Ταξίδια: είναι κάτι που όλοι, λιγότερο ή περισσότερο, κάνουμε. Αλλοι τα αντιμετωπίζουν πιο επιφανειακά, άλλοι μελετούν προσεκτικά κάθε προορισμό και επιλογή που κάνουν. Αλλοι επιμένουν παραδοσιακά, άλλοι προσπαθούν να αφουγκραστούν νέες τάσεις.
Η Πέιτζ ΜακΛάναχαν είναι Αμερικανίδα δημοσιογράφος που έχει γράψει για Mέσα όπως οι New York Times, ο Guardian, το BBC, η Washington Post. Πριν από κάποια χρόνια αποφάσισε να αφήσει τις ΗΠΑ και έκτοτε έχει ζήσει σε πέντε χώρες, με τωρινή της βάση το Παρίσι. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της «The New Tourist» (Simon & Schuster), στο οποίο σκάβει βαθιά στο ζήτημα του τουρισμού, θέλοντας να δει πώς το ότι ταξιδεύουμε έχει επηρεάσει τον κόσμο, και το αντίστροφο.
Ηταν η κατάλληλη για να μας εξηγήσει πού βρίσκεται σήμερα ο τουρισμός, ποιες είναι οι τάσεις του, τα καλά του και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Και, φυσικά, πώς θα γίνουμε καλύτεροι τουρίστες.
Δεν είναι πάντα εφικτό να έχουμε μια «αυθεντική» εμπειρία
Για πολλά χρόνια, οι διακοπές των περισσότερων αφορούσαν τα «SOS» κάθε προορισμού – τα κλασικά αξιοθέατα, τα τουριστικά εστιατόρια και μια βολική εμπειρία στη λογική του «all inclusive». Είναι μια τάση, άλλωστε, που εν πολλοίς έκανε το επίθετο «τουριστικός» να αποκτήσει αρνητική χροιά.
Πλέον, οι επισκέπτες του εκάστοτε προορισμού κυνηγούν όλο και περισσότερο μια εμπειρία όσο το δυνατόν πιο «αυθεντική», θέλουν, όσο μπορούν, «να μπουν στα παπούτσια» του ντόπιου και να ανακαλύψουν αυτά «που δεν ξέρουν οι πολλοί». Υπάρχει η ρεαλιστική πτυχή αυτού, όπως εξηγεί η Πέιτζ ΜακΛάναχαν: «Αν ορίζουμε τον “αυθεντικό” τουρισμό ως αυτόν που μας επιτρέπει να συνδεθούμε αληθινά με άλλους ανθρώπους στα μέρη που επισκεπτόμαστε, τότε ναι, αυτή είναι μια υπέροχη εξέλιξη», λέει. Αλλά δεν χρειάζεται –και ούτε γίνεται– να κάνει ένας ταξιδιώτης την όποια αυθεντικότητα αυτοσκοπό: «Το να βιώσουμε ένα μέρος ακριβώς όπως ένας ντόπιος είναι αδύνατος στόχος. Αντί να προσπαθήσουμε να ζήσουμε τη ζωή του ντόπιου, θα πρέπει να ταξιδεύουμε με τεράστια περιέργεια, αλλά και σεμνότητα, και να προσπαθούμε να είμαστε οι καλύτεροι πρεσβευτές του τόπου από τον οποίο ερχόμαστε», συμπληρώνει η ειδικός.
Η «μη αυθεντική εμπειρία» είναι επίσης μια χαρά – υπό όρους
Κακά τα ψέματα, όταν ταξιδεύουμε για αναψυχή, θέλουμε να αποκοπούμε από ό,τι μας θυμίζει την καθημερινότητα και μας βαραίνει, από την όποια «κανονικότητα». Αυτό είναι ok, όπως επιβεβαιώνει και η συγγραφέας του «The New Tourist», αλλά υπάρχουν και αστερίσκοι: «Θέλουμε να δραπετεύσουμε, και αυτό είναι εντάξει. Με έναν τρόπο, το χρειαζόμαστε ως ανθρώπινα όντα. Απλώς, θα πρέπει να σιγουρευτούμε πως το κυνήγι της φαντασίας μας δεν ενοχλεί τους ανθρώπους που επισκεπτόμαστε την πατρίδα τους».
