενεργοποιήσει περισσότερο τους μηχανισμούς επιτήρησης και επίβλεψης του χώρου, να προλαμβάνονται τα κακώς κείμενα και να κάνουμε περαιτέρω βήματα προς την ενίσχυση της διαφάνειάς μας».
Θα πρέπει το κράτος πολύ γρήγορα να έχει τους μηχανισμούς ώστε να εντοπίζει αυτές τις παράνομες και παράτυπες ενέργειες και να ελέγχει, να καθοδηγεί ή και να τιμωρεί εκεί που προκύπτει παράνομη πράξη.
Τα τελευταία χρόνια έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας καταγγελίες που αφορούν παράνομες πρακτικές σε αρκετές ΜΚΟ. Οπως σημείωσε ο κ. Πετρόπουλος, «θεωρούμε ότι είναι εξαιρετικά άδικο όταν υπάρχει ένα κακώς κείμενο εντός του χώρου, αυτό να γίνεται η βάση ώστε να λοιδορείται όλος ο κλάδος. Αλλωστε, παντού μπορούμε να βρούμε κάποιους που δεν συμπεριφέρονται όπως θα αναμέναμε».
Παρ’ όλα αυτά, όπως σχολίασε, «τέτοια περιστατικά συμβαίνουν και μπορεί να υπάρξουν και στο μέλλον. Εκεί, θα πρέπει το κράτος πολύ γρήγορα να έχει τους μηχανισμούς ώστε να εντοπίζει αυτές τις παράνομες και παράτυπες ενέργειες και να ελέγχει, να καθοδηγεί ή και να τιμωρεί εκεί που προκύπτει αξιόποινη πράξη. Οι νόμοι μπορεί να υπάρχουν, αλλά χρειάζεται να είμαστε πιο προσεκτικοί και το κράτος να κάνει περισσότερους ελέγχους».
«Να γίνονται πιο στοχευμένοι έλεγχοι»
Κάτι που θα πρέπει να συμβεί, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι «όταν γίνεται η μεταφορά ενός μεγάλου χρηματικού ποσού από τον λογαριασμό ενός κοινωφελούς φορέα στον οποιονδήποτε προσωπικό λογαριασμό ιδιώτη, να υπάρχει άμεσος έλεγχος. Σημαντικό θα ήταν να υπάρξει και ατομική ευθύνη, να ελέγχουμε ως δυνητικοί υποστηρικτές ή δωρητές πού ακριβώς πάνε τα χρήματά μας και με ποιον τρόπο γίνονται οι συναλλαγές. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να καταθέτουμε πότε χρήματα σε προσωπικούς λογαριασμούς, αλλά πάντα σε λογαριασμούς νομικών οντοτήτων. Θα πρέπει να εστιάσουμε στην πρόληψη. Ισως τώρα, με τις νέες τεχνολογίες, να δοθεί η δυνατότητα για αξιολόγηση του κινδύνου, ώστε να γίνονται πιο στοχευμένοι έλεγχοι».
Παράλληλα, σύμφωνα με τον ίδιο, «θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω το κομμάτι της αυτορρύθμισης των οργανώσεων, το οποίο υπάρχει εν μέρει, αλλά δεν είναι στο επίπεδο που θα έπρεπε. Εδώ και περίπου δύο δεκαετίες το οικοσύστημα των οργανώσεων έχει αρχίσει να αναπτύσσεται και να προσφέρει περισσότερο. Οπότε, σε αυτό το πλαίσιο, στόχος και της πρωτοβουλίας, είναι να ενισχυθεί η τάση για αυτορρύθμιση που είναι ένα πρώτο βήμα ελέγχου, συμμόρφωσης και ευρύτερης στρατηγικής κατεύθυνσης».
«Χαμηλός ο αριθμός των εγγραφών στα μητρώα»
Το υπουργείο Εσωτερικών έχει δημιουργήσει τη Δημόσια βάση Δεδομένων και το Ειδικό Μητρώο Οργανώσεων, που σύμφωνα με τον ίδιο, «είναι μια προσπάθεια που επικροτούμε και θέλουμε να δούμε να πηγαίνει ακόμη καλύτερα». Οπως εξήγησε, «η Δημόσια βάση Δεδομένων είναι ένα “χαλαρό” μητρώο, όπου εγγράφονται οι οργανώσεις που πληρούν ένα πρώτο επίπεδο διαφάνειας. Εφόσον μια οργάνωση εγγραφεί εκεί μπορεί να λαμβάνει χρηματοδοτήσεις έως 50.000 ευρώ κατ’ έτος. Το Ειδικό Μητρώο Οργανώσεων έχει πιο αυστηρές προϋποθέσεις, όπως ο έλεγχος των οικονομικών απολογισμών και ισολογισμών από ορκωτό λογιστή. Εφόσον μια οργάνωση εγγραφεί εκεί, μπορεί να εισπράξει επιχορηγήσεις από το κράτος χωρίς κανένα όριο και να τύχει μια σειράς φορολογικών ρυθμίσεων».