Η βιωσιμότητα στον τουρισμό είναι τάση
Πολλά διαφορετικά υποείδη τουρισμού έχουν αναδυθεί ανά τα χρόνια: αθλητικός τουρισμός (για να δει κανείς σημαντικά αθλητικά γεγονότα), συναυλιακός τουρισμός (για να δώσει το «παρών» σε μεγάλα φεστιβάλ), γαστρονομικός τουρισμός (επικεντρωμένος στην ανακάλυψη νέων γεύσεων).
Οι έρευνες έχουν δείξει πως οι τουρίστες της νέας εποχής έχουν περιβαλλοντική συνείδηση και θέλουν να δώσουν κάτι στον τόπο τον οποίο επισκέπτονται. Η Πέιτζ ΜακΛάναχαν συνδέει την τάση «στο γεγονός ότι βγαίνοντας από την πανδημία, εκτιμούμε τα ταξίδια με έναν τρόπο που δεν το κάναμε πέντε ή δέκα χρόνια πριν». Την ίδια στιγμή, βλέπουμε τον τουρισμό να αυξάνεται ραγδαία – το 2024 αναμένεται να πακετάρουν τις βαλίτσες τους 1,5 δισ. επισκέπτες. «Υπό αυτή την έννοια, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να ενθαρρύνουμε τον κόσμο να έχει συνείδηση στις ταξιδιωτικές του επιλογές και να βάζει τη βιωσιμότητα στο επίκεντρο», καταλήγει.
Ο τουρισμός της «τελευταίας ευκαιρίας» είναι επίσης τάση
Αλήθεια, υπάρχουν άλλα είδη τουρισμού που τώρα αρχίζουν να εμφανίζονται; Σύμφωνα με την Πέιτζ ΜακΛάναχαν, υπάρχει μια αναδυόμενη τάση και λέγεται τουρισμός της «τελευταίας ευκαιρίας». Σε αυτό το είδος τουρισμού επικρατεί η ιδέα ότι η κλιματική αλλαγή απειλεί μια σειρά από τοπόσημα, όπως είναι λόγου χάρη οι παγετώνες ή οι κοραλλιογενείς ύφαλοι. Και αυτό τα κάνει πιο ελκυστικά στους ταξιδιώτες, «θέλουν να δουν τον άρρωστο ασθενή πριν πεθάνει», λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου η συγγραφέας.
Από τη μια, αυτό μπορεί να μάθει κάτι στους επισκέπτες, οι οποίοι, βλέποντας ιδίοις όμμασι τον τρόπο που η κλιματική αλλαγή πληγώνει τον πλανήτη, ενδέχεται να κινητοποιηθούν πιο δραστικά στο να υιοθετήσουν μια περιβαλλοντικά φιλική συμπεριφορά. «Ομως κάποιοι άλλοι βλέπουν τον τουρισμό της “τελευταίας ευκαιρίας” με εγωιστικό ηδονισμό», λέει η «γκουρού» των ταξιδιών. Αν και είναι μια εν πολλοίς αχαρτογράφητη τάση, υπάρχουν ήδη ενδείξεις πως όλα έχουν να κάνουν με το πώς ο εκάστοτε τουρίστας βιώνει κάτι: «Μαθαίνουν πραγματικά κάτι για τους παγετώνες ή απλώς βρίσκονται εκεί για να βγάλουν μια φωτογραφία; Υπάρχουν πολλά που πρέπει να ξετυλίξουμε».
Το TikTok μάς κάνει όλους μικρούς ταξιδιωτικούς ρεπόρτερ
Οι ινφλουένσερ και τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εδώ και χρόνια τεράστια επιρροή στο πώς παρουσιάζονται διάφοροι ταξιδιωτικοί προορισμοί, ενώ μπορούν να τους απογειώσουν ανά πάσα στιγμή. Μόνο θετικό ρόλο βλέπει να έχουν παίξει τα social media η Πέιτζ ΜακΛάναχαν στο πώς «έχουν δημιουργήσει μια έκρηξη από διαφορετικές φωνές που λένε ιστορίες για διαφορετικά μέρη του κόσμου και την ίδια την εμπειρία των ταξιδιών». Εχει φέρει έναν εκδημοκρατισμό στην παραγωγή ταξιδιωτικού περιεχομένου, μετατρέποντας ουσιαστικά καθέναν από εμάς σε δυνητικό ταξιδιωτικό ρεπόρτερ: «Ακόμα και πριν από 30 χρόνια, αν ήθελες να μοιραστείς τις ταξιδιωτικές σου ιστορίες δημόσια, θα έπρεπε να ανήκεις στον κόσμο των εκδόσεων ή της δημοσιογραφίας. Και, φυσικά, η πλειονότητα αυτών των ανθρώπων ήταν λευκοί άντρες με προνομιούχο υπόβαθρο. Σήμερα οποιοσδήποτε με ένα λογαριασμό στο Instagram ή το TikTok έχει την ευκαιρία να πει τις ταξιδιωτικές του ιστορίες σε εκατομμύρια ανθρώπους», συμπληρώνει.
Την ίδια στιγμή, τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να αναδείξουν έναν τουριστικό προορισμό από το πουθενά, και αυτό έχει τα ρίσκα του, γιατί «όταν αυτό συμβαίνει στην άγρια φύση, δεν υπάρχουν οι υποδομές να υποδεχθεί τους επισκέπτες. Και, επιπλέον, τα social media μπορούν να πυροδοτήσουν προβλήματα συνωστισμού».
Στον υπερτουρισμό υπάρχουν δύο όψεις
Με την τουριστική κίνηση να εκπέμπει στα κόκκινα σε κάποιους προορισμούς, πολλοί αγανακτισμένοι κάτοικοι καταφεύγουν στο κίνημα «Tourists go home» (μτφρ. «Τουρίστες, γυρίστε σπίτι»). Το πιο πρόσφατο περιστατικό το είδαμε πριν από μερικές ημέρες στη Βαρκελώνη, όπου διαδηλωτές έβρεξαν με νεροπίστολα τουρίστες που έτρωγαν σε δημοφιλές εστιατόριο της πόλης.
Σίγουρα ο υπερτουρισμός είναι ένα θέμα που πρέπει να λυθεί σε κάποιους προορισμούς, προκειμένου οι κάτοικοι και οι επισκέπτες να μπορούν να συνυπάρχουν ομαλά. Το ότι το πρόβλημα έχει φτάσει στα επίπεδα αυτά, πάντως, δεν είναι μονόπλευρη υπόθεση στα μάτια της Πέιτζ ΜακΛάναχαν. Παίρνοντας το παράδειγμα της Ισπανίας, σημειώνει πως «πρέπει πάντα να βλέπουμε το γενικό πλαίσιο. Ενα μεγάλο μέρος της ευθύνης έχει να κάνει με τις τοπικές κυβερνήσεις. Και στη Βαρκελώνη είδαμε την κυβέρνηση να προωθεί τον τουρισμό για πάνω από 20 χρόνια, χωρίς να επιβάλλει τους απαραίτητους νόμους για την αποφυγή αρνητικών συνεπειών».
Οχι πως δεν φταίνε και οι τουρίστες βέβαια: «Είναι μεγάλο προνόμιο αλλά και ευθύνη να ταξιδεύουμε, και πρέπει να ενημερωθούμε κατάλληλα για το μέρος που πάμε. Ετσι, θα είμαστε πολύ πιο εφοδιασμένοι στο να δράσουμε με τρόπο που δεν θα δημιουργήσει προβλήματα. Υπάρχουν τόσα μέρη στα οποία είμαστε ευπρόσδεκτοι. Ας τα βρούμε και ας βάλουμε στόχο να τα επισκεφθούμε με τρόπο που θα είναι ουσιαστικός για την τοπική οικονομία», προτρέπει η συγγραφέας.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει και τον τουρισμό
Οπως όλα δείχνουν, η ΑΙ αρχίζει να μπαίνει… και στις βαλίτσες μας. Ηδη εταιρείες όπως η Tripadvisor, η Expedia και η Booking αρχίζουν να λανσάρουν ΑΙ εργαλεία για την οργάνωση ταξιδιών. Η ΜακΛάναχαν εκτιμά πως, πράγματι, η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει πολύ τον τουρισμό. Μάλιστα, πηγή της από τον χώρο των ταξιδιωτικών εκδόσεων της ανέφερε πως βλέπουν πτώση στις πωλήσεις τους, με τους καταναλωτές να στρέφονται στην ΑΙ για να τους κάνει τον προγραμματισμό των διακοπών τους. Η ίδια ελπίζει «οι τουρίστες να δουν την τεχνητή νοημοσύνη ως μια αφετηρία της έρευνάς τους και να μη μένουν εκεί, αλλά να κάνουν τη μελέτη τους πριν πάνε κάπου».