Στο Ειδικό Μητρώο Οργανώσεων έχουν εγγραφεί λιγότερες από 20 οργανώσεις και στη Δημόσια Βάση Δεδομένων περίπου 55. Οι περισσότερες οργανώσεις έχουν ταχθεί θετικά, αλλά η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για έναν αρκετά χαμηλό αριθμό.
Παρ’ όλα αυτά, όπως σημείωσε ο κ. Πετρόπουλος, «ακόμη δεν έχουν εγγραφεί πολλές οργανώσεις. Πριν από λίγες ημέρες, στο Ειδικό μητρώο είχαν εγγραφεί λιγότερες από 20 οργανώσεις και στη Δημόσια Βάση Δεδομένων περίπου 55. Οι περισσότερες οργανώσεις έχουν ταχθεί θετικά, αλλά η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για έναν αρκετά χαμηλό αριθμό. Οι οργανώσεις θα πρέπει να εγγραφούν σε όσα μητρώα είναι ανοιχτά, επειδή αυτό ενισχύει και την αξία των μητρώων και τη δική τους διαφάνεια. Βέβαια, υπάρχει το ζήτημα του κόστους των ορκωτών λογιστών, το οποίο θα μπορούσε να καλύψει σημαντικά έξοδα στο πεδίο. Κι εγώ δεν ξέρω τι θα έκανα αν βρισκόμουν σε αυτό το δίλημμα».
«Περισσότερες από 60.000 οργανώσεις»
Σχετικά με το ποιος είναι ο αριθμός των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, ο ίδιος σχολίασε ότι «υπάρχει η εκτίμηση για περισσότερες από 60.000 οργανώσεις. Αν εξαιρέσουμε όσες δεν κινούνται πέρα από τα όρια της γειτονιάς, θεωρούμε ότι υπάρχουν περίπου 800 οργανώσεις, εκ των οποίων οι πολύ ενεργές είναι περίπου 500».
Σχετικά με τη χρηματοδότηση των οργανώσεων, ο κ. Πετρόπουλος σχολίασε ότι «αν μια οργάνωση λάβει κρατική χρηματοδότηση άνω των 3.000 ευρώ, πρέπει εντός του εξαμήνου από όταν δόθηκαν αυτά τα χρήματα, να δηλώσει τι κόστη κάλυψε με αυτά, ενώ μετέπειτα δημοσιεύονται στη Διαύγεια. Σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά κονδύλια, υπάρχει επιβεβαίωση από τις ευρωπαϊκές αρχές της καλής υλοποίησης του έργου που είχε εγκριθεί, ενώ γίνονται και δειγματοληπτικοί έλεγχοι εντός πενταετίας από τη λήξη του έργου». Σε ό,τι αφορά τις δωρεές από ιδιώτες, ο ίδιος σχολίασε ότι «προτείνουμε οι οργανώσεις να δηλώνουν πώς διαχειρίστηκαν τα χρήματα που εισέπραξαν, μολονότι οι ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις δεν είναι κάποιο τεράστιο ποσό».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «οι οργανώσεις θα πρέπει εκτός από την ενίσχυση των δράσεων υπέρ της διαφάνειάς τους, να μιλήσουν περισσότερο για το έργο τους. Το αρνητικό ή στην καλύτερη περίπτωση, ουδέτερο πρόσημο που έχει ο όρος ΜΚΟ στην ελληνική κοινωνία, είναι τροχοπέδη για την περαιτέρω ανάπτυξη του χώρου. Οι ανάγκες όμως υπάρχουν και διαφοροποιούνται, με αποτέλεσμα το οικοσύστημα να χρειάζεται να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο. Οταν κάτι είναι άγνωστο, μια σκιά ξαφνικά μεγεθύνεται. Οσο διευρύνεται όμως το κίνημα υπέρ της διαφάνειας και εντός του χώρου, όλα τα απαραίτητα στοιχεία θα είναι και πολύ πιο εύκολα ηλεκτρονικά προσβάσιμα».
